Teresa Lipka

I. Pierwsze spotkanie z fizyką (8 godzin lekcyjnych)

Czym zajmuje się fizyka?

• fizyka jako nauka doświadczalna
• procesy fizyczne, zjawisko fizyczne
• ciało fizyczne a substancja
• pracownia fizyczna
• przepisy BHP i regulamin pracowni fizycznej
• system oceniania

1

• stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni fizycznej
• akceptuje wymagania i sposób oceniania stosowany przez nauczyciela
• klasyfikuje fizykę jako naukę przyrodniczą
• podaje przykłady powiązań fizyki z życiem codziennym
• rozróżnia pojęcia: ciało fizyczne i substancja
• wyodrębnia zjawiska fizyczne zachodzące w opisanej lub obserwowanej sytuacji

1. Zapoznanie z zasadami BHP.
2. Zapoznanie z systemem oceniania.
3. Dyskusja na temat miejsca fizyki wśród nauk przyrodniczych i jej związku z życiem codziennym.
4. Pokaz podstawowego wyposażenia pracowni fizycznej.

Wielkości fizyczne, jednostki i pomiary

• wielkości fizyczne i ich pomiar
• układ SI

1

• wyraża wielkości fizyczne w odpowiadających im jednostkach
• przelicza jednostki czasu, takie jak sekunda, minuta, godzina (zob. II.3)
• wykonuje prosty pomiar (np. długości, czasu) i podaje wynik w jednostkach układu SI
• szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru długości
• zapisuje wynik pomiaru w tabeli
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności – przedrostki: mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega- (zob. I.7)

1. Zapoznanie z układem SI.
2. Ćwiczenia uczniowskie (proste pomiary, np. długości, czasu).

Jak przeprowadzać doświadczenia

• obserwacja
• doświadczenie (eksperyment)
• analiza danych
• niepewność pomiarowa
• cyfry znaczące

1

• rozróżnia pojęcia: obserwacja, pomiar, doświadczenie (zob. I.3)
• przeprowadza wybrane obserwacje i doświadczenia, korzystając z ich opisów (zob. I.3)
• opisuje przebieg doświadczenia lub pokazu
• posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej (zob. I.5)
• zapisuje wynik pomiaru zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz

zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub danych (zob. I.6)

• przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania obserwacji, pomiarów i doświadczeń (zob. I.9)
• wyróżnia kluczowe kroki i sposób postępowania oraz wskazuje rolę użytych przyrządów (zob. I.4)

1. Ćwiczenia uczniowskie: wykonywanie prostych pomiarów – podręcznik: doświadczenie 1.
2. Niepewność pomiarowa, pomiar wielokrotny – podręcznik: doświadczenie 2.
3. Kształtowanie umiejętności pracy w grupie.

Rodzaje oddziaływań

i ich wzajemność

• rodzaje oddziaływań
• skutki oddziaływań
• wzajemność oddziaływań

1

• wymienia rodzaje oddziaływań i przykłady oddziaływań zachodzących w otoczeniu człowieka
• bada i opisuje różne rodzaje oddziaływań
• wskazuje przykłady, które potwierdzają, że oddziaływania są wzajemne
• wymienia skutki oddziaływań
• przewiduje skutki niektórych oddziaływań
• przedstawia przykłady skutków oddziaływań w życiu codziennym
• określa siłę jako miarę oddziaływań

1. Obserwowanie różnych rodzajów oddziaływań i ich klasyfikacja – podręcznik: doświadczenie 4.
2. Rozpoznawanie skutków oddziaływań w życiu codziennym.
3. Pokaz skutków oddziaływań (pokaz doświadczenia, filmu, programu komputerowego itp.).

Siła i jej cechy

• siła
• cechy siły
• wielkość wektorowa
• wielkość liczbowa (skalarna)
• siłomierz

1

• określa siłę jako miarę oddziaływań
• planuje doświadczenie związane z badaniami cech sił i wybiera właściwe narzędzia pomiaru
• wymienia cechy siły
• wyjaśnia, czym się różni wielkość fizyczna wektorowa od wielkości liczbowej (skalarnej) i wymienia przykłady tych wielkości fizycznych
• stosuje pojęcie siły jako wielkości wektorowej (zob. II.10)
• wskazuje wartość, kierunek i zwrot wektora siły (zob. II.10)
• mierzy siłę za pomocą siłomierza i podaje wynik w jednostce układu SI
• przedstawia graficznie siłę – rysuje wektor siły

• zapisuje dane w formie tabeli
• posługuje się pojęciem niepewności
• zapisuje wynik pomiaru jako przybliżony zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub danych (zob. I.6)
• rozpoznaje różne rodzaje sił w sytuacjach praktycznych

1. Obserwowanie skutku działania siły – podręcznik: doświadczenie 5.
2. Wyróżnianie cechy siły na podstawie obserwacji – podręcznik: doświadczenie 6.
3. Wyznaczanie wartości siły za pomocą siłomierza (zob. II.18c) – podręcznik: doświadczenie 7.
4. Wyznaczanie wartości siły za pomocą własnoręcznie wykonanego siłomierza – podręcznik: doświadczenie 8.

Siła wypadkowa i równoważąca

• siła wypadkowa
• siły równoważące się

1

• podaje cechy sił równoważących się
• wyznacza wartości sił równoważących się za pomocą siłomierza oraz opisuje przebieg i wynik doświadczenia
• przedstawia graficznie siły równoważące się i je opisuje (zob. II.12)
• podaje przykłady sił równoważących się z życia codziennego
• określa cechy siły wypadkowej
• podaje przykłady sił wypadkowych z życia codziennego
• dokonuje (graficznie) składania sił działających wzdłuż tej samej prostej (zob. II.12)
• rozróżnia siły wypadkową i równoważącą

1. Obserwowanie równoważenia się sił – podręcznik: doświadczenie 9.
2. Wyznaczanie wypadkowej (składanie) sił działających wzdłuż tej samej prostej – podręcznik: przykłady, zbiór zadań.
3. Równoważenie się sił o różnych kierunkach – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Podsumowanie wiadomości o oddziaływaniach

1

1. Ćwiczenia uczniowskie (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje uczniowskie, doświadczenia).
2. Analiza tekstu: Jak mierzono czas i jak mierzy się go obecnie.

Sprawdzian wiadomości

1

II. Właściwości i budowa materii(9 godzin lekcyjnych)

Atomy i cząsteczki

• atomy
• cząsteczki
• ^Rdyfuzja

1

• podaje przykłady świadczące o cząsteczkowej budowie materii
• wyjaśnia zjawisko zmiany objętości cieczy w wyniku mieszania się na postawie doświadczenia modelowego
•  ^Rwyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji
•  ^Rpodaje przykłady zjawiska dyfuzji w przyrodzie i w życiu codziennym
•  ^Rdemonstruje zjawisko dyfuzji w cieczach i gazach

1. Obserwowanie mieszania się cieczy – podręcznik: doświadczenie 10.
2. Wykonanie doświadczenia modelowego wyjaśniającego zjawisko mieszania się cieczy – podręcznik: doświadczenie 11.
3. Obserwowanie zjawiska dyfuzji w cieczach – podręcznik: doświadczenie 12.

Oddziaływania międzycząsteczkowe

• spójność
• przyleganie
•  ^Rrodzaje menisków
• zjawisko napięcia powierzchniowego na przykładzie wody

1

• informuje, że istnieją oddziaływania międzycząsteczkowe

• wyjaśnia, czym się różnią siły spójności od sił przylegania
• wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą oddziaływań międzycząsteczkowych (sił spójności i przylegania)
•  ^Ropisuje powstawanie menisku
•  ^Rwymienia rodzaje menisków
• na podstawie widocznego menisku danej cieczy w cienkiej rurce określa, czy większe są siły przylegania, czy siły spójności
• opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie (zob. V.8)
• posługuje się pojęciem napięcia powierzchniowego
• opisuje znaczenie występowania napięcia powierzchniowego wody w przyrodzie

1. Obserwacja skutków działania sił spójności i przylegania – podręcznik: doświadczenie 13.
2. Pokaz napięcia powierzchniowego w przyrodzie – analiza zdjęć z podręcznika.
3. Obserwacja powierzchni wody w naczyniu – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).
4. Zbadanie zjawisk związanych z napięciem powierzchniowym i silami spójności: Siły spójności.Tekturowa łódka – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Badanie napięcia powierzchniowego

• zjawisko napięcia powierzchniowego na przykładzie wody
• formowanie się kropli

1

• wyjaśnia kształt kropli wody (zob. V.8)
• ilustruje działanie sił spójności i w tym kontekście tłumaczy formowanie się kropli (zob. V.8)
• projektuje i wykonuje doświadczenie potwierdzające istnienie napięcia powierzchniowego wody (zob. V.9a)
• wymienia czynniki, które obniżają napięcie powierzchniowe wody
• informuje, jakie znaczenie w życiu człowieka ma zmniejszenie napięcia powierzchniowego wody

1. Wykazanie istnienia napięcia powierzchniowego wody (zob. V.9a) – podręcznik: doświadczenie 14.
2. Badanie napięcia powierzchniowego (zob. V.9a) – podręcznik: doświadczenie 15.
3. Badanie, od czego zależy kształt kropli (zob.V.8) – podręcznik: doświadczenie 16.
4. Badanie napięcia powierzchniowego w zależności od rodzaju cieczy – podręcznik: doświadczenie 17.
5. Zbadanie zjawisk związanych z napięciem powierzchniowym i siłami spójności w cieczach: Napięcie powierzchniowe.Błona mydlana – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Stany skupienia. Właściwości ciał stałych, cieczy i gazów.

• stan skupienia substancji
• właściwości substancji w stałym stanie skupienia
• właściwości cieczy
• właściwości gazów

1

• informuje, że dana substancja może występować w trzech stanach skupienia
• podaje przykłady ciał stałych, cieczy, gazów
• wymienia właściwości substancji znajdujących się w stałym stanie skupienia
• podaje przykłady ciał plastycznych, sprężystych, kruchych
• wyjaśnia, że podział na ciała sprężyste, plastyczne i kruche jest podziałem nieostrym
•  ^Rposługuje się pojęciem twardości minerałów
• projektuje i wykonuje doświadczenia wykazujące właściwości ciał stałych
• wymienia właściwości cieczy
• posługuje się pojęciem: powierzchni swobodnej cieczy

1. Obserwacja i opis właściwości ciał stałych (kształt, twardość, sprężystość, plastyczność, kruchość) – podręcznik: doświadczenie 18.
2. Badanie i opis właściwości cieczy (ściśliwość, powierzchnia swobodna) – podręcznik: doświadczenie 19.
3. Badanie i opis właściwości gazów – podręcznik: doświadczenie 20.

• projektuje i wykonuje doświadczenia potwierdzające właściwości cieczy
• wymienia właściwości substancji znajdujących się w gazowym stanie skupienia
• porównuje właściwości ciał stałych, cieczy i gazów
• analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów
• rozpoznaje na podstawie właściwości, w jakim stanie skupienia znajduje się substancja

Masa a siła ciężkości

• masa i jej jednostka
• ciężar ciała
• siła ciężkości (siła grawitacji)
• schemat rozwiązywania zadań

1

• posługuje się pojęciem masy ciała
• wyraża masę w jednostce układu SI
• wykonuje działania na jednostkach masy (zamiana jednostek)
• bada zależność wskazania siłomierza od masy obciążników
• rozpoznaje proporcjonalność prostą (zob. I.8)
• planuje doświadczenie związane z wyznaczaniem masy ciała za pomocą wagi laboratoryjnej
• szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku wyznaczania masy danego ciała za pomocą szalkowej wagi laboratoryjnej
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności – przedrostki: mikro-, mili-, kilo-, mega-, przelicza jednostki masy i ciężaru
• wyznacza masę ciała za pomocą wagi laboratoryjnej
• posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej
• zapisuje wynik pomiaru masy i obliczenia siły ciężkości (z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub danych)
• rozróżnia pojęcia: masa, ciężar ciała
• posługuje się pojęciem siły ciężkości, podaje wzór na siłę ciężkości
• stosuje schemat rozwiązywania zadań, rozróżniając dane i szukane
• stosuje do obliczeń związek między siłą ciężkości, masą i przyspieszeniem grawitacyjnym
• rozwiązuje zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzoru na siłę ciężkości

1. Wyznaczanie ciężaru ciała za pomocą siłomierza – podręcznik: doświadczenie 21.
2. Schemat rozwiązywania zadań rachunkowych – podręcznik.
3. Obliczanie ciężaru ciała – podręcznik, zbiór zadań.
4. Obliczanie masy ciała – podręcznik: przykład 2.

