- O mnie
- Moje przedmioty
- Album fotograficzny
- Wymagania edukacyjne i sposoby oceniania dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.
- Sposoby oceniania z j. polskiego dla uczniów klas IV - VIII.
- NOWE słowa na start! program nauczania języka polskiego w klasach IV-VIII Szkoły Podstawowej Nowa Era.
- Rozkład materiału z j. polskiego kl. IV NE
- Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z j. polskiego kl. IV NE.
- Rozkład materiału z j. polskiego kl. V NE
- Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z j. polskiego kl. V NE.
- Rozkład materiału z j. polskiego kl. VI NE.
- Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z j. polskiego kl. VI NE.
- Rozkład materiału z j. polskiego kl. VII NE.
- Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z j. polskiego kl. VII NE.
- Rozkład materiału z j. polskiego kl. VIII NE.
- Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z j. polskiego kl. VIII NE.
Rozkład materiału z j. polskiego kl. VI NE.
L.p.
Temat lekcji
Dział
Liczba godzin na realiza
-cję
Podstawa programowa
Komentarz
1,2
Lekcja organizacyjna. Wymagania i zasady oceniania, kryteria oceniania z j. polskiego.
Lekcja organizacyjna
2
Wyjaśnienie zasad oceniania w klasie VI
3
Nowy uczeń w klasie.
Roz. 1. Inni, obcy, tacy sami? 6, s. 10‒13
1
I.1.1 I.1.7 I.1.9
I.1.10 I.1.11 I.1.12
I.1.13 I.1.14 I.1.16
I.1.17 I.1.18 I.1.19
I.1.20
• relacjonuje treść fragmentu, ustala kolejność zdarzeń
• omawia elementy świata przedstawionego • określa tematykę oraz problematykę fragmentu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • określa doświadczenia bohaterów literackich i porównuje je z własnymi • wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach • wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohaterów
4
Uszy do góry!
Roz. 1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 14‒16
1
I.1.1 I.1.7 I.1.9
I.1.10 I.1.11 I.1.12
I.1.13 I.1.14 I.1.16
I.1.17 I.1.18I.1.19
I.1.20
• relacjonuje treść fragmentu, ustala kolejność zdarzeń
• omawia elementy świata przedstawionego • określa tematykę oraz problematykę fragmentu • nazywa uczucia, których doświadcza bohaterka • rozmawia o wrażeniach, jakie wzbudza w nim czytany tekst
• wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach • wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohaterów
5
Kiedy przestajemy być dziećmi?
Roz.1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 17
1
I.1.1 I.1.4 I.1.9
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17
• relacjonuje treść wiersza • omawia znaczenie puenty utworu • wskazuje podmiot liryczny • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza • określa problematykę utworu
6,7,8
Co już wiemy o odmiennych częściach mowy?
Roz.1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 21‒25
3
II.1.1 II.1.2 II.1.4
• rozpoznaje i wskazuje odmienne części mowy
• odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych
• wymienia kategorie gramatyczne poszczególnych części mowy • rozpoznaje formę wskazanej części mowy • stosuje właściwe formy odmiennych części mowy w kontekście
9,
Rafał Kosik,
„Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych ludzi” – wprowadzenie do lektury.
Roz.1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 26‒34
1
I.1.1 I.1.2 I.1.3 I.1.7
I.1.9 I.1.10 I.1.11
• relacjonuje treść lektury, ustala kolejność zdarzeń
• wskazuje wątek główny i wątki poboczne
określa tematykę oraz problematykę utworu
10,
Gimnazjum czy Hogward?
Rafał Kosik,
„Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych ludzi”
1
I.1.12 I.1.13 I.1.14
• charakteryzuje narratora • rozróżnia elementy realistyczne i fantastyczne w utworze • omawia elementy świata przedstawionego • charakteryzuje bohaterów pierwszoplanowych •
11,
Mali detektywi są wśród nas!
Rafał Kosik,
„Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych ludzi”
1
I.1.16 I.1.17 I.1.18
• nazywa uczucia, których doświadczają bohaterowie •rozmawia o wrażeniach, jakie wzbudza w nim czytany tekst • określa doświadczenia głównych bohaterów i porównuje je z własnymi •
12,
Co jest największym skarbem? - o problematyce utworu.
Rafał Kosik,
„Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych ludzi”
1
I.1.19 I.1.20
wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach • wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohaterów
13
Sprawdzian z lektury.
Rafał Kosik,
„Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych ludzi”
1
14,15
Jak napisać charakterystykę?
Roz. 1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 35‒37
2
III.1.3 III.1.4 III.1.5
• wskazuje różnice pomiędzy charakterystyką a opisem postaci • odnajduje w tekście przykłady ilustrujące wskazane cechy charakteru • przygotowuje materiały do napisania charakterystyki • tworzy plan charakterystyki wskazanego bohatera literackiego
• redaguje charakterystykę wskazanego bohatera literackiego • stosuje zasady budowania akapitów
16
Jak korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny?
Roz. 1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 40‒41
1
IV.3 IV.4 IV.5
• odnajduje hasło w słowniku poprawnej polszczyzny
• wykorzystuje słownik poprawnej polszczyzny przy tworzeniu tekstów • wyszukuje w słowniku potrzebne informacje • przygotowuje wyjaśnienia, które pomagają zrozumieć przyczynę danej formy zapisu
17
Człowiek wobec świata.
Roz. 1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 46‒47
1
I.1.1 I.1.4 I.1.9
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17
• relacjonuje treść wiersza • wskazuje podmiot liryczny
• wypowiada się na temat podmiotu lirycznego
• odnajduje epitety i określa ich funkcję • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza • określa problematykę utworu
18,19
Ach, te końcówki!
