Teresa Lipka

Szczegółowe wymagania na poszczególne stopnie (oceny)

Symbolem^R oznaczono treści spoza podstawy programowej

Stopieńdopuszczający	Stopieńdostateczny	Stopieńdobry	Stopieńbardzodobry
I. ELEKTROSTATYKA
Uczeń: • informuje, czym zajmuje się ele-ktrostatyka; wskazuje przykłady elektryzowania ciał w otaczającej rzeczywistości • posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego; rozróżnia dwa rodzaje ładunków elektrycznych (dodatnie i ujemne) • wyjaśnia, z czego składa się atom; przedstawia model budowy atomu na schematycznym rysunku • posługuje się pojęciami: przewodni-ka jako substancji, w której łatwo mogą się przemieszczać ładunki elektryczne, i izolatora jako substan-cji, w której ładunki elektryczne nie mogą się przemieszczać • odróżnia przewodniki od izolatorów; wskazuje ich przykłady • posługuje się pojęciem układu izolowanego; podaje zasadę zachowania ładunku elektrycznego • wyodrębnia z tekstów i rysunków informacje kluczowe dla opisywane-go zjawiska lub problemu • współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i do-świadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa • rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Elektrostatyka	Uczeń: • doświadczalnie demonstruje zjawiska elektryzowania przez potarcie lub dotyk oraz wzajemne oddziaływanie ciał naelektryzowanych • opisuje sposoby elektryzowania ciał przez potarcie i dotyk; informuje, że te zjawiska polegają na przemieszczaniu się elektronów; ilustruje to na przykładach • opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimien-nych; podaje przykłady oddziaływań elektrostatycznych w otaczającej rzeczy-wistości i ich zastosowań (poznane na lekcji) • posługuje się pojęciem ładunku elementarnego; podaje symbol ładunku elementarnego oraz wartość: e ≈ 1,6 · 10–19C • posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elementarnego; stosuje jednostkę ładunku (1 C) • wyjaśnia na przykładach, kiedy ciało jest naładowane dodatnio, a kiedy jest nałado-wane ujemnie • posługuje się pojęciem jonu; wyjaśnia, kiedy powstaje jon dodatni, a kiedy – jon ujemny • doświadczalnie odróżnia przewodniki od izolatorów; wskazuje ich przykłady • informuje, że dobre przewodniki elektry-czności są również dobrymi przewodnikami ciepła; wymienia przykłady zastosowań przewodników i izolatorów w otaczającej rzeczywistości • stosujezasadęzachowaniaładunkuelektrycznego • opisuje budowę oraz zasadę działania elektroskopu; posługuje się elektroskopem • opisuje przemieszczanie się ładunków w przewodnikach pod wpływem oddziaływania ładunku zewnętrznego (indukcja elektrostatyczna) • podaje przykłady skutków i wykorzystania indukcji elektrostatycznej • przeprowadzadoświadczenia: - doświadczenie ilustrujące elektryzowanie ciał przez pocieranie oraz oddziaływanie ciał naelektryzowanych, - doświadczenie wykazujące, że przewo-dnik można naelektryzować, - elektryzowanie ciał przez zbliżenie ciała naelektryzowanego, korzystając z ich opisów i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; opisuje przebieg przeprowadzonego doświadczenia (wyróż-nia kluczowe kroki i sposób postępowania, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, przedstawia wyniki i formułuje wnioski na podstawie tych wyników) • rozwiązuje proste zadania dotyczące treści rozdziałuElektrostatyka	Uczeń: • wskazuje przykłady oddziaływań elektro-statycznych w otaczającej rzeczywistości i ich zastosowań (inne niż poznane na lekcji) • opisuje budowę i zastosowanie maszyny elektrostatycznej • porównuje oddziaływania elektrostaty-czne i grawitacyjne • wykazuje, że 1 C jest bardzo dużym ładunkiem elektrycznym (zawiera 6,24 · 1018ładunków elementarnych: 1 C = 6,24 · 1018e) • Ranalizujetzw. szeregtryboelektryczny • rozwiązuje zadania z wykorzystaniem zależności, że każdy ładunek elektryczny jest wielokrotnością ładunku elementarne-go; przelicza podwielokrotności, przepro-wadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych • posługuje się pojęciem elektronów swobodnych; wykazuje, że w metalach znajdują się elektrony swobodne, a w izo-latorach elektrony są związane z atoma-mi; na tej podstawie uzasadnia podział substancji na przewodniki i izolatory • wyjaśnia wyniki obserwacji przeprowadzo-nych