Gęstość

• gęstość i jej jednostka w układzie SI

1

• posługuje się pojęciem gęstości ciała (zob. V.1)
• wyraża gęstość w jednostce układu SI (zob. V.1)

• wykonuje działania na jednostkach gęstości – zamiana jednostek (zob. I.7)
• wyjaśnia, dlaczego ciała zbudowane z różnych substancji mają różną gęstość
• analizuje różnice gęstości substancji w różnych stanach skupienia wynikające z budowy mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów (zob. V.1)
• posługuje się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania gęstości substancji
• stosuje do obliczeń związek gęstości z masą i objętością (zob. V.2)

Wykazanie, że ciała zbudowane z różnych substancji różnią się gęstością – podręcznik: doświadczenie 22.

1. Przeliczanie jednostek gęstości – podręcznik: przykład 1.
2. Obliczanie gęstości – podręcznik: przykład 2.
3. Przykłady rozwiązanych zadań z wykorzystaniem wzorów na gęstość oraz tabel gęstości – podręcznik, zbiór zadań.

Wyznaczanie gęstości

1

• wyznacza objętość dowolnego ciała za pomocą cylindra miarowego
• planuje doświadczenie związane z wyznaczaniem gęstości ciał stałych i cieczy; mierzy: długość, masę, objętość cieczy
• wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot o kształcie regularnym za pomocą wagi i linijki lub o nieregularnym kształcie za pomocą wagi, cieczy i cylindra miarowego (zob. V.9d)
• rozwiązuje zadania, stosując do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał (zob. 5.2)
• wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych na podstawie wyników pomiarów; wykonuje obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub danych

1. Wyznaczanie gęstości substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu za pomocą wagi i linijki (zob. V.9d) – podręcznik: doświadczenie 23.
2. Wyznaczanie gęstości dowolnego ciała stałego (zob. V.9d) – podręcznik: doświadczenie 24.
3. Wyznaczanie gęstości cieczy (zob. V.9d) – podręcznik: doświadczenie 25.
4. Wyznaczanie gęstości piasku na podstawie pomiaru jego masy oraz objętości naczynia, w którym się on znajduje: Wyznaczanie gęstości piasku – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Podsumowanie wiadomości o właściwościach i budowie materii

1

1. Ćwiczenia uczniowskie (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, zbiór zadań).
2. Realizacja projektu: Woda – białe bogactwo.

Sprawdzian wiadomości

1

III. Hydrostatyka i aerostatyka (8 godzin lekcyjnych)

Siła nacisku na podłoże. Parcie i ciśnienie

• parcie (nacisk)
• ciśnienie i jego jednostka w układzie SI

1

• wskazuje przykłady z życia codziennego obrazujące działanie siły nacisku
• określa, co to jest parcie – siła nacisku
• wyjaśnia, dlaczego jednostką parcia jest niuton
• wyjaśnia pojęcie ciśnienia, wskazując przykłady z życia codziennego
• bada, od czego zależy ciśnienie

• wyraża ciśnienie w jednostce układu SI
• planuje i przeprowadza doświadczenie w celu zbadania zależności ciśnienia od siły nacisku i pola powierzchni
• rozróżnia parcie i ciśnienie
• posługuje się pojęciem parcia (nacisku) oraz pojęciem ciśnienia w cieczach i gazach wraz z jego jednostką (zob. V.3)
• stosuje do obliczeń związek między ciśnieniem, parciem i polem powierzchni (zob. V.3)
• rozwiązuje zadania z zastosowaniem zależności między ciśnieniem, parciem i polem powierzchni, rozróżnia dane i szukane

1. Obserwowanie skutków działania siły nacisku – podręcznik: doświadczenie 27.

Ciśnienie hydrostatyczne, ciśnienie atmosferyczne

• ciśnienie hydrostatyczne
• ciśnienie atmosferyczne
• doświadczenie Torricellego
•  ^Rparadoks hydrostatyczny

1

• posługuje się pojęciem ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego (zob. V.4)
• wykazuje doświadczalnie istnienie ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego (zob. V.9a)
• bada, od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne (zob. V.9b)
• stosuje do obliczeń związek między ciśnieniem hydrostatycznym a wysokością słupa cieczy i jej gęstością (zob. V.6)
•  ^Ropisuje paradoks hydrostatyczny
• opisuje doświadczenie Torricellego
• opisuje znaczenie ciśnienia w przyrodzie i w życiu codziennym
• wymienia nazwy przyrządów służących do pomiaru ciśnienia

• wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą praw i zależności dotyczących ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego
• rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem wzoru na ciśnienie hydrostatyczne
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności – przedrostki: mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega- (zob. I.7)
• rozróżnia wielkości dane i szukane
• wyodrębnia z tekstów i rysunków kluczowe informacje dotyczące ciśnienia (zob. I.1)

1. Badanie zależności ciśnienia hydrostatycznego od wysokości słupa cieczy (zob. V.9b) – podręcznik: doświadczenie 28.
2. Przeprowadzanie doświadczenia wykazującego istnienie ciśnienia atmosferycznego (zob. V.9b) – podręcznik: doświadczenie 29.
3. Analiza zadania rachunkowego z zastosowaniem wzoru na ciśnienie hydrostatyczne – podręcznik, zbiór zadań.

Prawo Pascala

• prawo Pascala

1

• analizuje wynik doświadczenia i formułuje prawo Pascala
• przeprowadza doświadczenie potwierdzające słuszność prawa Pascala, przestrzegając zasad bezpieczeństwa (zob. V.9b)
• podaje przykłady zastosowania prawa Pascala
• posługuje się prawem Pascala, zgodnie z którym zwiększenie ciśnienia zewnętrznego powoduje jednakowy przyrost ciśnienia w całej objętości cieczy lub gazu (zob. V.5)

1. Przeprowadzanie doświadczenia ilustrującego prawo Pascala dla cieczy i gazów (zob. V.9b) – podręcznik: doświadczenie 30.

Prawo Archimedesa

siła wyporu

prawo Archimedesa

2

• wskazuje przykłady występowania siły wyporu w życiu codziennym
• wykazuje doświadczalnie od czego zależy siła wyporu
• przedstawia graficznie siłę wyporu
• wymienia cechy siły wyporu
• dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody), zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz uwzględnieniem informacji o niepewności (zob. I.5)

1. Przeprowadzanie doświadczenia ilustrującego prawo Archimedesa (zob. V.9c)– podręcznik: doświadczenie 31.
2. Badanie, od czego zależy siła wyporu (zob. V.9c) – podręcznik: doświadczenia 32 i 33.
3. Wyznaczanie siły wyporu bez użycia siłomierza: Wyznaczanie siły wyporu – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Prawo Archimedesa

a pływanie ciał

warunki pływania ciał

1

1. bada doświadczalnie warunki pływania ciał
2. podaje warunki pływania ciał
3. wyjaśnia warunki pływania ciał na podstawie prawa Archimedesa
4. przedstawia graficznie wszystkie siły działające na ciało, które pływa w cieczy, tkwi w niej zanurzone lub tonie
5. opisuje przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia (związane­go z badaniem siły wyporu i pływaniem ciał)
6. opisuje praktyczne wykorzystanie prawa Archimedesa w życiu człowieka

1. Badanie warunków pływania ciał (zob. V.9c) – podręcznik: doświadczenia 34 i 35.
2. Przykłady rozwiązanych zadań – zeszyt ćwiczeń.

Podsumowanie wiadomości o hydrostatyce i aerostatyce

1

1. Ćwiczenia uczniowskie (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, zbiór zadań).
2. Analiza tekstu: Podciśnienie, nadciśnienie i próżnia.

Sprawdzian wiadomości

1

IV. Kinematyka (10 godzin lekcyjnych)

Ruch i jego względność

• ruch
• względność ruchu
• układ odniesienia
• tor ruchu
• droga

2

• wskazuje przykłady ciał będących w ruchu na podstawie obserwacji życia codziennego
• wyjaśnia, na czym polega ruch ciała
• wyjaśnia, na czym polega względność ruchu
• podaje przykłady układów odniesienia
• wyjaśnia na przykładach, kiedy ciało jest w spoczynku, a kiedy w ruchu względem ciał przyjętych za układy odniesienia
• podaje przykłady względności ruchu we Wszechświecie

• opisuje i wskazuje przykłady względności ruchu (zob. II.1)
• wymienia elementy ruchu
• wyróżnia pojęcia toru i drogi (zob. II.2) i wykorzystuje je do opisu ruchu
• przelicza jednostki czasu, takie jak sekunda, minuta, godzina (zob. II.3)
• podaje jednostkę drogi w układzie SI

1. Analizowanie przykładów dotyczących względności ruchu – podręcznik.
2. Omówienie względności ruchu.
3. Określanie elementów ruchu.
4. Badanie kształtu ruchu wentyla w dętce rowerowej w układzie związanym z jezdnią: Jak porusza się punkt na okręgu? – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Ruch jednostajny prostoliniowy

• ruch jednostajny prostoliniowy
• prędkość

2

• odróżnia ruch prostoliniowy od ruchu krzywoliniowego
• podaje przykłady ruchów: prostoliniowego i krzywoliniowego
• projektuje i wykonuje doświadczenie związane z wyznaczaniem prędkości ruchu pęcherzyka powietrza w zamkniętej rurce wypełnionej wodą
• zapisuje wyniki pomiaru w tabeli
• opisuje przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia
• wyjaśnia, jaki ruch nazywany jest jednostajnym prostoliniowym – ruchem jednostajnym nazywa ruch, w którym droga przebyta w jednostkowych przedziałach czasu jest stała (zob. II.5)
• posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu
• wyjaśnia, dlaczego prędkość w ruchu jednostajnym ma wartość stałą
• oblicza wartość prędkości; zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub danych
• podaje jednostkę prędkości w układzie SI
• przelicza jednostki prędkości – przelicza wielokrotności i podwielokrotności
• sporządza dla ruchu jednostajnego prostoliniowego wykres zależności drogi od czasu na podstawie wyników pomiaru – skaluje i opisuje osie, zaznacza punkty pomiarowe – i odczytuje dane z tego wykresu
• rozpoznaje na podstawie danych liczbowych lub wykresu, że w ruchu jednostajnym prostoliniowym droga jest wprost proporcjonalna do czasu, posługuje się proporcjonalnością prostą (zob. I.8)
• wyznacza wartość prędkości i drogę z wykresów zależności prędkości i drogi od czasu dla ruchu prostoliniowego odcinkami jednostajnego oraz rysuje te wykresy na podstawie podanych informacji (zob. II.6), podaje przykłady ruchu jednostajnego
• rozwiązuje zadania z zastosowaniem zależności między drogą, prędkością i czasem w ruchu jednostajnym

1. Obserwowanie ruchu jednostajnego prostoliniowego, pomiar drogi i czasu (zob. II.18b) – podręcznik: doświadczenie 36.
2. Sporządzanie wykresów: zależności prędkości i drogi od czasu na podstawie pomiarów, interpretacja wykresów – podręcznik.
3. Przedstawienie rozwiązanego zadania rachunkowego z zastosowaniem wzoru na drogę – podręcznik, zbiór zadań.
4. Pomiar położenia w czasie – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Ruch prostoliniowy zmienny