Roz. 1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 52‒53
2
II.4.1
• relacjonuje zasady pisowni zakończeń -dztwo, -dzki oraz -ctwo, -cki • wyjaśnia przyczyny zapisu podanych wyrazów • tworzy poprawnie przymiotniki od podanych rzeczowników • wskazuje właściwe formy wyrazów
20
To już umiem! Podsumowanie i powtórzenie.
Roz.1. Inni, obcy, tacy sami?, s. 54
1
IV.2 IV.3
• selekcjonuje i hierarchizuje wiadomości zdobyte podczas lekcji • powtarza i utrwala wiadomości
21
Sprawdzian z rozdziału 1.
1
I.2.1 I.2.2 I.2.3 I.2.5
22
Test diagnozujący.
1
Test diagnozujący wiedzę i umiejętności po kl. V.
23
Dyktando nr 1.
1
24
Najtrudniej załatwić prostą sprawę.
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 57
1
I.2.7 I.2.8 I.2.11
• opisuje obraz • nazywa barwy, użyte przez malarza
• interpretuje funkcję barw • omawia kompozycję obrazu • wypowiada się na temat sposobu przedstawienia postaci • prezentuje skojarzenia, związane z obrazem • wyraża swoją opinię na temat obrazu
25
Ważne pytania.
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 58‒59
1
I.1.7 I.1.12 I.1.14
I.1.17 I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść fragmentu • przytacza pytania zadane w tekście • wyjaśnia, na czym polega pytanie filozoficzne • wyraża własną opinię na temat zagadnień poruszonych w tekście • definiuje pojęcie szczęścia
26
Poetycki obraz jesieni.
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 60‒61
1
I.1.1 I.1.4 I.1.12
I.1.14 I.1.15 I.1.17
• relacjonuje treść wiersza • odnajduje anafory i przenośnie oraz określa ich funkcję • wyjaśnia znaczenia dosłowne i przenośne w wierszu • określa nastrój utworu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza • określa problematykę utworu
27
„Nie spieszcie się tak moje małe” – wiersz o dorastaniu.
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 64‒65
1
I.1.1 I.1.4 I.1.9
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17
• relacjonuje treść wiersza • wypowiada się na temat podmiotu lirycznego i wskazuje adresata lirycznego
• określa problematykę utworu • odnajduje przenośnie oraz wyjaśnia ich funkcję • tłumaczy znaczenia dosłowne i przenośne w wierszu • charakteryzuje nastrój utworu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza • wskazuje i omawia różnice pomiędzy dorosłością a dzieciństwem
28
Moja mama jest wśród gwiazd.
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 66‒69
1
I.1.1 I.1.7 I.1.9
I.1.10 I.1.11 I.1.12
I.1.13 I.1.14 I.1.16
I.1.17 I.1.18 I.1.19
I.2.8
• relacjonuje treść fragmentu, ustala kolejność zdarzeń
• omawia elementy świata przedstawionego
• charakteryzuje narratora oraz bohaterów fragmentu
• rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz wskazuje ich funkcje we fragmencie • określa tematykę oraz problematykę fragmentu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach • wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohaterów • odnosi problematykę poruszoną we fragmencie do swoich własnych doświadczeń
29,30
Jak opisać przeżycia wewnętrzne?
Roz.2 Trudne sprawy, s. 70‒72
2
III.2.1 III.2.3
• wymienia cechy opisu przeżyć wewnętrznych
• przygotowuje materiały do napisania opisu przeżyć wewnętrznych • tworzy plan opisu przeżyć wewnętrznych • redaguje opis przeżyć wewnętrznych
• stosuje zasady budowania akapitów
31
Czym różnią się czasowniki dokonane od niedokonanych?
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 75‒76
1
II.1.3
• uzupełnia zdania właściwymi formami czasowników
• tworzy czasowniki dokonane od niedokonanych
• wskazuje formy dokonane w tekście • stosuje czasowniki dokonane i niedokonane w odpowiednim kontekście
32
Jaką funkcję pełnią czasowniki w stronie czynnej i biernej?
Roz.2 Trudne sprawy, s. 77‒78
1
II.1.5
• wskazują zdania, w których podmiot nie jest wykonawcą czynności • przekształca czasowniki ze strony czynnej na bierną i z biernej na czynną
• wskazuje czasowniki nieprzechodnie • wymienia sytuacje, w których używa się strony biernej i wyjaśnia dlaczego
33
Pisownia trudnych form czasowników.
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 79‒80
1
II.4.1
• wskazuje różnice w wymowie i pisowni podanych bezokoliczników • wyjaśnia zasady pisowni końcówek bezokoliczników • tworzy formy osobowe do podanych bezokoliczników • tworzy bezokoliczniki od podanych form osobowych • używa trudnych form czasowników w dłuższym tekście
34,35
Jaką funkcję pełnią zaimki?
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 85‒87
2
II.1.1 II.1.6
• wymienia rodzaje zaimków • używa zaimków w odpowiednim kontekście • zastępuje różne wyrazy zaimkami • tworzy odpowiednie formy podanych zaimków • wskazuje, jakie części mowy zastępują podane zaimki • wymienia zasady używania dłuższych i krótszych form zaimków • używa dłuższych i krótszych form zaimków w odpowiednich kontekstach
36
Ludzie telewizji.