doświadczeń związanych z elektry-zowaniem przewodników; uzasadnia na przykładach, że przewodnik można naelektryzować wtedy, gdy odizoluje się go od ziemi • wyjaśnia, na czym polega uziemienie ciała naelektryzowanego i zobojętnienie zgromadzonego na nim ładunku elektrycznego • opisuje działanie i zastosowanie pioruno-chronu • projektujei przeprowadza: - doświadczenie ilustrujące właściwości ciał naelektryzowanych, - doświadczenie ilustrujące skutki indukcji elektrostatycznej, krytycznie ocenia ich wyniki; wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczeń; formułuje wnioski na podstawie wyników doświadczeń • rozwiązuje zadania bardziej złożone, ale typowe, dotyczące treści rozdziału Elektrostatyka • posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Elektrostatyka (w szczególności tekstu: Gdzie wykorzystuje się elektryzowanie ciał)	Uczeń: • Rposługuje się pojęciem dipolu elektrycznego do wyjaśnienia skutków indukcji elektrostatycznej • realizuje własny projekt dotyczący treści rozdziału Elektrostatyka • rozwiązuje zadania złożone, nietypowe, dotyczące treści rozdziału Elektrostatyka
II. PRĄD ELEKTRYCZNY
Uczeń: • określa umowny kierunek przepływu prądu elektrycznego • przeprowadza doświadczenie modelowe ilustrujące, czym jest natężenie prądu, korzystając z jego opisu • posługuje się pojęciem natężenia prądu wraz z jego jednostką (1 A) • posługuje się pojęciem obwodu elektrycznego; podaje warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie elektrycznym • wymienia elementy prostego obwo-du elektrycznego: źródło energii elektrycznej, odbiornik (np. żarówka, opornik), przewody, wyłącznik, mierniki (amperomierz, woltomierz); rozróżnia symbole graficzne tych elementów • wymienia przyrządy służące do pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego; wyjaśnia, jak włącza się je do obwodu elektrycznego (ampero-mierz szeregowo, woltomierz równolegle) • wymienia formy energii, na jakie jest zamieniana energia elektryczna; wymienia źródła energii elektrycznej i odbiorniki; podaje ich przykłady • wyjaśnia, na czym polega zwarcie; opisuje rolę izolacji i bezpieczników przeciążeniowych w domowej sieci elektrycznej • opisuje warunki bezpiecznego korzystania z energii elektrycznej • wyodrębnia z tekstów, tabel i rysunków informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska lub problemu • rozpoznaje zależność rosnącą bądź malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu • współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i do-świadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa • rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Prąd elektryczny	Uczeń: • posługuje się pojęciem napięcia elektrycznego jako wielkości określającej ilość energii potrzebnej do przeniesienia jednostkowego ładunku w obwodzie; stosuje jednostkę napięcia (1 V) • opisuje przepływ prądu w obwodach jako ruch elektronów swobodnych albo jonów w przewodnikach • stosuje w obliczeniach związek między natężeniem prądu a ładunkiem i czasem jego przepływu przez poprzeczny przekrój przewodnika • rozróżnia sposoby łączenia elementów obwodu elektrycznego: szeregowy i równoległy • rysuje schematy obwodów elektrycznych składających się z jednego źródła energii, jednego odbiornika, mierników i wyłączni-ków; posługuje się symbolami graficznymi tych elementów • posługuje się pojęciem oporu elektry-cznego jako własnością przewodnika; posługuje się jednostką oporu (1 Ω). • stosuje w obliczeniach związek między napięciem a natężeniem prądu i oporem elektrycznym • posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego wraz z ich jednostkami; stosuje w obliczeniach związek między tymi wielkościami oraz wzory na pracę i moc prądu elektrycznego • przelicza energię elektryczną wyrażoną w kilowatogodzinach na dżule i odwrotnie; oblicza zużycie energii elektrycznej dowolnego odbiornika • posługuje się pojęciem mocy znamionowej; analizuje i porównuje dane na tabliczkach znamionowych różnych urządzeń elektrycznych • wyjaśnia różnicę między prądem stałym i przemiennym; wskazuje baterię, akumulator i zasilacz jako źródła stałego napięcia; odróżnia to napięcie od napięcia w przewodach doprowadzających prąd do mieszkań • opisuje skutki działania prądu