• ruch niejednostajny
• prędkość chwilowa
• prędkość średnia
• ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony
•  ^Rdroga w ruchujednostajnieprzyspieszonym

• przyspieszenie
• ruch jednostajnie opóźniony
• prędkość końcowa ruchu

1

• odróżnia ruch niejednostajny (zmienny) od ruchu jednostajnego
• rozróżnia pojęcia: prędkość chwilowa i prędkość średnia
• posługuje się pojęciem ruchu niejednostajnego prostoliniowego
• podaje przykłady ruchu niejednostajnego prostoliniowego
• nazywa ruchem jednostajnie przyspieszonym ruch, w którym wartość prędkości rośnie w jednakowych przedziałach czasu o taką samą wartość (zob. II.7)

• nazywa ruchem jednostajnie opóźnionym ruch, w którym wartość prędkości maleje w jednakowych przedziałach czasu o taką samą wartość (zob. II.7)
• stosuje pojęcie przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie opóźnionego (zob. II.8)
• podaje jednostkę przyspieszenia w układzie SI
• wyznacza wartość przyspieszenia wraz z jednostką (zob. II.8)
• stosuje do obliczeń związek przyspieszenia ze zmiana prędkości i czasem, w którym ta zmiana nastąpiła: v=a∙∆t (zob. II.8), oblicza prędkość końcową w ruchu jednostajnie przyspieszonym
• wyznacza zmianę prędkości i przyspieszenie z wykresów zależności
•  

1. Analizowanie ruchu jednostajnie przyspieszonego.
2. Analizowanie ruchu jednostajnie opóźnionego.
3. Analizowanie sporządzonych wykresów drogi, prędkości i przyspieszenia od czasu na podstawie przykładu i danych z tabeli – podręcznik.
4. Przedstawienie rozwiązanego zadania rachunkowego z zastosowaniem wzorów prędkości i przyspieszenia – podręcznik, zbiór zadań.
5. Analizowanie tekstu dotyczącego urządzeń do pomiaru przyspieszenia – podręcznik.
6. Wyznaczanie średniej prędkością marszu na podstawie pomiarów przebytej drogi i czasu marszu: Wyznaczanie średniej prędkości marszu – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

prędkości od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie zmiennego (zob. II.9); rozpoznaje proporcjonalność prostą (zob. I.8)

• zauważa, że przyspieszenie w ruchu jednostajnie zmiennym jest wielkością stałą
•  ^Ropisuje zależność drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym, gdy prędkość początkowa jest równa zero, rozpoznaje zależność rosnącą na podstawie wykresu
• przelicza jednostki drogi, prędkości, przyspieszenia (zob. I.7)

Badanie ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego

• ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony
• przyspieszenie i prędkość końcowa poruszającego się ciała
• droga (przyrosty drogi w kolejnych sekundach ruchu)

1

• planuje i przeprowadza doświadczenie związane z badaniem ruchu kulki swobodnie staczającej się po metalowych prętach z użyciem przyrządów analogowych lub cyfrowych i programu do analizy materiałów wideo– mierzy czas i długość
•  ^Rposługuje się wzorem: s=at22
•  ^Rwyznacza przyspieszenie ciała na podstawie wzoru s=at22
• wyznacza prędkość końcową poruszającego się ciała
• wyjaśnia, że w ruchu jednostajnie przyspieszonym bez prędkości początkowej odcinki drogi pokonywane w kolejnych sekundach mają się do siebie jak kolejne liczby nieparzyste
• rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem wzorów na drogę, prędkość i przyspieszenie dla ruchu jednostajnie przyspieszonego
• przelicza jednostki drogi, prędkości i przyspieszenia
• analizuje ruch ciała na podstawie filmu

1. Pomiar czasu i drogi z użyciem przyrządów analogowych lub cyfrowych i programu do analizy materiałów wideo (zob. II.18b) – podręcznik: doświadczenie 37.
2. Sprawdzenie, czy dany ruch jest ruchem jednostajnie przyspieszonym: Badanie ruchu przyspieszonego – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Analiza wykresów ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie zmiennego

2

• wskazuje podobieństwa i różnice w ruchach: jednostajnym i jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym
• analizuje wykresy zależności drogi, prędkości od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnego
• analizuje wykresy zależności prędkości, przyspieszenia i ^Rdrogi od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego bez prędkości początkowej

• analizuje wykres zależności prędkości od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego z prędkością początkową, wyprowadza wzór na drogę
• analizuje wykres zależności prędkości od czasu dla ruchu jednostajnie opóźnionego
• analizuje wykresy zależności drogi, prędkości, przyspieszenia od czasu dla ruchów niejednostajnych
• sporządza wykresy zależności drogi, prędkości i przyspieszenia od czasu dla różnych rodzajów ruchu
• odczytuje dane z wykresów opisujących ruch ciała
• wyjaśnia, że droga w dowolnym ruchu jest liczbowo równa polu pod wykresem zależności prędkości od czasu
• rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem wzorów określających

zależność drogi, prędkości i przyspieszenia od czasu dla ruchu jednostajnego i prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego

1. Zebranie i uporządkowanie wiadomości o ruchu jednostajnym i jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym.
2. Analiza wykresów ruchów prostoliniowych – podręcznik.

Podsumowanie wiadomości z kinematyki

1

1. Ćwiczenia uczniowskie (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, zbiór zadań).
2. Realizowanie projektu: Prędkość wokół nas.

Sprawdzian wiadomości

1

V. Dynamika (9 godzin lekcyjnych)

Pierwsza zasada dynamiki Newtona – bezwładność

• I zasada dynamiki
• bezwładność

2

• rozpoznaje i nazywa siły, podaje ich przykłady w różnych sytuacjach praktycznych – siły ciężkości, sprężystości, nacisku, oporów ruchu (zob. II.11)
• wyznacza i rysuje siłę wypadkową dla sił o jednakowych kierunkach (zob. II.12)
•  ^Rwyznacza i rysuje siłę wypadkową dla sił o różnych kierunkach
• opisuje i rysuje siły, które się równoważą (zob. II.12)
• planuje i wykonuje doświadczenie w celu zilustrowania I zasady dynamiki
• formułuje pierwszą zasadę dynamiki Newtona
• wykazuje doświadczalnie istnienie bezwładności ciała
• posługuje się pojęciem masy jako miary bezwładności ciał (zob. II.15)
• analizuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona (zob. II.14)
• wskazuje znane z życia codziennego przykłady bezwładności ciał

1. Wyznaczanie kierunku wypadkowej dwóch sił działających wzdłuż różnych prostych – zeszyt ćwiczeń: doświadczenie.
2. Doświadczenie ilustrujące I zasadę dynamiki (zob. 2.18a) – podręcznik: doświadczenie 38.
3. Badanie bezwładności ciał (zob. II.18a) – podręcznik: doświadczenie 39.
4. Obserwacja zjawiska bezwładności – podręcznik: doświadczenie 40.
5. Omówienie bezwładności ciał na przykładach znanych uczniom z życia.
6. Sprawdzenie prawdziwości I zasady dynamiki: Bezwładność – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Druga zasada dynamiki Newtona

• II zasada dynamiki Newtona
• definicja jednostki siły

2

• projektuje i wykonuje doświadczenia wykazujące zależność przyspieszenia od siły i masy
• formułuje treść drugiej zasady dynamiki Newtona
• analizuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona (zob. II.15)

• definiuje jednostkę siły w układzie SI (1 N) i posługuje się nią
• stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą (zob. II.15); zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności danych

(zob. I.6)

• rozpoznaje zależność rosnącą bądź malejącą na podstawie danych z tabeli; rozpoznaje proporcjonalność prostą (zob. I.8)

1. Wykazanie, że ciało pod działaniem stałej niezrównoważonej siły porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym (zob. II.18a) – podręcznik: doświadczenie 41.
2. Badanie zależności przyspieszenia od masy ciała i siły działającej na to ciało (zob. II.18a) – podręcznik: doświadczenie 41.

1. Przedstawienie przykładów rozwiązanych zadań rachunkowych z zastosowaniem wzoru: F = m∙a – podręcznik, zeszyt ćwiczeń.
2. Zbadanie zależności między siłą a przyspieszeniem układu ciężarków

o stałej masie: Spadkownica – zeszyt ćwiczeń (zadaniedoświadczalne).

Swobodne spadanie ciał

• swobodne spadanie ciał
• czas swobodnego spadania ciał
• przyspieszenie ziemskie
• przyspieszenie grawitacyjne

1

• projektuje i przeprowadza doświadczenia badające swobodne spadanie ciał
• opisuje swobodne spadanie ciał jako przykład ruchu jednostajnie przyspieszonego (zob. II.16)
• posługuje się pojęciem przyspieszenia ziemskiego
• posługuje się pojęciem siły ciężkości i oblicza jej wartość (zob. II.17)
• stosuje do obliczeń związek między siłą, masą i przyspieszeniem grawitacyjnym (zob. II.17)
• projektuje i wykonuje doświadczenie badające, od czego zależy czas swobodnego spadania ciała
• rozwiązuje zadania rachunkowe dotyczące swobodnego spadania ciał

1. Badanie swobodnego spadku – podręcznik: doświadczenie 42.
2. Badanie, od czego zależy czas swobodnego spadania – podręcznik: doświadczenia 43 i 44.
3. Analizowanie przykładu dotyczącego swobodnego spadania ciał – podręcznik.

Trzecia zasada dynamiki Newtona. Zjawisko odrzutu

• III zasada dynamiki Newtona
• zjawisko odrzutu

1

• podaje przykłady sił wzajemnego oddziaływania
• planuje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące III zasadę dynamiki
• formułuje treść trzeciej zasady dynamiki Newtona
• opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona (zob. II.13)
• opisuje zjawisko odrzutu i jego zastosowanie w technice
• demonstruje zjawisko odrzutu

1. Przeprowadzanie doświadczenia ilustrującego III zasadę dynamiki (zob. II.18a) – podręcznik: doświadczenia 45 i 46.
2. Przeprowadzanie doświadczenia obrazującegozjawisko odrzutu – podręcznik: doświadczenie 47.

Opory ruchu

• siły oporu ruchu
• tarcie statyczne
• tarcie kinetyczne
• opór powietrza

1

• posługuje się pojęciami: tarcie, opór powietrza
• wykazuje doświadczalnie istnienie różnych rodzajów tarcia
• wymienia sposoby zmniejszania lub zwiększania tarcia i opisuje znaczenie tarcia w życiu codziennym
• planuje i przeprowadza doświadczenia obrazujące sposoby zmniejszania lub zwiększania tarcia
•  ^Rpodaje wzór na obliczanie siły tarcia
• opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała

1. Badanie zależności siły tarcia od rodzaju powierzchni trących – podręcznik: doświadczenie 48.
2. Obserwowanie urządzeń zmniejszających tarcie.
3. Analizowanie infografiki: Tarcie a przemieszczanie się – podręcznik.
4. Obserwowanie ruchu zsuwającego się ciała – podręcznik: doświadczenie 49.
5. Wyznaczenie siły tarcia statycznego i sprawdzenie, od czego zależy siła tarcia: Od czego zależy siła tarcia – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Podsumowanie wiadomości z dynamiki

1

1. Ćwiczenia uczniowskie (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje uczniowskie, doświadczenia).
2. Analizowanie tekstu: Czy opór powietrza zawsze przeszkadza sportowcom.

Sprawdzian wiadomości

1

VI. Praca, moc, energia (8 godzin lekcyjnych)

Energia i praca

• formy energii
• praca
• jednostka pracy

1

• podaje przykłady różnych form energii
• posługuje się pojęciem pracy mechanicznej i wyraża ją w jednostce układu SI (zob. III.1)
• stosuje do obliczeń związek pracy z siłą i drogą, na jakiej została wykonana (zob. III.1)
•  ^Rwyjaśnia sposób obliczania pracy, gdy kierunek działającej na ciało siły nie jest zgodny z kierunkiem jego ruchu
• wyjaśnia, kiedy praca jest równa jest zero

1. Przedstawienie przykładu rozwiązanego zadania rachunkowego z zastosowaniem wzoru na pracę – podręcznik.
2. Analizowanie rozwiązanych zadań rachunkowych z zastosowaniem wzoru na pracę – podręcznik, zeszyt ćwiczeń.