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 92‒94
1
I.2.8 I.2.9
• wymienia profesje związane z telewizją • opisuje zadania osób zaangażowanych przy tworzeniu programów telewizyjnych • nazywa cechy, którymi powinni się charakteryzować przedstawiciele poszczególnych profesji • omawia specyfikę telewizji jako medium
37
Programy telewizyjne
Roz.2 Trudne sprawy, s. 98‒100
1
I.2.8 I.2.9
• wymienia programy telewizyjne • podaje przykłady programów telewizyjnych i klasyfikuje je do właściwych kategorii • wymienia cechy programów telewizyjnych • redaguje tekst informacyjny
38
Czy cały czas muszę mieć telefon w dłoni?
Roz.2 Trudne sprawy, s. 101‒103
1
I.2.1 I.2.2 I.2.3 I.2.6
• relacjonuje treść artykułu • identyfikuje wypowiedź jako tekst publicystyczny • określa temat i główną myśl tekstu • odróżnia informacje o faktach od opinii
39
To już umiem! Podsumowanie i powtórzenie.
Roz. 2 Trudne sprawy, s. 104
1
IV.2 IV.3
• selekcjonuje i hierarchizuje wiadomości zdobyte podczas lekcji • powtarza i utrwala wiadomości
40
Sprawdzian z rozdziału 2.
1
I.2.1 I.2.2 I.2.3 I.2.5
41
Dyktando nr 2.
1
141
11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości.
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 328‒329
1
I.2.1 I.2.3 I.2.4 I.2.6
• relacjonuje treść fragmentu • określa temat i główną myśl tekstu • formułuje w punktach, na czym polega współczesny patriotyzm • omawia funkcję porównania do ogrodnika • wyraża własny sąd o temacie artykułu
• wskazuje i nazywa wartości opisane w artykule
42,43
„Bajki” Ignacego Krasickiego – co to jest morał?
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 108‒111
2
I.1.1 I.1.2 I.1.3 I.1.4
I.1.5 I.1.7 I.1.12
I.1.14 I.1.16 I.1.17
I.1.18 I.1.19 I.1.20
• wypowiada się na temat Ignacego Krasickiego
• relacjonuje treść bajek • wskazuje uosobienia w bajkach i określa ich funkcję • definiuje bajkę i wskazuje w utworach cechy tego gatunku • określa morał w bajkach • odnosi problematykę bajek do własnych doświadczeń • wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach • wskazuje wartości, o których mowa w utworach
44
O przedrzeźnianiu.
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 111‒112
1
I.1.1 I.1.2 I.1.3 I.1.4
I.1.5 I.1.7 I.1.12
I.1.14 I.1.16 I.1.17
I.1.18 I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść bajki • wskazuje uosobienia w bajce i określa ich funkcję • definiuje bajkę i wskazuje w utworze cechy tego gatunku • określa różnice pomiędzy bajką a baśnią • wskazuje morał w bajce
• odnosi problematykę bajki do własnych doświadczeń
• wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach • wskazuje wartości, o których mowa w utworze
45
Czy jaskółki lubią spółki?
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 113‒114
1
I.1.1 I.1.2 I.1.3 I.1.4
I.1.5 I.1.7 I.1.12
I.1.14 I.1.16 I.1.17
I.1.18 I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść bajki • wskazuje uosobienia w bajce i określa ich funkcję • definiuje bajkę i wskazuje w utworze cechy tego gatunku • określa morał w bajce
• odnosi problematykę bajki do własnych doświadczeń
• wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach
• wskazuje wartości, o których mowa w utworze
46
Jak korzystać ze słownika terminów literackich?
Roz.3 Jacy jesteśmy?, s. 115‒116
1
IV.5 IV.6 IV.7
• odnajduje żądane hasła w słowniku terminów literackich • przy redagowaniu tekstu korzysta ze słownika terminów literackich • zwraca uwagę na typy definicji słownikowych, określa ich swoistość • rozwija umiejętność krytycznej oceny pozyskanych informacji
47
Jak dyskutować?
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 120‒122
1
III.1.1 III.1.2
• wyjaśnia, czym różni się teza od hipotezy oraz argument od przykładu
• formułuje tezę i argumenty do podanego problemu
• formułuje argumentację do podanej tezy
• aktywnie uczestniczy w dyskusji
• rozróżnia argumenty odnoszące się do faktów i logiki oraz odwołujące
się do emocji
48
Jeśli rozmawiać to tylko na argumenty!
Roz.3 Jacy jesteśmy?, s. 123‒125
1
III.1.1 III.1.2
• wyjaśnia różnice pomiędzy argumentami odwołującymi się do faktów i logiki a argumentami emocjonalnymi • gromadzi argumenty do podanych tez
• formułuje tezę do podanych argumentów • wskazuje w podanym tekście argumenty odwołujące się do faktów i logiki oraz argumenty emocjonalne • tworzy argumentację potwierdzającą podaną tezę oraz zaprzeczającą jej • wskazuje w podanym tekście argumenty oraz przykłady
49
Czy muszę być ideałem?
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 128‒129
1
I.1.1 I.1.4 I.1.12
I.1.14 I.1.15 I.1.17
I.1.18 I.2.8
• relacjonuje treść wiersza • odnajduje apostrofę i przenośnie oraz określa ich funkcję • wyjaśnia znaczenia dosłowne i przenośne w wierszu • określa nastrój utworu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza • określa problematykę utworu
50,51
Pod, bliżej, ale – o czym mowa?
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 130‒132
2
II.1.1 II.1.2
• wymienia cechy nieodmiennych części mowy
• odróżnia nieodmienne części mowy od odmiennych
• tworzy przysłówki od podanych przymiotników
• używa przysłówków w tekście • posługuje się przyimkami i spójnikami w tekście • rozpoznaje nieodmienne części mowy w tekście
52,53
Jaką funkcję pełnią wykrzyknik i partykuła?