na organizm człowieka i inne organizmy żywe; wskazuje zagrożenia porażeniem prądem elektry-cznym; podaje podstawowe zasady udzie- lania pierwszej pomocy • opisuje skutki przerwania dostaw energii elektrycznej do urządzeń o kluczowym znaczeniu oraz rolę zasilania awaryjnego • przeprowadzadoświadczenia: - doświadczenie wykazujące przepływ ładunków przez przewodniki, - łączy według podanego schematu obwód elektryczny składający się ze źródła (baterii), odbiornika (żarówki), amperomierza i woltomierza, - bada zależność natężenia prądu od rodzaju odbiornika (żarówki) przy tym samym napięciu oraz zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego długości, pola przekroju poprzecznego i rodzaju materiału, z jakiego jest wykonany, - wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza, korzystając z ich opisów i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; odczytuje wskazania mierników; opisuje przebieg przeprowadzonego doświadczenia (wyróż-nia kluczowe kroki i sposób postępowania, wskazuje rolę użytych przyrządów, przedstawia wyniki doświadczenia lub przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zacho-waniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiarów, formułuje wnioski na podstawie tych wyników) • rozwiązuje proste zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Prąd elektryczny (rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu, przelicza wielokrotności i podwielokrotności oraz jednostki czasu, przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zacho-waniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych)	Uczeń: • porównuje oddziaływania elektro-statyczne i grawitacyjne • Rporównuje ruch swobodnych elektronów w przewodniku z ruchem elektronów wtedy, gdy do końców przewodnika podłączymy źródło napięcia • Rrozróżnia węzły i gałęzie; wskazuje je w obwodzie elektrycznym • doświadczalnie wyznacza opór przewodnika przez pomiary napięcia na jego końcach oraz natężenia płynącego przezeń prądu; zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostkami, z uwzględnieniem informacji o niepewności; przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiarów • Rstosuje w obliczeniach zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego długości, pola przekroju poprzecznego i rodzaju materiału, z jakiego jest wykonany; przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności danych • Rposługuje się pojęciem oporu właściwe-go oraz tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania jego wartości dla danej substancji; analizuje i porównuje wartości oporu właściwego różnych substancji • Ropisuje zależność napięcia od czasu w przewodach doprowadzających prąd do mieszkań; posługuje się pojęciem napięcia skutecznego; wyjaśnia rolę zasilaczy • stwierdza, że elektrownie wytwarzają prąd przemienny, który do mieszkań jest dostarczany pod napięciem 230 V • rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone, dotyczące treści rozdziału Prąd elektryczny • posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Prąd elektryczny • realizuje projekt: Żarówka czy świetlówka (opisany w podręczniku)	Uczeń: • Rprojektuje i przeprowadza doświad-czenie (inne niż opisane w podrę-czniku) wykazujące zależność ; krytycznie ocenia jego wynik; wskazuje czynniki istotne i nieistotne dlajego wyniku; formułuje wnioski • sporządza wykres zależności natężenia prądu od przyłożonego napięcia I(U) • Rilustruje na wykresie zależność napięcia od czasu w przewodach doprowadzających prąd do mieszkań • rozwiązuje zadania złożone, nietypowe (lub problemy) doty-czące treści rozdziału Prąd elektryczny (w tym związane z obliczaniem kosztów zużycia energii elektrycznej) • realizuje własny projekt związany z treścią rozdziału Prąd elektryczny (inny niż opisany w podręczniku)

III. MAGNETYZM