Moc i jej jednostki

• moc
• jednostka mocy

1

• posługuje się pojęciem mocy i wyraża ją w jednostce układu SI (zob. III.2)
• stosuje do obliczeń związek mocy z pracą i czasem, w którym została wykonana (zob. III.2)
•  ^Rwyjaśnia, co oznacza pojęcie koń mechaniczny – 1 KM
• posługuje się wzorem na obliczanie mocy chwilowej:  P=F∙v
• wymienia przykładowe wartości mocy różnych urządzeń

1. Analizowanie wartości mocy niektórych urządzeń – podręcznik: tabela.
2. Przedstawienie przykładu rozwiązanego zadania rachunkowego z zastosowaniem wzoru na moc – podręcznik, zeszyt ćwiczeń.

Energia potencjalna grawitacji i  potencjalna sprężystości

• energia mechaniczna
• rodzaje energii mechanicznej
• energia potencjalna grawitacji
• jednostka energii
• energia potencjalna sprężystości

1

• wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wyraża ją w jednostkach układu SI; posługuje się pojęciami energii kinetycznej, potencjalnej grawitacji i sprężystości (zob. III.3)
• bada, od czego zależy energia potencjalna grawitacji
• opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii potencjalnej ciała
• rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem wzoru na energię potencjalną grawitacji
• wyznacza zmianę energii potencjalnej grawitacji (zob. III.4)
• analizuje przemiany energii ciała podniesionego na pewną wysokość, a następnie upuszczonego
• opisuje wykonaną pracę jako zmianę energii potencjalnej grawitacji (zob. III.3)

1. Badanie, od czego zależy energia potencjalna grawitacji – podręcznik: doświadczenie 50.
2. Analizowanie rozwiązanych zadań rachunkowych z zastosowaniem wzoru na energię potencjalną – zeszyt ćwiczeń.

Energia kinetyczna, zasada zachowania energii mechanicznej

• energia kinetyczna
• układ izolowany
• zasada zachowania energii

3

• posługuje się pojęciem energii kinetycznej i wyraża ją w jednostce układu SI (zob. III.3)
• opisuje, od czego zależy energia kinetyczna
• opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii kinetycznej ciała
• rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem wzoru na energię kinetyczną
• wyznacza zmianę energii kinetycznej (zob. III.4)
• opisuje wykonaną pracę jako zmianę energii (zob. III.3)
• formułuje zasadę zachowania energii mechanicznej
•  ^Rwyjaśnia, jaki układ ciał nazywa się układem izolowanym (odosobnionym)
• wykazuje słuszność zasady zachowania energii mechanicznej
• formułuje zasadę zachowania energii i wykorzystuję ją do opisu zjawisk (zob. III.5)
• podaje przykłady zasady zachowania energii mechanicznej
• rozwiązuje zadania z zastosowaniem zasady zachowania energii mechanicznej (zob. III.5)

1. Analizowanie przykładów obrazujących zasadę zachowania energii mechanicznej – podręcznik, zeszyt ćwiczeń.
2. Analizowanie zamiany energii potencjalnej na energię kinetyczną i odwrotnie (zeszyt ćwiczeń, zbiór zadań).
3. Obserwacja przemiany energii potencjalnej sprężystości w energię kinetyczną: Samochodzik zabawka – przemiany energii – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).
4. Obserwacja zmiany energii potencjalnej przy odbiciu od podłogi różnych piłeczek spadających z różnych wysokości: Spadająca piłeczka – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Podsumowanie wiadomości o pracy, mocy, energii

1

1. Ćwiczenia uczniowskie (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje uczniowskie, doświadczenia).
2. Realizowanie projektu: Statek parowy.

Sprawdzian wiadomości

1

VII. Termodynamika (12 godzin lekcyjnych)

Energia wewnętrzna i temperatura

• energia wewnętrzna
• temperatura
• skale temperatur

1

• bada zmiany temperatury ciała w wyniku wykonania nad nim pracy, przestrzegając zasad bezpieczeństwa
• wykonuje doświadczenie modelowe ilustrujące zachowanie się cząsteczek ciała w wyniku wykonania nad nim pracy
• posługuje się pojęciem energii wewnętrznej i wyraża ją w jednostkach układu SI
• analizuje jakościowo związek między średnią energią kinetyczną cząsteczek (ruch chaotyczny) i temperaturą (zob. IV.5)
• posługuje się pojęciem temperatury (zob. IV.1)
• posługuje się skalami temperatur: Celsjusza, Kelvina, Fahrenheita (zob. IV.2)
• przelicza temperaturę w skali Celsjusza na temperaturę w skali Kelvina i odwrotnie (zob. IV.2)
• planuje i wykonuje pomiar temperatury
• dostrzega, że ciała o równej temperaturze pozostają w stanie równowagi termicznej (zob. IV.1)

1. Badanie, kiedy obserwujemy rozgrzewanie się ciał – podręcznik: doświadczenie 51.
2. Przeprowadzanie doświadczenia modelowego ilustrującego zmiany zachowania się cząsteczek ciała w wyniku wykonania nad ciałem pracy – podręcznik: doświadczenie 52.
3. Analizowanie infografiki: Temperatury na Ziemi i we Wszechświecie.
4. Analizowanie przeliczania stopni Celsjusza na kelwiny i odwrotnie – podręcznik, zeszyt ćwiczeń.

Zmiana energii wewnętrznej w wyniku pracy i przepływu ciepła

• ciepło
• jednostka ciepła
• sposoby przekazywania ciepła
• I zasada termodynamiki

3

• przeprowadza doświadczenie dotyczące zmian temperatury ciał w wyniku wykonania pracy, przestrzegając zasad bezpieczeństwa
•  ^Ropisuje możliwość wykonania pracy przez ciało dzięki jego własnej energii wewnętrznej
• bada wzrost energii wewnętrznej ciała wskutek przekazania energii w postaci ciepła
• posługuje się pojęciem ciepła jako ilości energii wewnętrznej przekazanej między ciałami o różnych temperaturach bez wykonywania pracy
• oznacza ciepło symbolem Q i wyraża je w jednostkach układu SI
• opisuje, na czym polega cieplny przepływ energii pomiędzy ciałami o różnych temperaturach
• analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przekazywaniem energii w postaci ciepła
• wskazuje, że energię układu (energię wewnętrzną) można zmienić, wykonując nad nim pracę lub przekazując energię w postaci ciepła (zob. IV.4)
• formułuje I zasadę termodynamiki: ∆E=W+Q
• wskazuje, że nie następuje przekazywanie energii w postaci ciepła (wymiana ciepła) między ciałami o tej samej temperaturze (zob. IV.3)

1. Wykrywanie zmiany energii wewnętrznej ciała na skutek wykonanej pracy – podręcznik: doświadczenie 53.
2. Badanie wzrostu energii wewnętrznej wskutek przepływu ciepła (zob. IV.10b) – podręcznik: doświadczenie 54.
3. Doświadczenie ilustrujące wykonanie pracy przez rozprężający gaz – podręcznik: doświadczenie 55.

Sposoby przekazywania ciepła

• przewodnictwo cieplne
• konwekcja w cieczach i gazach
• promieniowanie

2

• opisuje zjawisko przewodnictwa cieplnego (zob. IV.7)
• rozróżnia materiały o różnym przewodnictwie cieplnym (zob. IV.7)
• opisuje rolę izolacji cieplnej (zob. IV.7)
• opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji (zob. IV.8)
• podaje przykłady i zastosowania zjawiska konwekcji

• wykonuje i opisuje doświadczenie ilustrujące przekazywanie ciepła w wyniku promieniowania
• podaje sposoby przekazywania ciepła (konwekcja, przewodnictwo, promieniowanie)

1. Obserwowanie przepływu ciepła w wyniku przewodnictwa – podręcznik: doświadczenie 56.
2. Badanie zjawiska przewodnictwa cieplnego różnych materiałów (zob. IV.10b) – podręcznik: doświadczenie 56.
3. Jaka izolacja jest najlepsza– zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).
4. Przeprowadzenie doświadczenia obrazującego zjawisko konwekcji (zob. V.9a) – podręcznik: doświadczenia 57 i 58.
5. Obserwowanie przepływu ciepła w wyniku promieniowania – podręcznik: doświadczenie 59.
6. Wyznaczenie mocy dostarczonej wodzie ogrzewanej na kuchence: Efektywność ogrzewania wody – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Ciepło właściwe

• ciepło właściwe
• jednostka ciepła właściwego
• wyznaczanie ciepła właściwego

1

• bada, od czego zależy ilość pobranego przez ciało ciepła, przestrzegając zasad bezpieczeństwa
• posługuje się pojęciem ciepła właściwego i wyraża je w jednostkach układu SI (zob. IV.6)
• podaje i opisuje wzór na obliczanie ciepła właściwego: c=Qm∙∙∆t
• wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy, termometru, cylindra miarowego lub wagi – przy założeniu braku strat (IV.10c)
• rozwiązuje zadania rachunkowe, stosując w obliczeniach związek między ilością ciepła, ciepłem właściwym, masą i temperaturą
• posługuje się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania ciepła właściwego danej substancji
• posługuje się informacjami dotyczącymi związku dużej wartości ciepła właściwego wody z klimatem

1. Badanie, od czego zależy ilość pobranego przez ciało ciepła – podręcznik: doświadczenie 60.
2. Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy, termometru, cylindra miarowego lub wagi (zob. IV.10c) – podręcznik: doświadczenie 61.
3. Analizowanie tabeli ciepła właściwego różnych substancji – podręcznik.
4. Analizowanie rozwiązanego zadania rachunkowego z zastosowaniem wzoru na ciepło właściwe – podręcznik, zeszyt ćwiczeń.
5. Wyznaczanie ciepła właściwego wody oraz sprawności czajnika elektrycznego: Czajnik elektryczny a ciepło właściwe – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

Zmiany stanów skupienia ciał

• topnienie
• krzepnięcie
• parowanie
• wrzenie
• skraplanie
• sublimacja
• resublimacja

1

• obserwuje zmiany stanów skupienia wody: parowanie, skraplanie, topnienie i krzepnięcie
• rozróżnia i opisuje zjawiska: topnienie, krzepnięcie, parowanie, skraplanie, wrzenie, sublimacja, resublimacja

1. Obserwowanie zmiany stanu skupienia wody (zob. IV.10a) – podręcznik: doświadczenie 62.

Topnienie i krzepnięcie

• topnienie
•  ^Rciepło topnienia
• krzepnięcie
• ciała o budowie krystalicznej i ciała bezpostaciowe

1

• przeprowadza doświadczenie pokazujące zjawisko topnienia
• rozróżnia i opisuje zjawiska topnienia i krzepnięcia jako procesy, w których dostarczenie energii w postaci ciepła nie powoduje zmiany temperatury (IV.9)
•  ^Rposługuje się pojęciem ciepła topnienia i wyraża je w jednostkach układu SI; podaje wzór na ciepło topnienia
• demonstruje zjawiska topnienia i krzepnięcia (zob. IV.10a)
• porównuje topnienie kryształów i ciał bezpostaciowych
• wyznacza temperaturę topnienia wybranej substancji
• analizuje tabelę temperatur topnienia substancji
•  ^Rsporządza wykresy zależności temperatury od czasu ogrzewania (oziębiania) dla zjawisk topnienia i krzepnięcia

1. Przeprowadzanie doświadczenia pokazującego proces topnienia (zob. IV.10a) –­ podręcznik: doświadczenie 63.
2. Wyznaczanie temperatury topnienia (zob. IV.10a) – podręcznik: doświadczenie 63.
3. Analizowanie wykresów zmian temperatury od czasu ogrzewania (oziębiania) dla zjawisk topnienia i krzepnięcia – podręcznik, zeszyt ćwiczeń, zbiór zadań.