Roz.3 Jacy jesteśmy?, s. 136‒138
2
II.1.1 II.1.2
• wymienia cechy nieodmiennych części mowy: wykrzyknika i partykuły • odróżnia nieodmienne części mowy od odmiennych • wskazuje w tekście wykrzykniki i partykuły• używa wykrzykników i partykuł w tekście
54,55
Pisownia nie z różnymi częściami mowy.
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 133‒135
2
II.4.1
• relacjonuje zasady łącznej i rozdzielnej pisowni partykuły nie • odnajduje w tekście błędne zapisy nie z różnymi częściami mowy • uzasadnia pisownię nie z różnymi częściami mowy w podanych przykładach
• stosuje zasady poprawnej pisowni nie z różnymi częściami mowy we własnym tekście
56
Nie bójmy się dwukropka!
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 139
1
II.4.2
• relacjonuje zasady używania dwukropka • wskazuje w tekście, gdzie należy postawić dwukropek
• uzasadnia użycie dwukropka w podanych przykładach • stosuje dwukropek we własnych tekstach
57
To już umiem! Podsumowanie i powtórzenie.
Roz. 3 Jacy jesteśmy?, s. 140
1
IV.2 IV.3
• selekcjonuje i hierarchizuje wiadomości zdobyte podczas lekcji • powtarza i utrwala wiadomości
58
Sprawdzian z rozdziału 3.
1
I.2.1 I.2.2 I.2.3 I.2.5
59
Dyktando nr 3.
1
„Bóg się rodzi, moc truchleje”
Roz.7 Spotkania z naturą, s. 330‒331
1
I.1.1 I.1.4 I.1.5
I.1.12 I.1.14 I.1.17
I.1.18
• relacjonuje treść wiersza • określa temat utworu
• wypowiada się na temat specyfiki wiersza Ludwika Jerzego Kerna • omawia funkcję epitetów • wyraża swoją opinię na temat wiersza • przedstawia symbolikę ozdób choinkowych
60
Henryk Sienkiewicz „W pustyni i w puszczy” – wiadomości wstępne.
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 144‒150
1
I.1.1 I.1.2 I.1.3
I.1.7 I.1.17
• wypowiada się na temat Henryka Sienkiewicza
• relacjonuje treść lektury, ustala kolejność zdarzeń
• wskazuje wątek główny i wątki poboczne
• charakteryzuje narratora
61
Śladami Stasia i Nel.
Henryk Sienkiewicz „W pustyni i w puszczy”
1
I.1.9 I.1.10 I.1.11
I.1.12
• omawia elementy świata przedstawionego
• wskazuje cechy powieści przygodowej w utworze
• charakteryzuje bohaterów pierwszoplanowych oraz drugoplanowych
62
Szlakiem afrykańskiej przyrody.
Henryk Sienkiewicz „W pustyni i w puszczy”
1
I.1.13 I.1.14
I.1.16
• określa tematykę oraz problematykę utworu
• nazywa uczucia, których doświadczają bohaterowie
• rozmawia o wrażeniach, jakie wzbudza w nim czytany tekst
63
64
Ze Stasiem nie wahałbym się podróżować – piszemy charakterystykę głównego bohatera.
Henryk Sienkiewicz „W pustyni i w puszczy”
2
I.1.18
I.1.19
I.1.20
• określa doświadczenia głównych bohaterów i porównuje je z własnymi
• wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach
• wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohaterów
65
Sprawdzian z lektury.
Henryk Sienkiewicz „W pustyni i w puszczy”
1
66
O podróżach zagranicznych – może Afryka lub Chorwacja?
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 151‒155
1
I.2.1 I.2.2 I.2.3 I.2.6
• relacjonuje treść artykułu • określa temat i główną myśl tekstu • konfrontuje przeczytane informacje z własnymi wyobrażeniami • prezentuje stereotypowy obraz Afryki • wyjaśnia przyczyny zakorzenienia stereotypów na temat Afryki
67
Pierwszą podróż odbyłem z tatą.
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 156‒157
1
I.1.1 I.1.4 I.1.6 I.1.9
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17 I.1.18
• relacjonuje treść wiersza • wypowiada się na temat podmiotu lirycznego i wskazuje adresata lirycznego
• wyjaśnia przyczynę zastosowania cudzysłowu
• określa problematykę utworu • odnajduje środki stylistyczne oraz wyjaśnia ich funkcję • tłumaczy znaczenia dosłowne i przenośne w wierszu• charakteryzuje nastrój utworu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst wyraża własny sąd na temat wiersza
68
Chodźmy do muzeum!
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 158‒160
1
IV.3
• podaje rodzaje muzeów • omawia specyfikę poszczególnych muzeów • wymienia znane sobie muzea i przypisuje je do podanych kategorii • opisuje wybrane muzeum
69
70
Co już wiemy o częściach zdania?
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 161‒165
2
II.1.8
• wymienia części zdania • charakteryzuje poszczególne części zdania • wskazuje w podanych zdaniach poszczególne części • przekształca zdania tak, aby zastosować inny rodzaj podmiotu
71
Jak wyrażamy oczekiwania?
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 166‒168
1
II.2.7 II.3.3 II.3.7
• wylicza rodzaje perswazji • definiuje perswazję
• charakteryzuje poszczególne rodzaje perswazji
• przyporządkowuje sposób wyrażania oczekiwań do sytuacji oraz osoby • formułuje różne sposoby wyrażania oczekiwań
72
Znaki interpunkcyjne w dialogach.
Roz.4 Odkrywanie świata, s. 169‒170
1
II.4.2
• wymienia zasady stosowania interpunkcji w dialogach • wskazuje miejsca, w których należy postawić myślnik • rozpoznaje, jakich znaków brakuje w podanym tekście • tworzy dialog, stosując zasady interpunkcyjne
73
Jak urozmaicić wypowiedź twórczą?