Uczeń: • nazywa bieguny magnesów stałych, opisuje oddziaływanie między nimi • doświadczalnie demonstruje zacho-wanie się igły magnetycznej w obecności magnesu • opisuje zachowanie się igły magne-tycznej w otoczeniu prostoliniowego przewodnika z prądem • posługuje się pojęciem zwojnicy; stwierdza, że zwojnica, przez którą płynie prąd elektryczny, zachowuje się jak magnes • wskazuje oddziaływanie magnetyczne jako podstawę działania silników elektrycznych; podaje przykłady wykorzystania silników elektrycznych • wyodrębnia z tekstów i ilustracji informacje kluczowe dla opisywa-nego zjawiska lub problemu • współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i doświadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa • rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Magnetyzm	Uczeń: • opisuje zachowanie się igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu (podaje czynniki zakłócające jego prawidłowe działanie); posługuje się pojęciem biegunów magnetycznych Ziemi • opisuje na przykładzie żelaza oddziaływanie magnesów na materiały magnetyczne; stwierdza, że w pobliżu magnesu każdy kawałek żelaza staje się magnesem (namagnesowuje się), a przedmioty wyko-nane z ferromagnetyku wzmacniają oddziaływanie magnetyczne magnesu • podaje przykłady wykorzystania oddziaływania magnesów na materiały magnetyczne • opisuje właściwości ferromagnetyków; podaje przykłady ferromagnetyków • opisuje doświadczenie Oersteda; podaje wnioski wynikające z tego doświadczenia • doświadczalnie demonstruje zjawisko oddziaływania przewodnika z prądem na igłę magnetyczną • opisuje wzajemne oddziaływanie przewodników, przez które płynie prąd elektryczny, i magnesu trwałego • opisuje jakościowo wzajemne oddziały-wanie dwóch przewodników, przez które płynie prąd elektryczny (wyjaśnia, kiedy przewodniki się przyciągają, a kiedy odpychają) • opisuje budowę i działanie elektromagnesu • opisuje wzajemne oddziaływanie elektro-magnesów i magnesów; podaje przykłady zastosowania elektromagnesów • posługuje się pojęciem siły magnetycznej (elektrodynamicznej); opisuje jakościowo, od czego ona zależy • przeprowadzadoświadczenia: − bada wzajemne oddziaływanie mag-nesów oraz oddziaływanie magnesów na żelazo i inne materiały magnetyczne, − bada zachowanie igły magnetycznej w otoczeniu prostoliniowego przewod-nika z prądem, − bada oddziaływania magnesów trwałych i przewodników z prądem oraz wzajemne oddziaływanie przewodników z prądem, − bada zależność magnetycznych właści-wości zwojnicy od obecności w niej rdzenia z ferromagnetyku oraz liczby zwojów i natężenia prądu płynącego przez zwoje, korzystając z ich opisów i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; wskazuje rolę użytych przyrządów oraz czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczeń;formułuje wnioski na podstawie tych wyników • rozwiązuje proste zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Magnetyzm	Uczeń: • porównuje oddziaływania elektrostaty-czne i magnetyczne • wyjaśnia, na czym polega namagneso-wanie ferromagnetyku; posługuje się pojęciem domen magnetycznych • stwierdza, że linie, wzdłuż których igła kompasu lub opiłki układają się wokół prostoliniowego przewodnika z prą-dem, mają kształt współśrodkowych okręgów • opisuje sposoby wyznaczania biegunowości magnetycznej przewod-nika kołowego i zwojnicy (reguła śruby prawoskrętnej, reguła prawej dłoni, na podstawie ułożenia strzałek oznaczają-cych kierunek prądu – metoda liter S i N); stosuje wybrany sposób wyznaczania biegunowości przewod-nika kołowego lub zwojnicy • opisuje działanie dzwonka elektro-magnetycznego lub zamka elektry-cznego, korzystając ze schematu przedstawiającego jego budowę • Rwyjaśnia, co to są paramagnetyki i diamagnetyki; podaje ich przykłady; przeprowadza doświadczenie wy-kazujące oddziaływanie magnesu na diamagnetyk, korzystając z jego opisu; formułuje wniosek • ustala kierunek i zwrot działania siły magnetycznej na podstawie reguły lewej dłoni • Ropisuje budowę silnika elektrycznego prądu stałego • przeprowadzadoświadczenia: − demonstruje działanie siły magne-tycznej, bada, od czego zależą jej wartość i zwrot, − demonstruje zasadę działania silnika elektrycznego prądu stałego, korzystając z ich opisu i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; formułuje wnioski na podstawie wyników przeprowadzo-nych doświadczeń • rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone dotyczące treści rozdziału Magnetyzm • posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Magnetyzm (w tym tekstu: Właściwości magnesów i ich zastosowa-nia zamieszczonegow podręczniku)	Uczeń: • projektuje i buduje elektromagnes (inny niż opisany w podręczniku); demonstruje jego działanie, przestrzegając zasad bezpie-czeństwa • rozwiązuje zadania złożone, nietypowe (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Magnetyzm (w tym związane z analizą schematów urządzeń zawierających elektromagnesy) • realizuje własny projekt związany z treścią rozdziału Magnetyzm