•  ^Rposługuje się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania ciepła topnienia

•  ^Rrozwiązuje zadania rachunkowe z uwzględnieniem ciepła topnienia

Parowanie i skraplanie

• parowanie
• wrzenie
•  ^Rciepłoparowania
• skraplanie

1

• rozróżnia i opisuje zjawiska parowania, skraplania i wrzenia
• wyjaśnia, od czego zależy szybkość parowania
•  ^Rposługuje się pojęciem ciepła parowania, wyraża je w jednostkach układu SI, podaje wzór
• przeprowadza doświadczenia pokazujące zjawiska parowania, wrzenia i skraplania (zob. IV.10a)
• wyznacza temperaturę wrzenia wybranej substancji
• analizuje zjawisko wrzenia danej substancji jako proces, w którym dostarczanie energii w postaci ciepła nie powoduje zmiany jej temperatury
• analizuje tabelę temperatur wrzenia substancji
•  ^Rposługuje się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania ciepła parowania
•  ^Rrozwiązuje zadania rachunkowe z uwzględnieniem ciepła parowania
• bada zależność temperatury wrzenia substancji od ciśnienia na przykładzie wody

1. Przeprowadzanie doświadczenia pokazującego proces parowania (zob. IV.10a) – podręcznik: doświadczenie 64.
2. Przeprowadzanie doświadczenia pokazującego proces wrzenia (zob. IV.10a) – podręcznik: doświadczenie 65.
3. Badanie zależności temperatury wrzenia od ciśnienia – podręcznik: doświadczenie 66.

Podsumowanie wiadomości z termodynamiki

1

1. Ćwiczenia uczniowskie (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje uczniowskie, doświadczenia).
2. Analiza tekstu: Dom pasywny, czyli jak zaoszczędzić na ogrzewaniu i klimatyzacji.

Sprawdzian wiadomości

1

I. PIERWSZE SPOTKANIE Z FIZYKĄ

Uczeń:

• określa, czym zajmuje się fizyka
• wymienia podstawowe metody badań stosowane w fizyce
• rozróżnia pojęcia: ciało fizyczne i substancja
• oraz podaje odpowiednie przykłady
• przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina)

• wybiera właściwe przyrządy pomiarowe (np. do pomiaru długości, czasu)
• oblicza wartość średnią wyników pomiaru (np. długości, czasu)
• wyodrębnia z tekstów, tabel i rysunków informacje kluczowe
• przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania obserwacji, pomiarów i doświadczeń
• wymienia i rozróżnia rodzaje oddziaływań (elektrostatyczne, grawitacyjne, magnetyczne, mechaniczne) oraz podaje przykłady oddziaływań
• podaje przykłady skutków oddziaływań w życiu codziennym
• posługuje się pojęciem siły jako miarą oddziaływań
• wykonuje doświadczenie (badanie rozciągania gumki lub sprężyny), korzystając z jego opisu
• posługuje się jednostką siły; wskazuje siłomierz jako przyrząd służący do pomiaru siły
• odróżnia wielkości skalarne (liczbowe) od wektorowych i podaje odpowiednie przykłady
• rozpoznaje i nazywa siłę ciężkości
• rozpoznaje i nazywa siły ciężkości i sprężystości
• rożróżnia siłę wypadkową i siłę równoważącą
• określa zachowanie się ciała w przypadku działania na nie sił równoważących się

Uczeń:

• podaje przykłady powiązań fizyki z życiem codziennym, techniką, medycyną oraz innymi dziedzinami wiedzy
• rozróżnia pojęcia: obserwacja, pomiar, doświadczenie
• rozróżnia pojęcia: obserwacja, pomiar, doświadczenie
• wyjaśnia, co to są wielkości fizyczne i na czym polegają pomiary wielkości fizycznych; rozróżnia pojęcia wielkość fizyczna i jednostka danej wielkości
• charakteryzuje układ jednostek SI
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności (mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega-)
• przeprowadza wybrane pomiary i doświadczenia, korzystając z ich opisów (np. pomiar długości ołówka, czasu staczania się ciała po pochylni)
• wyjaśnia, dlaczego żaden pomiar nie jest idealnie dokładny i co to jest niepewność pomiarowa oraz uzasadnia, że dokładność wyniku pomiaru nie może być większa niż dokładność przyrządu pomiarowego
• wyjaśnia, w jakim celu powtarza się pomiar kilka razy, a następnie z uzyskanych wyników oblicza średnią
• wyjaśnia, co to są cyfry znaczące
• zaokrągla wartości wielkości fizycznych do podanej liczby cyfr znaczących
• wykazuje na przykładach, że oddziaływania są wzajemne
• wymienia i rozróżnia skutki oddziaływań (statyczne i dynamiczne)
• odróżnia oddziaływania bezpośrednie i na odległość, podaje odpowiednie przykłady tych oddziaływań
• stosuje pojącie siły jako działania skierowanego (wektor); wskazuje wartość, kierunek i zwrot wektora siły
• przedstawia siłę graficznie (rysuje wektor siły)

• doświadczalnie wyznacza wartość siły za pomocą siłomierza albo wagi analogowej lub cyfrowej (mierzy wartość siły za pomocą siłomierza)
• zapisuje wynik pomiaru siły wraz z jej jednostką oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności
• wyznacza i rysuje siłę wypadkową dla dwóch sił o jednakowych kierunkach
• opisuje i rysuje siły, które się równoważą
• określa cechy siły wypadkowej dwóch sił działających wzdłuż tej samej prostej i siły równoważącej inną siłę
• podaje przykłady sił wypadkowych i równoważących się z życia codziennego
• przeprowadza doświadczenia:
  • badanie różnego rodzaju oddziaływań,
  • badanie cech sił, wyznaczanie średniej siły,
  • wyznaczanie siły wypadkowej i siły równoważącej za pomocą siłomierza, korzystając z opisów doświadczeń
• opisuje przebieg przeprowadzonego doświadczenia (wyróżnia kluczowe kroki i sposób postępowania, wskazuje rolę użytych przyrządów, ilustruje wyniki)

• wyodrębnia z tekstów i rysunków informacje kluczowe dla opisywanego problemu
• rozwiązuje proste zadania dotyczące treści rozdziału: Pierwsze spotkanie z fizyką
• wyznaczanie siły wypadkowej i siły równoważącej za pomocą siłomierza, korzystając z opisów doświadczeń
• opisuje przebieg przeprowadzonego doświadczenia (wyróżnia kluczowe kroki i sposób postępowania, wskazuje rolę użytych przyrządów, ilustruje wyniki)

• wyodrębnia z tekstów i rysunków informacjekluczowe dla opisywanego problemu

• rozwiązuje proste zadania dotyczące treści rozdziału: Pierwsze spotkanie z fizyką

Uczeń:

• podaje przykłady wielkości fizycznych wraz z ich jednostkami w układzie SI; zapisuje podstawowe wielkości fizyczne (posługując się odpowiednimi symbolami) wraz z jednostkami (długość, masa, temperatura,czas)

• szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru, np. długości, czasu
• wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku pomiaru lub doświadczenia
• posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności
• wykonuje obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub danych
•  ^Rklasyfikuje podstawowe oddziaływania występujące w przyrodzie
• opisuje różne rodzaje oddziaływań
• wyjaśnia, na czym polega wzajemność oddziaływań
• porównuje siły na podstawie ich wektorów
• oblicza średnią siłę i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub danych
• buduje prosty siłomierz i wyznacza przy jego użyciu wartość siły, korzystając z opisu doświadczenia
• szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru siły
• wyznacza i rysuje siłę wypadkową dla kilku sił o jednakowych kierunkach; określa jej cechy
• określa cechy siły wypadkowej kilku (więcej niż dwóch) sił działających wzdłuż tej samej prostej
• rozwiązuje zadania bardziej złożone, ale typowe dotyczące treści rozdziału: Pierwsze spotkanie z fizyką
• selekcjonuje informacje uzyskane z różnych źródeł, np. na lekcji, z podręcznika, z literatury popularnonaukowej, z internetu
• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy tekstu: Jak mierzono czas i jak mierzy się go obecnie lub innego

Uczeń:

• podaje przykłady osiągnięć fizyków cennych dla rozwoju cywilizacji (współczesnej techniki i technologii)
• wyznacza niepewność pomiarową przy pomiarach wielokrotnych
• przewiduje skutki różnego rodzaju oddziaływań
• podaje przykłady rodzajów i skutków oddziaływań (bezpośrednich i na odległość) inne niż poznane na lekcji
• szacuje niepewność pomiarową wyznaczonej wartości średniej siły
• buduje siłomierz według własnego projektu i wyznacza przy jego użyciu wartość siły
• wyznacza i rysuje siłę równoważącą kilka sił działających wzdłuż tej samej prostej o różnych zwrotach, określa jej cechy
• rozwiązuje zadania złożone, nietypowe dotyczące treści rozdziału: Pierwsze spotkanie z fizyką

II. WŁAŚCIWOŚCI I BUDOWA MATERII

Uczeń:

• podaje przykłady zjawisk świadczące o cząsteczkowej budowie materii
• posługuje się pojęciem napięcia powierzchniowego
• podaje przykłady występowania napięcia powierzchniowego wody
• określa wpływ detergentu na napięcie powierzchniowe wody
• wymienia czynniki zmniejszające napięcie powierzchniowe wody i wskazuje sposoby ich wykorzystywania w codziennym życiu człowieka
• rozróżnia trzy stany skupienia substancji; podaje przykłady ciał stałych, cieczy, gazów
• rozróżnia substancje kruche, sprężyste i plastyczne; podaje przykłady ciał plastycznych, sprężystych, kruchych
• posługuje się pojęciem masy oraz jej jednostkami, podaje jej jednostkę w układzie SI
• rozróżnia pojęcia: masa, ciężar ciała
• posługuje się pojęciem siły ciężkości, podaje wzór na ciężar
• określa pojęcie gęstości; podaje związek gęstości z masą i objętością oraz jednostkę gęstości w układzie SI
• posługuje się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania gęstości substancji; porównuje gęstości substancji
• wyodrębnia z tekstów, tabel i rysunków informacje kluczowe
• mierzy: długość, masę, objętość cieczy; wyznacza objętość dowolnego ciała za pomocą cylindra miarowego

• przeprowadza doświadczenie (badanie zależności wskazania siłomierza od masy obciążników), korzystając z jego opisu; opisuje wyniki i formułuje wnioski
• opisuje przebieg przeprowadzonych doświadczeń

Uczeń:

• podaje podstawowe założenia cząsteczkowej teorii budowy materii
•  ^Rpodaje przykłady zjawiska dyfuzji w przyrodzie i w życiu codziennym
• posługuje się pojęciem oddziaływań międzycząsteczkowych; odróżnia siły spójności od sił przylegania, rozpoznaje i opisuje te siły
• wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą oddziaływań międzycząsteczkowych (sił spójności i przylegania)
• wyjaśnia napięcie powierzchniowe jako skutek działania sił spójności
• doświadczalnie demonstruje zjawisko napięcia powierzchniowego, korzystając z opisu
• ilustruje istnienie sił spójności i w tym kontekście opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego (na wybranym przykładzie)
• ilustruje działanie sił spójności na przykładzie mechanizmu tworzenia się kropli; tłumaczy formowanie się kropli w kontekście istnienia sił spójności
• charakteryzuje ciała sprężyste, plastyczne i kruche; posługuje się pojęciem siły sprężystości
• opisuje budowę mikroskopową ciał stałych, cieczy i gazów (strukturę mikroskopową substancji w różnych jej fazach)
• określa i porównuje właściwości ciał stałych, cieczy i gazów
• analizuje różnice gęstości (ułożenia cząsteczek) substancji w różnych stanach skupienia wynikające z budowy mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów
• stosuje do obliczeń związek między siłą ciężkości,masą i przyspieszeniem grawitacyjnym