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 171‒173
1
III.2.1
• definiuje wypowiedź twórczą • wymienia elementy urozmaicające wypowiedź twórczą • redaguje dialog urozmaicający akcję podanego tekstu • wzbogaca podany tekst o elementy urozmaicające • tworzy wypowiedź twórczą zawierającą elementy urozmaicające
74
Mikołajek w podróży.
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 174‒177
1
I.1.1 I.1.7 I.1.9
I.1.10 I.1.11 I.1.12
I.1.13 I.1.14 I.1.16
I.1.17 I.1.18 I.1.19
• relacjonuje treść fragmentu • omawia elementy świata przedstawionego • charakteryzuje narratora oraz bohaterów fragmentu • rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz określa ich funkcje we fragmencie • wskazuje zdania zawierające fakty i te zawierające opinie • określa tematykę oraz problematykę fragmentu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • ocenia relację państwa Bongrain z ich wakacyjnego wyjazdu • wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach
75
76
Pisownia wyrazów wielką i małą literą
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 178‒181
2
II.4.1
• wymienia zasady pisowni wielką i małą literą
• uzasadnia pisownię podanych słów• zapisuje poprawnie podane wyrazy • tworzy tekst, w którym stosuje pisownię wyrazów wielką i małą literą
77
Czy jesteśmy kosmitami?
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 186‒187
1
I.1.1 I.1.4 I.1.6 I.1.9
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17 I.1.18
• relacjonuje treść wiersza • wypowiada się na temat podmiotu lirycznego • określa temat i problematykę utworu • odnajduje środki stylistyczne oraz określa ich funkcję • określa nastrój utworu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza
78
To już umiem! Podsumowanie i powtórzenie.
Roz. 4 Odkrywanie świata, s. 188
1
IV.2 IV.3
• selekcjonuje i hierarchizuje wiadomości zdobyte podczas lekcji • powtarza i utrwala wiadomości
79
Sprawdzian z rozdziału 4.
1
80
Dyktando nr 4.
1
81
Ludzie muzyki.
Roz. 5 Na skrzydłach fantazji, s. 198‒200
1
I.2.8 I.2.9
• wymienia profesje związane z muzyką • opisuje zadania osób zaangażowanych przy tworzeniu muzyki
• nazywa cechy, którymi powinni się charakteryzować przedstawiciele poszczególnych profesji • omawia specyfikę muzyki jako dziedziny sztuki
82
Koncert Wojskiego na rogu.
Roz. 5 Na skrzydłach fantazji, s. 201‒203
1
I.1.1 I.1.4 I.1.6 I.1.9
I.1.12 I.1.13 I.1.14
• streszcza fragment • omawia świat przedstawiony fragmentu • określa etapy, na które można podzielić koncert Wojskiego • omawia język fragmentu
• wskazuje środki stylistyczne i wyjaśnia ich funkcję
• wymienia cechy wpływające na melodyjność fragmentu
83
Recytacja fragmentu „Pana Tadeusza”.
1
Wzorowa recytacja wiersza.
84 85
Kompozycja, bomba - pisownia ą, ę oraz om, on, em, en.
Roz.5 Na skrzydłach fantazji, s. 204‒207
2
II.4.1
• wymienia zasady pisowni ą, ę oraz om, on, em, en
• uzupełnia wypowiedź podanymi czasownikami w odpowiednich formach
• wyjaśnia przyczyny zapisu podanych wyrazów
• tworzy tekst z użyciem poprawnych form
86
John Ronald Reuel Tolkien, „Hobbit, czyli tam i z powrotem” – wiadomości wstępne.
J.R. R. Tolkien, „Hobbit, czyli tam i z powrotem”
1
I.1.1 I.1.2 I.1.3
• wypowiada się na temat J. R. R. Tolkiena • relacjonuje treść lektury, ustala kolejność zdarzeń • wskazuje wątek główny i wątki poboczne
• charakteryzuje narratora
87 88
Od Pagórka do Samotnej Góry – plan wydarzeń.
Roz.ł 5 Na skrzydłach fantazji, s. 208‒215
2
I.1.7 I.1.9 I.1.10
I.1.11
• omawia elementy świata przedstawionego
• wskazuje cechy powieści fantasy w utworze
• charakteryzuje bohaterów pierwszoplanowych oraz drugoplanowych • określa tematykę oraz problematykę utworu
89
W świecie Śródziemia – magiczne miejsca i postacie.
J.R. R. Tolkien, „Hobbit, czyli tam i z powrotem”
1
I.1.12 I.1.13 I.1.14
I.1.16
• nazywa uczucia, których doświadczają bohaterowie
• nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst
• charakteryzuje doświadczenia głównych bohaterów i porównuje je z własnymi
90
W pewnej norce mieszkał sobie mały Hobbit ….
J.R. R. Tolkien, „Hobbit, czyli tam i z powrotem”
1
I.1.17 I.1.18
• wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach
• wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohaterów
91
Baśń o przyjaźni i żądzy złota.
J.R. R. Tolkien, „Hobbit, czyli tam i z powrotem”
1
I.1.19 I.1.20
Wymowa utworu, morał wypływający z baśni.
92
Sprawdzian z lektury.
J.R. R. Tolkien, „Hobbit, czyli tam i z powrotem”
1
93
Jak napisać opowiadanie twórcze na podstawie baśni czy legendy?