IV. DRGANIAi FALE
Uczeń: • opisuje ruch okresowy wahadła; wskazuje położenie równowagi i amplitudę tego ruchu; podaje przykłady ruchu okresowego w otaczającej rzeczywistości • posługuje się pojęciami okresu i częstotliwości wraz z ich jednostka-mi do opisu ruchu okresowego • wyznacza amplitudę i okres drgań na podstawie wykresu zależności położenia od czasu • wskazuje drgające ciało jako źródło fali mechanicznej; posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu, częstotliwości i długości fali do opisu fal; podaje przykłady fal mechani-cznych w otaczającej rzeczywistości • stwierdza, że źródłem dźwięku jest drgające ciało, a do jego rozcho-dzenia się potrzebny jest ośrodek (dźwięk nie rozchodzi się w próżni); podaje przykłady źródeł dźwięków w otaczającej rzeczywistości • stwierdza, że fale dźwiękowe można opisać za pomocą tych samych związków między długością, prędkością, częstotliwością i okresem fali, jak w przypadku fal mechani-cznych; porównuje wartości prędkości fal dźwiękowych w różnych ośrodkach, korzystając z tabeli tych wartości • wymienia rodzaje fal elektromag-netycznych: radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe, rentgenowskie i gamma; podaje przykłady ich zastosowania • przeprowadzadoświadczenia: − demonstruje ruch drgający ciężar-ka zawieszonego na sprężynie lub nici; wskazuje położenie równo-wagi i amplitudę drgań, − demonstruje powstawanie fali na sznurze i wodzie, − wytwarza dźwięki i wykazuje, że do rozchodzenia się dźwięku potrzebny jest ośrodek, − wytwarza dźwięki; bada jako-ściowo zależność ich wysokości od częstotliwości drgań i zależność ich głośności od amplitudy drgań, korzystając z ich opisów; opisuje przebieg przeprowadzonego do-świadczenia, przedstawiawyniki i formułuje wnioski • wyodrębnia z tekstów, tabel i ilustracji informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska lub problemu; rozpoznaje zależność rosnącą i za- leżność malejącą na podstawie danych z tabeli • współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i do-świadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa • rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Drgania i fale	Uczeń: • opisuje ruch drgający (drgania) ciała pod wpływem siły sprężystości; wskazuje położenie równowagi i amplitudę drgań • posługuje się pojęciem częstotliwości jako liczbą pełnych drgań (wahnięć) wykona-nych w jednostce czasu ( ) i na tej podstawie określa jej jednostkę ( ); stosujew obliczeniach związek między częstotliwością a okresem drgań ( ) • doświadczalnie wyznacza okres i częstotli-wość w ruchuokresowym (wahadła i ciężarka zawieszonego na sprężynie);bada jakościowo zależność okresu wahadła od jego długości i zależność okresu drgań ciężarka od jego masy (korzystając z opisu doświadczeń); wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczeń; zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostką, z uwzględnieniem informacji o niepewności; przeprowadza obliczeniai zapisuje wyniki zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiarów; formułuje wnioski • analizuje jakościowo przemiany energii kinetycznej i energii potencjalnej sprężysto-ści w ruchu drgającym; podaje przykłady przemian energii podczas drgań zachodzących w otaczającej rzeczywistości • przedstawia na schematycznym rysunku wykres zależności położenia od czasu w ruchu drgającym; zaznacza na nim amplitudę i okres drgań • opisuje rozchodzenie się fali mechanicznej jako proces przekazywania energii bez przenoszenia materii • posługuje się pojęciem prędkości rozchodzenia się fali; opisuje związek między prędkością, długością i częstotliwością (lub okresem) fali: (lub ) • stosuje w obliczeniach związki między okresem, częstotliwością i długością fali wraz z ich jednostkami • doświadczalnie demonstruje dźwięki o różnych częstotliwościach z wykorzy-staniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego • opisuje