• oblicza i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności danych
• posługuje się pojęciem gęstości oraz jej jednostkami
• stosuje do obliczeń związek gęstości z masą i objętością
• wyjaśnia, dlaczego ciała zbudowane z różnych substancji mają różną gęstość
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności (mikro-, mili-, centy-, dm-, kilo-, mega-); przelicza jednostki: masy, ciężaru, gęstości
• rozpoznaje zależność rosnącą bądź malejącą na podstawie danych (wyników doświadczenia); rozpoznaje proporcjonalność prostą oraz posługuje się proporcjonalnością prostą
• wyodrębnia z tekstów lub rysunków informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu
• przeprowadza doświadczenia:
  • wykazanie cząsteczkowej budowy materii,
  • badanie właściwości ciał stałych, cieczy i gazów,
  • wykazanie istnienia oddziaływań międzycząsteczkowych,
  • wyznaczanie gęstości substancji, z jakiej wykonany jest przedmiot o kształcie regularnym za pomocą wagi i przymiaru lub o nieregularnym kształcie za pomocą wagi, cieczy i cylindra miarowego oraz wyznaczanie gęstości cieczy za pomocą wagi i cylindra miarowego,

korzystając z opisów doświadczeń i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; przedstawia wyniki i formułuje wnioski

• opisuje przebieg doświadczenia; wyróżnia kluczowe kroki i sposób postępowania oraz wskazuje rolę użytych przyrządów
• posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności
• rozwiązuje typowe zadania lub problemy dotyczące treści rozdziału: Właściwości i budowa materii (stosuje związek między siłą ciężkości, masą i przyspieszeniem grawitacyjnym oraz korzysta ze związku gęstości z masą i objętością)

Uczeń:

• posługuje się pojęciem hipotezy
• wyjaśnia zjawisko zmiany objętości cieczy w wyniku mieszania się, opierając się na doświadczeniu modelowym
•  ^Rwyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji i od czego zależy jego szybkość
•  ^Rwymienia rodzaje menisków; opisuje występowanie menisku jako skutek oddziaływań międzycząsteczkowych
•  ^Rna podstawie widocznego menisku danej cieczy w cienkiej rurce określa, czy większe są siły przylegania czy siły spójności
• wyjaśnia, że podział na ciała sprężyste, plastyczne i kruche jest podziałem nieostrym; posługuje się pojęciem twardości minerałów
• analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów; posługuje się pojęciem powierzchni swobodnej
• analizuje różnice gęstości substancji w różnych stanach skupienia wynikające z budowy mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów (analizuje zmiany gęstości przy zmianie stanu skupienia, zwłaszcza w przypadku przejścia z cieczy w gaz, i wiąże to ze zmianami w strukturze mikroskopowej)
• wyznacza masę ciała za pomocą wagi laboratoryjnej; szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku
• przeprowadza doświadczenia:
  • badanie wpływu detergentu na napięcie powierzchniowe,
  • badanie, od czego zależy kształt kropli,

korzystając z opisów doświadczeń i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; formułuje wnioski

• planuje doświadczenia związane z wyznaczeniem gęstości cieczy oraz ciał stałych o regularnych i nieregularnych kształtach
• szacuje wyniki pomiarów; ocenia wyniki doświadczeń, porównując wyznaczone gęstości z odpowiednimi wartościami tabelarycznymi
• rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone, ale typowe, dotyczące treści rozdziału: Właściwości i budowa materii (z zastosowaniem związku między siłą ciężkości, masą i przyspieszeniem grawitacyjnym (wzoru na ciężar) oraz ze związku gęstości z masą i objętością)

• Uczeń:
• uzasadnia kształt spadającej kropli wody
• projektuje i przeprowadza doświadczenia (inne niż opisane w podręczniku) wykazujące cząsteczkową budowę materii
• projektuje i wykonuje doświadczenie potwierdzające istnienie napięcia powierzchniowego wody
• projektuje i wykonuje doświadczenia wykazujące właściwości ciał stałych, cieczy i gazów
• projektuje doświadczenia związane z wyznaczeniem gęstości cieczy oraz ciał stałych o regularnych i nieregularnych kształtach
• rozwiązuje nietypowe (złożone) zadania, (lub problemy) dotyczące treści rozdziału: Właściwości i budowa materii (z zastosowaniem związku między siłą ciężkości, masą i przyspieszeniem grawitacyjnym (wzoru na ciężar) oraz związku gęstości z masą i objętością)
• realizuje projekt: Woda – białe bogactwo (lub inny związany z treściami rozdziału: Właściwości i budowa materii))

III. HYDROSTATYKA I AEROSTATYKA

Uczeń:

• rozpoznaje i nazywa siły ciężkości i nacisku, podaje ich przykłady w różnych sytuacjach praktycznych (w otaczającej rzeczywistości); wskazuje przykłady z życia codziennego obrazujące działanie siły nacisku
• rozróżnia parcie i ciśnienie
• formułuje prawo Pascala, podaje przykłady jego zastosowania
• wskazuje przykłady występowania siły wyporu w otaczającej rzeczywistości i życiu codziennym
• wymienia cechy siły wyporu, ilustruje graficznie siłę wyporu
• przeprowadza doświadczenia:
  • badanie zależności ciśnienia od pola powierzchni,
  • badanie zależności ciśnienia hydrostatycznego od wysokości słupa cieczy,
  • badanie przenoszenia w cieczy działającej na nią siły zewnętrznej,
  • badanie warunków pływania ciał,

korzystając z opisów doświadczeń i przestrzegając zasad bezpieczeństwa, formułuje wnioski

• przelicza wielokrotności i podwielokrotności (mili-, centy-, kilo-, mega-)
• wyodrębnia z tekstów i rysunków informacje kluczowe

Uczeń:

• posługuje się pojęciem parcia (nacisku)
• posługuje się pojęciem ciśnienia wraz z jego jednostką w układzie SI
• posługuje się pojęciem ciśnienia w cieczach i gazach wraz z jego jednostką; posługuje się pojęciem ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego
• doświadczalnie demonstruje:
  • zależność ciśnienia hydrostatycznego od wysokości słupa cieczy,
  • istnienie ciśnienia atmosferycznego,
  • prawo Pascala,
  • prawo Archimedesa (na tej podstawie analizuje pływanie ciał)
• posługuje się prawem Pascala, zgodnie z którym zwiększenie ciśnienia zewnętrznego powoduje jednakowy przyrost ciśnienia w całej objętości cieczy lub gazu
• wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą praw i zależności dotyczących ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności (centy-, hekto-, kilo-, mega-); przelicza jednostki ciśnienia
• stosuje do obliczeń:
  • związek między parciem a ciśnieniem,
  • związek między ciśnieniem hydrostatycznym a wysokością słupa cieczy i jej gęstością;

przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych

• analizuje siły działające na ciała zanurzone w cieczach lub gazach, posługując się pojęciem siły wyporu i prawem Archimedesa
• oblicza wartość siły wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie
• podaje warunki pływania ciał: kiedy ciało tonie, kiedy pływa częściowo zanurzone w cieczy i kiedy pływa całkowicie zanurzone w cieczy
• opisuje praktyczne zastosowanie prawa Archimedesa i warunków pływania ciał; wskazuje przykłady wykorzystywania w otaczającej rzeczywistości

• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących pływania ciał
• wyodrębnia z tekstów lub rysunków informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu
• przeprowadza doświadczenia:
  • wyznaczanie siły wyporu,
  • badanie, od czego zależy wartość siły wyporu i wykazanie, że jest ona równa ciężarowi wypartej cieczy,

korzystając z opisów doświadczeń i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności; wyciąga wnioski i formułuje prawo Archimedesa

• rozwiązuje proste (typowe) zadania lub problemy dotyczące treści rozdziału: ­Hydrostatyka i aerostatyka (z wykorzystaniem: zależności między ciśnieniem, parciem i polem powierzchni, związku między ciśnieniem hydrostatycznym a wysokością słupa cieczy i jej gęstością, prawa Pascala, prawa Archimedesa, warunków pływania ciał)

Uczeń:

• wymienia nazwy przyrządów służących do pomiaru ciśnienia
• wyjaśnia zależność ciśnienia atmosferycznego od wysokości nad poziomem morza
• opisuje znaczenie ciśnienia hydrostatycznego i ciśnienia atmosferycznego w przyrodzie i w życiu codziennym
•  ^Ropisuje paradoks hydrostatyczny
• opisuje doświadczenie Torricellego
• opisuje zastosowanie prawa Pascala w prasie hydraulicznej i hamulcach hydraulicznych
• wyznacza gęstość cieczy, korzystając z prawa Archimedesa
• rysuje siły działające na ciało, które pływa w cieczy, tkwi w niej zanurzone lub tonie; wyznacza, rysuje i opisuje siłę wypadkową
• wyjaśnia, kiedy ciało tonie, kiedy pływa częściowo zanurzone w cieczy i kiedy pływa całkowicie w niej zanurzone na podstawie prawa Archimedesa, posługując się pojęciami siły ciężkości i gęstości
• planuje i przeprowadza doświadczenie w celu zbadania zależności ciśnienia od siły nacisku i pola powierzchni; opisuje jego przebieg i formułuje wnioski
• projektuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające słuszność prawa Pascala dla cieczy lub gazów, opisuje jego przebieg oraz analizuje i ocenia wynik; formułuje komunikat o swoim doświadczeniu
• rozwiązuje typowe zadania obliczeniowe z wykorzystaniem warunków pływania ciał; przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności danych
• rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone, ale typowe dotyczące treści rozdziału: Hydrostatyka i aerostatyka (z wykorzystaniem: zależności między ciśnieniem, parciem i polem powierzchni, prawa Pascala, prawa Archimedesa)
• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tympopularnonaukowych) dotyczących ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego oraz prawa Archimedesa, a w szczególności informacjami pochodzącymi z analizy tekstu: Podciśnienie, nadciśnienie i próżnia

Uczeń:

• uzasadnia, kiedy ciało tonie, kiedy pływa częściowo zanurzone w cieczy i kiedy pływa całkowicie w niej zanurzone, korzystając z wzorów na siły wyporu i ciężkości oraz gęstość
• rozwiązuje złożone, nietypowe zadania (problemy) dotyczące treści rozdziału: Hydrostatyka i aerostatyka (z wykorzystaniem: zależności między ciśnieniem, parciem i polem powierzchni, związku między ciśnieniem hydrostatycznym a wysokością słupa cieczy i jej gęstością, prawa Pascala, prawa Archimedesa, warunków pływania ciał)
• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących wykorzystywania prawa Pascala w otaczającej rzeczywistości i w życiu codziennym

IV. KINEMATYKA

Uczeń:

• wskazuje przykłady ciał będących w ruchu w otaczającej rzeczywistości
• wyróżnia pojęcia toru i drogi i wykorzystuje je do opisu ruchu; podaje jednostkę drogi w układzie SI; przelicza jednostki drogi
• odróżnia ruch prostoliniowy od ruchu krzywoliniowego; podaje przykłady ruchów: prostoliniowego i krzywoliniowego
• nazywa ruchem jednostajnym ruch, w którym droga przebyta w jednostkowych przedziałach czasu jest stała; podaje przykłady ruchu jednostajnego w otaczającej rzeczywistości
• posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu prostoliniowego; opisuje ruch jednostajny prostoliniowy; podaje jednostkę prędkości w układzie SI
• odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu
• odróżnia ruch niejednostajny (zmienny) od ruchu jednostajnego; podaje przykłady ruchu niejednostajnego w otaczającej rzeczywistości
• rozróżnia pojęcia: prędkość chwilowa i prędkość średnia
• posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie opóźnionego; podaje jednostkę przyspieszenia w układzie SI
• odczytuje przyspieszenie i prędkość z wykresów zależności przyspieszenia i prędkości od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego; rozpoznaje proporcjonalność prostą