Roz. 5 Na skrzydłach fantazji, s. 216‒218
1
III.2.1 III.2.3
• definiuje opowiadanie twórcze na podstawie baśni czy legendy • proponuje alternatywne zakończenie wybranej legendy lub baśni • tworzy plan wydarzeń opowiadania twórczego • redaguje opowiadanie twórcze na podstawie baśni czy legendy
94
„Pudełko zwane wyobraźnią”
, rozdział 5 Na skrzydłach fantazji, s. 219‒221
1
I.1.1 I.1.4 I.1.5 I.1.6
I.1.9 I.1.12 I.1.14
I.1.15 I.1.17 I.1.18
• relacjonuje treść wiersza • wypowiada się na temat podmiotu lirycznego i określa adresata lirycznego
• określa temat i problematykę utworu • odnajduje środki stylistyczne oraz wyjaśnia ich funkcję • interpretuje znaczenie tytułu • określa nastrój utworu
• nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst
• wyraża własny sąd na temat wiersza
95
Zagadka Mony Lisy
Roz. 5 Na skrzydłach fantazji, s. 225‒226
1
I.1.1 I.1.3
• relacjonuje treść fragmentu • wymienia propozycje interpretacji obrazu Leonarda da Vinci • określa główną myśl tekstu • interpretuje ostatnie zdanie tekstu
• wypowiada się na temat zaprezentowanych wariacji na temat obrazu Mona Lisa
96
Co już wiemy o wypowiedzeniach?
, rozdział 5 Na skrzydłach fantazji, s. 227‒228
1
II.1.11 II.1.12
II.1.13
• prezentuje podział wypowiedzeń • wskazuje typy wypowiedzeń w tekstach • przekształca równoważniki zdań w zdania • łączy wypowiedzenia tak, aby powstały zdania złożone • zdania pojedyncze nierozwinięte przekształca w zdania pojedyncze rozwinięte
97
Jak łączą się wyrazy w zdaniu.
Roz. 5 Na skrzydłach fantazji, s. 229‒231
1
II.1.10
• definiuje rodzaje związków wyrazowych • w zdaniu wskazuje wyrazy, które tworzą związki wyrazowe
• klasyfikuje związki wyrazowe • wskazuje wyrazy poza związkami w zdaniu
98
Przecinek w zdaniu pojedynczym – przypomnienie wiadomości.
Roz.5 Na skrzydłach fantazji, s. 232‒233
1
II.4.2
• wymienia zasady stosowania przecinka w zdaniu pojedynczym • w zdaniu wskazuje miejsca, w których należy postawić przecinki • koryguje tekst pod kątem interpunkcji w zdaniach pojedynczych • tworzy tekst poprawnie stosując przecinki
99
To już umiem! Podsumowanie i powtórzenie.
Roz. 5 Na skrzydłach fantazji, s. 234
1
IV.2 IV.3
• selekcjonuje i hierarchizuje wiadomości zdobyte podczas lekcji • powtarza i utrwala wiadomości
100
Sprawdzian z rozdziału 5.
1
I.2.1 I.2.2 I.2.3 I.2.5
• czyta ze zrozumieniem tekst nieliteracki
• formułuje odpowiedzi na pytania do tekstu
101
Dyktando nr 5.
1
102
103
Co było na początku?
Roz. 6 A było to dobre, s. 238‒242
2
I.1.1 I.1.4 I.1.6 I.1.7
I.1.9 I.1.11 I.1.12
I.1.14 I.1.15 I.1.17
I.1.18 I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść fragmentu • porządkuje informacje zaprezentowane w tekście • omawia relacje pomiędzy Bogiem a człowiekiem we fragmencie • bierze udział w rozmowie na temat funkcji powtórzeń w tekście
• nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst
• wyraża własny sąd na temat fragmentu • relacjonuje treść wiersza • wypowiada się na temat podmiotu lirycznego • omawia sposób przedstawienia Boga w wierszu • określa problematykę utworu • odnajduje środki stylistyczne oraz wyjaśnia ich funkcję • charakteryzuje nastrój utworu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza
104
Pierwsi ludzie.
Roz. 6 A było to dobre, s. 242‒244
1
I.2.2 I.2.3
• relacjonuje treść fragmentu • określa temat i główną myśl tekstu • odnosi opis Anny Kamieńskiej do pierwowzoru biblijnego • omawia sposób przedstawienia Boga we fragmencie • interpretuje znaczenie wyrażeń niedosłownych
105
Daj mi Boże Ewę!
Roz. 6 A było to dobre, s. 245‒247
1
I.1.1 I.1.7 I.1.9
I.1.10 I.1.11 I.1.12
I.1.13 I.1.14 I.1.16
I.1.17 I.1.18 I.1.19
I.2.8
• relacjonuje treść fragmentu • omawia elementy świata przedstawionego do • omawia sposób w jaki fragmenty odnoszą się do Biblii • charakteryzuje bohaterów fragmentu • określa tematykę oraz problematykę fragmentu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach • wyjaśnia, w jaki sposób przedstawienie Adama i Ewy nawiązuje do stereotypów związanych z płcią • odnosi problematykę poruszoną we fragmencie do swoich własnych doświadczeń
106
Motywy biblijne.
Roz. 6 A było to dobre, s. 248‒250
1
I.2.2 II.2.5
• wymienia motywy biblijne obecne w kulturze
• omawia pochodzenie wskazanych motywów biblijnych • porównuje wybrane motywy biblijne z motywami pochodzącymi z mitologii • wymienia związki frazeologiczne pochodzące z Biblii • wyjaśnia znaczenie oraz pochodzenie oraz znaczenie związków frazeologicznych pochodzących z Biblii • odnajduje motywy biblijne w tekstach kultury
107
Czy ziarno wyda plon?