mechanizm powstawania i rozcho-dzenia się fal dźwiękowych w powietrzu • posługuje się pojęciami energii i natężenia fali; opisuje jakościowo związek między energią fali a amplitudą fali • opisuje jakościowo związki między wysokością dźwięku a częstotliwością fali i między natężeniem dźwięku (głośnością) a energią fali i amplitudą fali • rozróżnia dźwięki słyszalne, ultradźwięki i infradźwięki; podaje przykłady ich źródeł i zastosowania; opisuje szkodliwość hałasu • doświadczalnie obserwuje oscylogramy dźwięków z wykorzystaniem różnych technik • stwierdza, że źródłem fal elektromag-netycznych są drgające ładunki elektryczne oraz prąd, którego natężenie zmienia się w czasie • opisuje poszczególne rodzaje fal elektromagnetycznych; podaje odpowia-dające im długości i częstotliwości fal, korzystając z diagramu przedstawiającego widmo fal elektromagnetycznych • wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elektromagnetycznych; podaje wartość prędkości fal elektromagnetycznych w próżni; porównuje wybrane fale (np. dźwiękowe i świetlne) • rozwiązuje proste zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Drgania i fale (przelicza wielokrotności i podwielokrotności oraz jednostki czasu, przeprowadza oblicze-nia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych)	Uczeń: • posługuje się pojęciami: wahadła matematycznego, wahadła sprężynowe-go, częstotliwości drgań własnych; odróżnia wahadło matematyczne od wahadła sprężynowego • analizuje wykresy zależności położenia od czasu w ruchu drgającym; na podstawie tych wykresów porównuje drgania ciał • analizuje wykres fali; wskazuje oraz wyznacza jej długość i amplitudę; porównuje fale na podstawie ich ilustracji • omawia mechanizm wytwarzania dźwięków w wybranym instrumencie muzycznym • Rpodaje wzór na natężenie fali oraz jednostkę natężenia fali • analizujeoscylogramyróżnychdźwięków • Rposługuje się pojęciem poziomu natężenia dźwięku wraz z jego jednostką (1 dB); określa progi słyszalności i bólu oraz poziom natężenia hałasu szkodliwego dla zdrowia • Rwyjaśnia ogólną zasadę działania radia, telewizji i telefonów komórkowych, korzystając ze schematu przesyłania fal elektromagnetycznych • rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone dotyczące treści rozdziału Drgania i fale • posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Drgania i fale • realizuje projekt: Prędkość i częstotliwość dźwięku (opisany w podręczniku)	Uczeń: • projektuje i przeprowadza do-świadczenie (inne niż opisane w podręczniku) w celu zbadania, od czego (i jak) zależą, a od czego nie zależą okres i częstotliwość w ruchu okresowym; opracowuje i krytycznie ocenia wyniki doświadczenia; formułujewnioski i prezentuje efekty przeprowadzo-nego badania • rozwiązuje zadania złożone, nietypowe (lub problemy), dotyczące treści rozdziału Drgania i fale • realizuje własny projekt związany z treścią rozdziału Drgania i fale (inny niż opisany w podręczniku)
V. OPTYKA
Uczeń: • wymienia źródła światła; posługuje się pojęciami: promień świetlny, wiązka światła, ośrodek optyczny, ośrodek optycznie jednorodny; rozróżnia rodzaje źródeł światła (naturalne i sztuczne) oraz rodzaje wiązek światła (zbieżna, równoległa i rozbieżna) • ilustruje prostoliniowe rozchodzenie się światła w ośrodku jednorodnym; podaje przykłady prostoliniowego biegu promieni światła w ota- czającej rzeczywistości • opisuje mechanizm powstawania cienia i półcienia jako konsekwencje prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym; podaje przykłady powstawania cienia i półcienia w otaczającej rzeczywistości • porównuje zjawiska odbicia i rozproszenia światła; podaje przykłady odbicia i rozproszenia światła w otaczającej rzeczywistości • rozróżnia zwierciadła płaskie i sferyczne (wklęsłe i wypukłe); podaje przykłady zwierciadeł w otaczającej rzeczywistości • posługuje się pojęciami osi optycznej i promienia krzywizny zwierciadła; wymienia cechy obrazów wytworzo-nych przez zwierciadła (pozorne lub rzeczywiste, proste lub odwrócone, powiększone, pomniejszone lub tej samej wielkości co przedmiot) • rozróżnia obrazy: rzeczywisty, pozor-ny, prosty, odwrócony, powiększony, pomniejszony, tej samej wielkości co przedmiot • opisuje światło lasera jako