• rozpoznaje zależność rosnącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym
• identyfikuje rodzaj ruchu na podstawie wykresów zależności drogi, prędkości i przyspieszenia od czasu; rozpoznaje proporcjonalność prostą
• odczytuje dane z wykresów zależności drogi, prędkości i przyspieszenia od czasu dla ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie przyspieszonego
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności (mili-, centy-, kilo-, mega-) oraz jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina)
• wyodrębnia z tekstów i rysunków informacje kluczowe

Uczeń:

• wyjaśnia, na czym polega względność ruchu; podaje przykłady układów odniesienia
• opisuje i wskazuje przykłady względności ruchu
• oblicza wartość prędkości i przelicza jej jednostki; oblicza i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub danych
• wyznacza wartość prędkości i drogę z wykresów zależności prędkości i drogi od czasu dla ruchu prostoliniowego odcinkami jednostajnego oraz rysuje te wykresy na podstawie podanych informacji
• rozpoznaje na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu, że w ruchu jednostajnym prostoliniowym droga jest wprost proporcjonalna do czasu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą
• nazywa ruchem jednostajnie przyspieszonym ruch, w którym wartość prędkości rośniejednostkowych przedziałach czasu o tę samą wartość, a ruchem jednostajnie opóźnionym – ruch, w którym wartość prędkości maleje w jednostkowych przedziałach czasu o tę samą wartość
• oblicza wartość przyspieszenia wraz z jednostką; przelicza jednostki przyspieszenia
• wyznacza zmianę prędkości dla ruchu prostoliniowego jednostajnie zmiennego (przyspieszonego lub opóźnionego); oblicza prędkość końcową w ruchu jednostajnie przyspieszonym
• stosuje do obliczeń związek przyspieszenia ze zmianą prędkości i czasem, w którym ta zmiana nastąpiła (∆v=a∙∆t); wyznacza prędkość końcową
• analizuje wykresy zależności drogi i prędkości od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnego; porównuje ruchy na podstawie nachylenia wykresu zależności drogi od czasu do osi czasu
• analizuje wykresy zależności prędkości i przyspieszenia od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego; porównuje ruchy na podstawie nachylenia wykresu prędkości do osi czasu
• analizuje wykres zależności prędkości od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie opóźnionego; oblicza prędkość końcową w tym ruchu
• przeprowadza doświadczenia:
  • wyznaczanie prędkości ruchu pęcherzyka powietrza w zamkniętej rurce wypełnionej wodą,
  • badanie ruchu staczającej się kulki,

korzystając z opisów doświadczeń i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; zapisuje wyniki pomiarów i obliczeń w tabeli zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiarów; formułuje wnioski

• rozwiązuje proste (typowe) zadania lub problemy związane z treścią rozdziału: Kinematyka (dotyczące względności ruchu oraz z wykorzystaniem: zależności między drogą, prędkością i czasem w ruchu jednostajnym prostoliniowym, związku przyspieszenia ze zmianą prędkości i czasem, zależności prędkości i drogi od czasu w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym)

Uczeń:

• rozróżnia układy odniesienia: jedno-, dwu- i trójwymiarowy
• planuje i przeprowadza doświadczenie w celu wyznaczenia prędkości z pomiaru czasu i drogi z użyciem przyrządów analogowych lub cyfrowych bądź programu do analizy materiałów wideo; szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku; zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostkami oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności; opisuje przebieg doświadczenia i ocenia jego wyniki
• sporządza wykresy zależności prędkości i drogi od czasu dla ruchu prostoliniowego odcinkami jednostajnego na podstawie podanych informacji (oznacza wielkości i skale na osiach; zaznacza punkty i rysuje wykres; uwzględnia niepewności pomiarowe)
• wyznacza przyspieszenie z wykresów zależności prędkości od czasu dla ruchuprostoliniowego jednostajnie zmiennego (przyspieszonego lub opóźnionego)
•  ^Ropisuje zależność drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym, gdy prędkość początkowa jest równa zero; stosuje tę zależność do obliczeń
• analizuje ruch ciała na podstawie filmu
•  ^Rposługuje się wzorem: s=at22, ^Rwyznacza przyspieszenie ciała na podstawie wzoru a=2st2
• wyjaśnia, że w ruchu jednostajnie przyspieszonym bez prędkości początkowej odcinki drogi pokonywane w kolejnych sekundach mają się do siebie jak kolejne liczby nieparzyste
• rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem wzorów ^Rs=at22 i a=∆v∆t
• analizuje wykresy zależności ^Rdrogi od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego bez prędkości początkowej; porównuje ruchy na podstawie nachylenia wykresu zależności drogi od czasu do osi czasu
• wyjaśnia, że droga w dowolnym ruchu jest liczbowo równa polu pod wykresem zależności prędkości od czasu
• sporządza wykresy zależności prędkości i przyspieszenia od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego
• rozwiązuje typowe zadania związane z analizą wykresów zależności drogi i prędkości od czasu dla ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie zmiennego
• rozwiązuje bardziej złożone zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału: Kinematyka (z wykorzystaniem: zależności między drogą, prędkością i czasem w ruchu jednostajnym prostoliniowym, związku przyspieszenia ze zmianą prędkości i czasem, zależności prędkości i drogi od czasu w ruchu prostoliniowym jednostajnie zmiennym)

Uczeń:

• planuje i demonstruje doświadczenie związane z badaniem ruchu z użyciem przyrządów analogowych lub cyfrowych, programu do analizy materiałów wideo; opisuje przebieg doświadczenia, analizuje i ocenia wyniki
•  ^Ranalizuje wykres zależności prędkości od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego z prędkością początkową i na tej podstawie wyprowadza wzór na obliczanie drogi w tym ruchu
• rozwiązuje nietypowe, złożone zadania(problemy) dotyczące treści rozdziału: Kinematyka (z wykorzystaniem wzorów: s=at22 i a=∆v∆t

oraz związane z analizą wykresów zależności drogi i prędkości od czasu dla ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie zmiennego)

• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących ruchu (np. urządzeń do pomiaru przyspieszenia)
• realizuje projekt: Prędkość wokół nas (lub inny związany z treściami rozdziału Kinematyka)

V. DYNAMIKA

Uczeń:

• posługuje się symbolem siły; stosuje pojęcie siły jako działania skierowanego (wektor); wskazuje wartość, kierunek i zwrot wektora siły
• wyjaśnia pojęcie siły wypadkowej; opisuje i rysuje siły, które się równoważą
• rozpoznaje i nazywa siły oporów ruchu; podaje ich przykłady w otaczającej rzeczywistości
• podaje treść pierwszej zasady dynamiki Newtona
• podaje treść drugiej zasady dynamiki Newtona; definiuje jednostkę siły w układzie SI (1 N) i posługuje się jednostką siły
• rozpoznaje i nazywa siły działające na spadające ciała (siły ciężkości i oporów ruchu)
• podaje treść trzeciej zasady dynamiki Newtona
• posługuje się pojęciem sił oporów ruchu; podaje ich przykłady w różnych sytuacjach praktycznych i opisuje wpływ na poruszające się ciała
• rozróżnia tarcie statyczne i kinetyczne
• rozpoznaje zależność rosnącą bądź malejącą oraz proporcjonalność prostą na podstawie danych z tabeli; posługuje się proporcjonalnością prostą
• przeprowadza doświadczenia:
  • badanie spadania ciał,
  • badanie wzajemnego oddziaływania ciał
  • badanie, od czego zależy tarcie,

korzystając z opisów doświadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa; zapisuje wyniki i formułuje wnioski

• przelicza wielokrotności i podwielokrotności (mili-, centy-, kilo-, mega-)
• wyodrębnia z tekstów i rysunków informacje kluczowe

Uczeń:

• wyznacza i rysuje siłę wypadkową sił o jednakowych kierunkach
• wyjaśnia, na czym polega bezwładność ciał; wskazuje przykłady bezwładności w otaczającej rzeczywistości
• posługuje się pojęciem masy jako miary bezwładności ciał
• analizuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki
• analizuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki
• opisuje spadek swobodny jako przykład ruchu jednostajnie przyspieszonego
• porównuje czas spadania swobodnego i rzeczywistego różnych ciał z danej wysokości
• opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki
• opisuje zjawisko odrzutu i wskazuje jego przykłady w otaczającej rzeczywistości
• analizuje i wyjaśnia wyniki przeprowadzonego doświadczenia; podaje przyczynę działania siły tarcia i wyjaśnia, od czego zależy jej wartość
• stosuje pojęcie siły tarcia jako działania skierowanego (wektor); wskazuje wartość, kierunek i zwrot siły tarcia
• opisuje i rysuje siły działające na ciało wprawiane w ruch (lub poruszające się) oraz wyznacza i rysuje siłę wypadkową
• opisuje znaczenie tarcia w życiu codziennym; wyjaśnia na przykładach, kiedy tarcie i inne opory ruchu są pożyteczne, a kiedy niepożądane oraz wymienia sposoby zmniejszania lub zwiększania oporów ruchu (tarcia)
• stosuje do obliczeń:
  • związek między siłą i masą a przyspieszeniem,
  • związek między siłą ciężkości, masą i przyspieszeniem grawitacyjnym;

oblicza i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych

• przeprowadza doświadczenia:
  • badanie bezwładności ciał,
  • badanie ruchu ciała pod wpływem działania sił, które się nie równoważą,
  • demonstracja zjawiska odrzutu,

korzystając z opisów doświadczeń i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostkami orazz uwzględnieniem informacji o niepewności, analizuje je i formułuje wnioski

• rozwiązuje proste (typowe) zadania lub problemy dotyczące treści rozdziału: Dynamika (z wykorzystaniem: pierwszej zasady dynamiki Newtona, związku między siłą i masą a przyspieszeniem oraz zadania dotyczące swobodnego spadania ciał, wzajemnego oddziaływania ciał i występowania oporów ruchu

Uczeń:

•  ^Rwyznacza i rysuje siłę wypadkową sił o różnych kierunkach
•  ^Rpodaje wzór na obliczanie siły tarcia
• analizuje opór powietrza podczas ruchu spadochroniarza
• planuje i przeprowadza doświadczenia:
  • w celu zilustrowania I zasady dynamiki,
  • w celu zilustrowania II zasady dynamiki,
  • w celu zilustrowania III zasady dynamiki;
• opisuje ich przebieg, formułuje wnioski
• analizuje wyniki przeprowadzonych doświadczeń (oblicza przyspieszenia ze wzoru na drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym i zapisuje wyniki zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru; wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla przebiegu doświadczeń)
• rozwiązuje bardziej złożone zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału: Dynamika(z wykorzystaniem: pierwszej zasady dynamiki Newtona, związku między siłą i masą a przyspieszeniem i związku przyspieszenia ze zmianą prędkości i czasem, w którym ta zmiana nastąpiła () oraz dotyczące: swobodnego spadania ciał, wzajemnego oddziaływania ciał, występowania oporów ruchu)
• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących: bezwładności ciał, spadania ciał, występowania oporów ruchu, a w szczególności tekstu: Czy opór powietrza zawsze przeszkadza sportowcom

Uczeń:

• rozwiązuje nietypowe złożone zadania, (problemy) dotyczące treści rozdziału: Dynamika (stosując do obliczeń związek między siłą i masą a przyspieszeniem oraz związek: ∆v=a∙∆t)
• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących przykładów wykorzystania zasady odrzutu w przyrodzie i technice

VI. PRACA, MOC, ENERGIA

Uczeń:

• posługuje się pojęciem energii, podaje przykłady różnych jej form
• odróżnia pracę w sensie fizycznym od pracy w języku potocznym; wskazuje przykłady wykonania pracy mechanicznej w otaczającej rzeczywistości
• podaje wzór na obliczanie pracy, gdy kierunek działającej na ciało siły jest zgodny z kierunkiem jego ruchu
• rozróżnia pojęcia: praca i moc; odróżnia moc w sensie fizycznym od mocy w języku potocznym; wskazuje odpowiednie przykłady w otaczającej rzeczywistości
• podaje i opisuje wzór na obliczanie mocy (iloraz pracy i czasu, w którym praca została wykonana)
• rozróżnia pojęcia: praca i energia; wyjaśnia co rozumiemy przez pojęcie energii oraz kiedy ciało zyskuje energię, a kiedy ją traci; wskazuje odpowiednie przykłady w otaczającej rzeczywistości
• posługuje się pojęciem energii potencjalnej grawitacji (ciężkości) i potencjalnej sprężystości wraz z ich jednostką w układzie SI
• posługuje się pojęciami siły ciężkości i siły sprężystości
• posługuje się pojęciem energii kinetycznej; wskazuje przykłady ciał posiadających energię kinetyczną w otaczającej rzeczywistości
• wymienia rodzaje energii mechanicznej;
• wskazuje przykłady przemian energii mechanicznej w otaczającej rzeczywistości
• posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej; podaje zasadę zachowania energii mechanicznej
• doświadczalnie bada, od czego zależy energia potencjalna ciężkości, korzystając z opisu doświadczenia i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; opisuje wyniki i formułuje wnioski
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności oraz jednostki czasu
• wyodrębnia z prostych tekstów i rysunków informacje kluczowe

Uczeń:

• posługuje się pojęciem pracy mechanicznej wraz z jej jednostką w układzie SI; wyjaśnia, kiedy została wykonana praca 1 J
• posługuje się pojęciem oporów ruchu
• posługuje się pojęciem mocy wraz z jej jednostką w układzie SI; wyjaśnia, kiedy urządzenie ma moc 1 W; porównuje moce różnych urządzeń
• wyjaśnia, kiedy ciało ma energię potencjalną grawitacji, a kiedy ma energię potencjalną sprężystości; opisuje wykonaną pracę jako zmianę energii
• opisuje przemiany energii ciała podniesionego na pewną wysokość, a następnie upuszczonego
• wykorzystuje zasadę zachowania energii do opisu zjawisk
• podaje i opisuje zależność przyrostu energii potencjalnej grawitacji ciała od jego masy i wysokości, na jaką ciało zostało podniesione (∆E=m∙g∙h)
• opisuje i wykorzystuje zależność energii kinetycznej ciała od jego masy i prędkości; podaje wzór na energię kinetyczną i stosuje go do obliczeń
• opisuje związek pracy wykonanej podczas zmiany prędkości ciała ze zmianą energii kinetycznej ciała (opisuje wykonaną pracę jako zmianę energii); wyznacza zmianę energii kinetycznej
• wykorzystuje zasadę zachowania energii
• do opisu zjawisk oraz wskazuje ich przykłady w otaczającej rzeczywistości
• stosuje do obliczeń:

• związek pracy z siłą i drogą, na jakiej została wykonana,
• związek mocy z pracą i czasem, w którym została wykonana,
• związek wykonanej pracy ze zmianą energii oraz wzory na energię potencjalną grawitacji i energię kinetyczną,
• zasadę zachowania energii mechanicznej,
• związek między siłą ciężkości, masą i przyspieszeniem grawitacyjnym;

wykonuje obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych

• rozwiązuje proste (typowe) zadania lub problemy dotyczące treści rozdziału: Praca, moc, energia (z wykorzystaniem: związku pracy z siłą i drogą, na jakiej została wykonana, związku mocy z pracą i czasem, w którym została wykonana, związku wykonanej pracy ze zmianą energii, wzorów na energię potencjalną grawitacji i energię kinetyczną oraz zasady zachowania energii mechanicznej)
• wyodrębnia z tekstów, tabel i rysunków informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu

Uczeń:

• wyjaśnia kiedy, mimo działającej na ciało siły, praca jest równa zero; wskazuje odpowiednie przykłady w otaczającej rzeczywistości
•  ^Rwyjaśnia sposób obliczania pracy, gdy kierunek działającej na ciało siły nie jest zgodny z kierunkiem jego ruchu
•  ^Rwyjaśnia, co to jest koń mechaniczny (1 KM)
• podaje, opisuje i stosuje wzór na obliczanie mocy chwilowej (P=F∙v)
• wyznacza zmianę energii potencjalnej grawitacji ciała podczas zmiany jego wysokości (wyprowadza wzór)
• wyjaśnia, jaki układ nazywa się układem izolowanym; podaje zasadę zachowania energii
• planuje i przeprowadza doświadczenia związane z badaniem, od czego zależy energia potencjalna sprężystości i energia kinetyczna; opisuje ich przebieg i wyniki, formułuje wnioski
• rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone (w tym umiarkowanie trudne zadania obliczeniowe) dotyczące treści rozdziału: Praca, moc, energia (z wykorzystaniem: związku pracy z siłą i drogą, na jakiej została wykonana, związku mocy z pracą i czasem, w którym została wykonana, związku wykonanej pracy ze zmianą energii, zasady zachowania energii mechanicznej oraz wzorów na energię potencjalną grawitacji i energię kinetyczną)
• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących: energii i pracy, mocy różnych urządzeń, energii potencjalnej i kinetycznej oraz zasady zachowania energii mechanicznej

Uczeń:

•  ^Rwykazuje, że praca wykonana podczas zmiany prędkości ciała jest równa zmianie jego energii kinetycznej (wyprowadza wzór)
• rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe:
  • dotyczące energii i pracy (wykorzystuje ^Rgeometryczną interpretację pracy) oraz mocy;
  • z wykorzystaniem zasady zachowania energii mechanicznej oraz wzorów na energię potencjalną grawitacji i energię kinetyczną;

szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i na tej podstawie ocenia wyniki obliczeń

• rozwiązuje nietypowe zadania (problemy) dotyczące treści rozdziału: Praca, moc, energia
• realizuje projekt: Statek parowy (lub inny związany z treściami rozdziału: Praca, moc, energia)

VII. TERMODYNAMIKA

Uczeń:

• posługuje się pojęciem energii kinetycznej; opisuje wykonaną pracę jako zmianę energii
• posługuje się pojęciem temperatury
• podaje przykłady zmiany energii wewnętrznej spowodowanej wykonaniem pracy lub przepływem ciepła w otaczającej rzeczywistości
• podaje warunek i kierunek przepływu ciepła; stwierdza, że ciała o równej temperaturze pozostają w stanie równowagi termicznej
• rozróżnia materiały o różnym przewodnictwie; wskazuje przykłady w otaczającej rzeczywistości
• wymienia sposoby przekazywania energii w postaci ciepła; wskazuje odpowiednie przykłady w otaczającej rzeczywistości
• informuje o przekazywaniu ciepła przez promieniowanie; wykonuje i opisuje doświadczenie ilustrujące ten sposób przekazywania ciepła
• posługuje się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania ciepła właściwego; porównuje wartości ciepła właściwego różnych substancji
• rozróżnia i nazywa zmiany stanów skupienia: topnienie, krzepnięcie, parowanie, skraplanie, sublimację, resublimację oraz wskazuje przykłady tych zjawisk w otaczającej rzeczywistości
• posługuje się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania temperatury topnienia i temperatury wrzenia oraz ^Rciepła topnienia i ^Rciepła parowania; porównuje te wartości dla różnych substancji
• doświadczalnie demonstruje zjawisko topnienia
• wyjaśnia, od czego zależy szybkość parowania
• posługuje się pojęciem temperatury wrzenia
• przeprowadza doświadczenia:
  • obserwacja zmian temperatury ciał w wyniku wykonania nad nimi pracy lub ogrzania,
  • badanie zjawiska przewodnictwa cieplnego,
  • obserwacja zjawiska konwekcji,
  • obserwacja zmian stanu skupienia wody,
  • obserwacja topnienia substancji,

korzystając z opisów doświadczeń i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; zapisuje wyniki obserwacji i formułuje wnioski

• rozwiązuje proste, nieobliczeniowe zadania dotyczące treści rozdziału: Termodynamika – związane z energią wewnętrzną i zmianami stanów skupienia ciał: topnieniem lub krzepnięciem, parowaniem (wrzeniem) lub skraplaniem
• przelicza wielokrotności i podwielokrotności oraz jednostki czasu
• wyodrębnia z tekstów i rysunków informacje kluczowe

Uczeń:

• wykonuje doświadczenie modelowe (ilustracja zmiany zachowania się cząsteczek ciała stałego w wyniku wykonania nad nim pracy), korzystając z jego opisu; opisuje wyniki doświadczenia
• posługuje się pojęciem energii wewnętrznej; określa jej związek z liczbą cząsteczek, z których zbudowane jest ciało; podaje jednostkę energii wewnętrznej w układzie SI
• wykazuje, że energię układu (energię wewnętrzną) można zmienić, wykonując nad nim pracę
• określa temperaturę ciała jako miarę średniej energii kinetycznej cząsteczek, z których ciało jest zbudowane
• analizuje jakościowo związek między
• temperaturą a średnią energią kinetyczną (ruchu chaotycznego) cząsteczek
• posługuje się skalami temperatur (Celsjusza, Kelvina, Fahrenheita); wskazuje jednostkę temperatury w układzie SI; podaje temperaturę zera bezwzględnego
• przelicza temperaturę w skali Celsjusza na temperaturę w skali Kelvina i odwrotnie
• posługuje się pojęciem przepływu ciepła jako przekazywaniem energii w postaci ciepła oraz jednostką ciepła w układzie SI
• wykazuje, że nie następuje przekazywanie energii w postaci ciepła (wymiana ciepła) między ciałami o tej samej temperaturze
• wykazuje, że energię układu (energię wewnętrzną) można zmienić, wykonując nad nim pracę lub przekazując energię w postaci ciepła
• analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła
• podaje treść pierwszej zasady termodynamiki (∆E=W+Q)
• doświadczalnie bada zjawisko przewodnictwa cieplnego i określa, który z badanych materiałów jest lepszym przewodnikiem ciepła (planuje, przeprowadza i opisuje doświadczenie)
• opisuje zjawisko przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji cieplnej
• opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji
• stwierdza, że przyrost temperatury ciała jest wprost proporcjonalny do ilości pobranego przez ciało ciepła oraz, że ilość pobranego przez ciało ciepła do uzyskania danego przyrostu temperatury jest wprost proporcjonalna do masy ciała
• wyjaśnia, co określa ciepło właściwe; posługuje się pojęciem ciepła właściwego wraz z jego jednostką w układzie SI
• podaje i opisuje wzór na obliczanie ciepła właściwego(c=Qm∙∆T)
• wyjaśnia, jak obliczyć ilość ciepła pobranego (oddanego) przez ciało podczas ogrzewania (oziębiania); podaje wzór (Q=c∙m∙∆T)

• doświadczalnie wyznacza ciepło właściwe wody z użyciem czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy, termometru, cylindra miarowego lub wagi (zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostkami oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności; oblicza i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiarów, ocenia wynik)
• opisuje jakościowo zmiany stanów skupienia: topnienie, krzepnięcie, parowanie, skraplanie, sublimację, resublimację
• analizuje zjawiska: topnienia i krzepnięcia, sublimacji i resublimacji, wrzenia i skraplania jako procesy, w których dostarczanie energii w postaci ciepła nie powoduje zmiany temperatury
• wyznacza temperaturę:
  • topnienia wybranej substancji (mierzy czas i temperaturę, zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostkami i z uwzględnieniem informacji o niepewności),
  • wrzenia wybranej substancji, np. wody
• porównuje topnienie kryształów i ciał bezpostaciowych
• na schematycznym rysunku (wykresie) ilustruje zmiany temperatury w procesie topnienia dla ciał krystalicznych i bezpostaciowych
• doświadczalnie demonstruje zjawiska wrzenia i skraplania
• przeprowadza doświadczenia:
  • badanie, od czego zależy szybkość parowania,
  • obserwacja wrzenia,