Roz.6 A było to dobre, s. 251‒252
1
I.1.3 I.1.4 I.1.7
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17 I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść przypowieści • wyjaśnia metaforyczne znaczenie przypowieści • odnajduje w tekście cechy gatunkowe przypowieści • wyraża własny sąd o tekście • wskazuje wartości zaprezentowane we fragmencie
108
Bądź jak miłosierny Samarytanin!
Roz. 6 A było to dobre, s. 252‒253
1
I.1.3 I.1.4 I.1.7
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17 I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść fragmentu • określa tematykę oraz problematykę fragmentu • omawia zachowanie bohaterów przypowieści • formułuje przesłanie przypowieści • odnosi wydarzenia opisane w przypowieści do swoich doświadczeń
109
Jak wykorzystać swoje talenty?
Roz.6 A było to dobre, s. 254‒255
1
I.1.3 I.1.4 I.1.7
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17 I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść przypowieści • wyjaśnia metaforyczne znaczenie przypowieści • odnajduje w tekście cechy gatunkowe przypowieści • wyraża własny sąd o tekście • wskazuje wartości zaprezentowane we fragmencie
110
Wartość przygotowań.
Roz. 6 A było to dobre, s. 255‒256
1
I.1.3 I.1.4 I.1.7
I.1.12 I.1.14 I.1.15
I.1.17 I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść przypowieści • wyjaśnia metaforyczne znaczenie przypowieści • odnajduje w tekście cechy gatunkowe przypowieści • wyraża własny sąd o tekście • wskazuje wartości zaprezentowane we fragmencie
111
Dobroczyńca ludzkości – Prometeusz.
Roz. 6 A było to dobre, s. 256‒259
1
I.1.2 I.1.3 I.1.7 I.1.9
I.1.11 I.1.12 I.1.14
I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść mitu • charakteryzuje bohatera fragmentu • określa tematykę oraz problematykę fragmentu • wskazuje cechy mitu w czytanym fragmencie • wymienia elementy realistyczne i fantastyczne • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim tekst • wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach
112
113
Miłość silniejsza niż śmierć.
Roz. 6 A było to dobre, s. 260‒265
2
I.1.1 I.1.2 I.1.3 I.1.4
I.1.6 I.1.7 I.1.9
I.1.11 I.1.12 I.1.14
I.1.15 I.1.17 I.1.18
I.1.19 I.1.20
• relacjonuje treść mitu • charakteryzuje bohaterów fragmentu • określa tematykę oraz problematykę mitu
• wskazuje cechy mitu w czytanym fragmencie
• nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim tekst • wyraża własny sąd o postaciach i zdarzeniach • wypowiada się na temat Odyseusza • relacjonuje treść wiersza • wskazuje adresata lirycznego • omawia temat i problematykę utworu • odnajduje środki stylistyczne oraz określa ich funkcję • charakteryzuje nastrój utworu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza
114
W świecie mitów.
Roz. 6 A było to dobre, s. 266‒268
1
I.2.2 II.2.5
• wymienia najważniejsze postacie z mitologii • opisuje najważniejsze postacie z mitologii greckiej • wskazuje teksty kultury współczesnej, w której obecne są motywy biblijne • omawia przyczyny wpływu mitologii na kulturę wieków późniejszych
115
116
Jak napisać opowiadanie twórcze na podstawie mitu lub przypowieści?
• podręcznik NOWE Słowa na start! 6, rozdział 6 A było to dobre, s. 269‒271
2
III.2.1 III.2.3
• definiuje opowiadanie twórcze na podstawie mitu czy przypowieści • proponuje alternatywne zakończenie wybranego mitu lub przypowieści • tworzy plan wydarzeń opowiadania twórczego • redaguje opowiadanie twórcze na podstawie mitu czy przypowieści
117
Użyj nawiasu – ćwiczenia.
Roz. 6 A było to dobre, s. 277
1
II.4.2
• relacjonuje zasady użycia nawiasu • wyjaśnia, dlaczego w podanym tekście zastosowano nawiasy
• uzupełnia podany tekst o nawiasy • redaguje tekst z użyciem nawiasów
118
119
Pisownia wyrazów obcych.
Roz. 6 A było to dobre, s. 281‒282
2
II.4.1
• wymienia sposoby zapisywania wyrazów obcego pochodzenia • uzupełnia podany tekst odpowiednią formą wyrazu obcego • wstawia do tekstu właściwie zapisane słowa obcego pochodzenia • stosuje oryginalną oraz spolszczoną wersję zapisu wyrazów obcych
120
121Jak rozpoznać zdania złożone współrzędnie i podrzędnie?
Roz. 6 A było to dobre, s. 283‒285
2
II.1.12
• definiuje zdanie złożone • wymienia cechy zdań złożonych współrzędnie i zdań złożonych podrzędnie
• rozpoznaje zdania złożone współrzędnie i podrzędnie
• wykonuje wykresy zdań złożonych
122
123
Jak rozpoznać typy zdań złożonych współrzędnie?
Roz. 6 A było to dobre, s. 286‒287
2
II.1.12
• wymienia cechy różnych typów zdań współrzędnych
• rozpoznaje poszczególne typy zdań złożonych współrzędnie • wykonuje wykresy zdań współrzędnych
• tworzy i zapisuje zdania złożone współrzędnie
124
Podsumowanie i powtórzenie
Roz. 6 A było to dobre, s. 288
1
IV.2 IV.3
• selekcjonuje i hierarchizuje wiadomości zdobyte podczas lekcji • powtarza i utrwala wiadomości
125
Sprawdzian wiadomości z rozdziału 6.
1
126
Dyktando nr 6.
1
127
Test diagnozujący.