jedno-barwne i ilustruje to brakiem rozszcze-pienia w pryzmacie; porównuje przejście światła jednobarwnego i światła białego przez pryzmat • rozróżnia rodzaje soczewek (skupiające irozpraszające); posługuje się pojęciem osi optycz- nej soczewki; rozróżnia symbole soczewki skupiającej i rozpraszającej; podaje przykłady soczewek w otaczającej rzeczywistości oraz przykłady ich wykorzystania • opisuje bieg promieni ilustrujący powstawanie obrazów rzeczy-wistych i pozornych wytwarzanych przez soczewki, znając położenie ogniska • posługuje się pojęciem powię-kszenia obrazu jako ilorazu wysokości obrazu i wysokości przedmiotu • przeprowadzadoświadczenia: − obserwuje bieg promieni światła i wykazuje przekazywanie energii przez światło, − obserwuje powstawanie obszarów cienia i półcienia, − bada zjawiska odbicia i rozpro-szenia światła, − obserwuje obrazy wytwarzane przez zwierciadło płaskie, obserwuje obrazy wytwarzane przez zwierciadła sferyczne, − obserwuje bieg promienia światła po przejściu do innego ośrodka w zależności od kąta padania oraz przejście światła jedno-barwnego i światła białego przez pryzmat, − obserwuje bieg promieni równoległych do osi optycznej przechodzących przez soczewki skupiającą i rozpraszającą, − obserwuje obrazy wytwarzane przez soczewki skupiające, korzystając zich opisu i przestrzegając zasad bezpie-czeństwa; opisuje przebieg doświad- czenia (wskazuje rolę użytych przyrządów oraz czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświad-czeń); formułuje wnioski na podstawie wyników doświadczenia • wyodrębnia z tekstów, tabel i ilu-stracji informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska lub problemu • współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i doświadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa • rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Optyka	Uczeń: • opisuje rozchodzenie się światła w ośrodku jednorodnym • opisuje światło jako rodzaj fal elektromagnetycznych; podaje przedział długości fal świetlnych oraz przybliżoną wartość prędkości światła w próżni • przedstawia na schematycznym rysunku powstawanie cienia i półcienia • opisuje zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca • posługuje się pojęciami: kąta padania, kąta odbicia i normalnej do opisu zjawiska odbicia światła od powierzchni płaskiej; opisuje związek między kątem padania a kątem odbicia; podaje i stosuje prawo odbicia • opisuje zjawisko odbicia światła od powierzchni chropowatej • analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a następnie odbitych od zwierciadła płaskiego i zwierciadeł sferycznych; opisuje i ilustruje zjawisko odbicia od powierzchni sferycznej • opisuje i konstruuje graficznie bieg promieni ilustrujący powstawanie obrazów pozornych wytwarzanych przez zwierciadło płaskie; wymienia trzy cechy obrazu (pozorny, prosty i tej samej wielkości co przedmiot); wyjaśnia, kiedy obraz jest rzeczywisty, a kiedy – pozorny • opisuje skupianie się promieni w zwierciadle wklęsłym; posługuje się pojęciami ogniska i ogniskowej zwierciadła • podaje przykłady wykorzystania zwierciadeł w otaczającej rzeczywistości • opisuje i konstruuje graficznie bieg promieni ilustrujący powstawanie obrazów rzeczy-wistych i pozornych wytwarzanych przez zwierciadła sferyczne, znając położenie ogniska • opisuje obrazy wytwarzane przez zwierciadła sferyczne (podaje trzy cechy obrazu) • posługuje się pojęciem powiększenia obrazu jako ilorazu wysokości obrazu i wysokości przedmiotu • opisuje jakościowo zjawisko załamania światła na granicy dwóch ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się światła; wskazuje kierunek załamania; posługuje się pojęciem kąta załamania • podaje i stosuje prawo załamania światła (jakościowo) • opisuje światło białe jako mieszaninę barw; ilustruje to rozszczepieniem światła w pryzmacie; podaje inne przykłady rozszczepienia światła • opisuje i ilustruje bieg promieni równoległych do osi optycznej przechodzących przez soczewki skupiającą i rozpraszającą, posługując się pojęciami ogniska i ogni- skowej; rozróżnia ogniska rzeczywiste i pozorne • wyjaśnia i stosuje odwracalność biegu promieni świetlnych (stwierdza np., że promienie wychodzące z ogniska po załamaniu