1
128
Zdziwienie światem.
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 292‒293
1
I.1.1 I.1.4 I.1.5 I.1.6
I.1.9 I.1.12 I.1.14
I.1.15 I.1.17 I.1.18
• relacjonuje treść wiersza • wypowiada się na temat podmiotu lirycznego • określa temat i problematykę utworu • odnajduje środki stylistyczne oraz wyjaśnia ich funkcję • interpretuje znaczenie tytułu
• charakteryzuje nastrój utworu • nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst • wyraża własny sąd na temat wiersza
129
130
Jak napisać list oficjalny?
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 299‒301
2
III.2.1
• definiuje list oficjalny • wymienia części, z których składa się list oficjalny • wybiera argumenty adekwatne do określonego listu oficjalnego
• przekształca podaną wiadomość w list oficjalny
• koryguje podany przykład listu oficjalnego • tworzy list oficjalny
131
Jak kulturalnie się porozumiewać?
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 302‒304
1
II.2.1 II.2.2
• wyjaśnia, w jakich sytuacjach używa się oficjalnej a w jakich – nieoficjalnej odmiany języka • podaje cechy języka potocznego • wymienia elementy składające się na etykietę językową • wskazuje różnice pomiędzy językiem mówionym a językiem pisanym
• dostosowuje odmianę języka do sytuacji społecznej
• dzieli wskazane sformułowania na przynależące do oficjalnej odmiany języka oraz te przynależące do nieoficjalnej • tworzy tekst stosowny do podanej sytuacji społecznej
132
Co już wiemy o głoskach i sylabach?
Roz.7 Spotkania z naturą, s. 305‒307
1
II.3.5
• definiuje głoski, sylaby i litery • dzieli głoski na samogłoski i spółgłoski • dzieli wyrazy na głoski i litery • odróżnia spółgłoski miękkie od twardych
• wskazuje słowa, w których litera i oznacza tylko miękkość głoski, w których – tworzy sylabę
133
134
Jak rozróżnić głoski dźwięczne i bezdźwięczne oraz ustne i nosowe?
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 307‒310
2
II.3.5
• wymienia cechy głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych • wymienia cechy głosek ustnych i nosowych • wskazuje głoski dźwięczne i bezdźwięczne w podanych wyrazach • wskazuje głoski ustne i nosowe w podanych wyrazach • odróżnia głoski dźwięczne od bezdźwięcznych oraz ustne od nosowych
135
Jak akcentować wyrazy? Jak intonować zdania?
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 310‒311
1
II.3.5
• identyfikuje akcent paroksytoniczny, jako dominujący w języku polskim • wymienia sytuacje, kiedy akcentujemy wyrazy na trzecią i na czwartą sylabę od końca • wskazuje akcent w podanych wyrazach • czyta podany tekst poprawnie akcentując wszystkie wyrazy • definiuje słowo intonacja
136
137
Pisownia wyrazów z ó, u, rz, ż, ch, h.
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 312‒317
2
II.4.1
• wylicza zasady pisowni ó i u, rz i ż oraz ch i h
• uzupełnia podane słowa odpowiednimi literami
• podaje wyrazy pokrewne uzasadniające pisownię
• poprawnie zapisuje podane słowa • tworzy tekst, w którym stosuje poprawną pisownię wyrazów z ó, u, rz, ż, ch, h
138
Jak poprawnie używać średnika?
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 319‒320
1
II.4.2
• wyjaśnia, do czego służy średnik w wypowiedzeniach
• określa, w jakim celu został użyty średnik we wskazanym tekście • uzupełnia podany tekst średnikami • układa tekst z zastosowaniem średników
139
Walka z plastikiem.
Roz. 7 Spotkania z naturą, s. 321‒323
1
I.2.1 I.2.3 I.2.4 I.2.6
• relacjonuje treść fragmentu • identyfikuje wypowiedź jako tekst publicystyczny • określa temat i główną myśl tekstu • wyjaśnia, w jakim celu autor przywołuje dane wyrażone liczebnikami • omawia funkcję śródtytułów
• odróżnia informacje o faktach od opinii • wyraża własny sąd o temacie artykułu • wskazuje i nazywa wartości opisane w artykule
140
Marcin Szczygielski "Za niebieskimi drzwiami"– wprowadzenie do lektury.
Marcin Szczygielski "Za niebieskimi drzwiami"
1
I.1.1 I.1.2 I.1.3
• omawia elementy świata przedstawionego
141
Podążaj za zapachem pudru … - porządkujemy wydarzenia.
Marcin Szczygielski "Za niebieskimi drzwiami"
1
I.1.7 I.1.9 I.1.10
I.1.11
• wskazuje cechy powieści fantasy w utworze• określa tematykę oraz problematykę utworu
142
O tajemnicy snu..
Marcin Szczygielski "Za niebieskimi drzwiami"
1
I.1.12 I.1.13 I.1.14
I.1.16
• charakteryzuje bohaterów pierwszoplanowych oraz drugoplanowych • nazywa uczucia, których doświadczają bohaterowie
143
Piszemy charakterystykę Łukasza Borskiego
Marcin Szczygielski "Za niebieskimi drzwiami"
1
I.1.17 I.1.18
Pisze charakterystykę bohatera, wyraża są o postaci.
144
Sprawdzian wiadomości z lektury.
Marcin Szczygielski "Za niebieskimi drzwiami"
1
I.1.19 I.1.20
145
To już umiem! - Podsumowanie i powtórzenie.
Roz.7 Spotkania z naturą, s. 324
1
IV.2 IV.3
• selekcjonuje i hierarchizuje wiadomości zdobyte podczas lekcji • powtarza i utrwala wiadomości