w soczewce skupiającej tworzą wiązkę promieni równoległych do osi optycznej) • rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki; rozróżnia obrazy: rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone; porównuje wielkość przedmiotu z wielkością obrazu • opisuje obrazy wytworzone przez soczewki (wymienia trzy cechy obrazu); określa rodzaj obrazu w zależności od odległości przedmiotu od soczewki • opisuje budowę oka oraz powstawanie obrazu na siatkówce, korzystając ze schematycznego rysunku przedstawia-jącego budowę oka; posługuje się pojęciem akomodacji oka • posługuje się pojęciami krótkowzroczności i dalekowzroczności; opisuje rolę soczewek w korygowaniu tych wad wzroku • przeprowadzadoświadczenia: − demonstruje zjawisko prostoliniowego rozchodzenia się światła, − skupia równoległą wiązką światła za pomocą zwierciadła wklęsłego i wyznacza jej ognisko, − demonstruje powstawanie obrazów za pomocą zwier ciadeł sferycznych, − demonstruje zjawisko załamania światła na granicy ośrodków, − demonstruje rozszczepienie światła w pryzmacie, − demonstruje powstawanie obrazów za pomocą soczewek, − otrzymuje za pomocą soczewki skupiają-cej ostre obrazy przedmiotu na ekranie, przestrzegając zasad bezpieczeństwa; wskazuje rolę użytych przyrządów oraz czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczeń; formułuje wnioski na podstawie tych wyników • rozwiązuje proste zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Optyka	Uczeń: • wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji; porównuje wartości prędkości światła w różnych ośrodkach przezroczystych • wyjaśnia mechanizm zjawisk zaćmienia Słońca i Księżyca, korzystając ze schematycznych rysunków przedsta-wiających te zjawiska • projektuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające równość kątów padania i odbicia; wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczenia; prezentuje i krytycznie ocenia wyniki doświadczenia • analizuje bieg promieni odbitych od zwierciadła wypukłego; posługuje się pojęciem ogniska pozornego zwierciadła wypukłego • podaje i stosuje związek ogniskowejz promieniemkrzywizny (w przybliżeniu ); wyjaśnia i stosuje odwracalność biegu promieni świetlnych (stwierdza np., że promienie wychodzącez ogniska po odbiciu od zwierciadła tworzą wiązkę promieni równoległych do osi optycznej) • przewiduje rodzaj i położenie obrazu wytwarzanego przez zwierciadła sferyczne w zależności od odległości przedmiotu od zwierciadła • posługuje się pojęciem powiększenia obrazu jako ilorazu odległości obrazu od zwierciadła i odległości przedmiotu od zwierciadła; podaje i stosuje wzory na powiększenie obrazu (np.: i ); wyjaśnia, kiedy: p < 1, p = 1, p > 1 • wyjaśnia mechanizm rozszczepienia światław pryzmacie, posługując się związkiem między prędkością światła a długością fali świetlnej w różnych ośrodkach i odwołując się do widma światła białego • opisujezjawiskopowstawaniatęczy • Rposługuje się pojęciem zdolności sku-piającej soczewki wraz z jej jednostką (1 D) • posługuje się pojęciem powiększenia obrazu jako ilorazu odległości obrazu od soczewki i odległości przedmiotu od soczewki; podaje i stosuje wzory na powiększenie obrazu (np.: i ); stwierdza, kiedy: p < 1, p = 1, p > 1; porównuje obrazy w zależności od odległości przedmiotu od soczewki skupiającej i rodzaju soczewki • przewiduje rodzaj i położenie obrazu wy- tworzonego przez soczewki w zależności od odległości przedmiotu od soczewki, znając położenie ogniska (i odwrotnie) • Rposługuje się pojęciami astygmatyzmu i daltonizmu • rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone dotyczące treści rozdziału Optyka • posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Optyka (w tym tekstu: Zastosowanie prawa odbicia i prawa załamania światła zamieszczonego w podręczniku)	Uczeń: • Ropisuje zagadkowe zjawiska opty-czne występujące w przyrodzie (np. miraże, błękit nieba, widmo Brockenu, halo) • Ropisuje wykorzystanie zwierciadeł i soczewek w przyrządach opty-cznych (np. mikroskopie, lunecie) • rozwiązuje zadania złożone, nietypowe (lub problemy), dotyczące treści rozdziału Optyka • realizuje własny projekt związany z treścią rozdziału Optyka

Stopieńdopuszczający

Stopieńdostateczny

Stopieńdobry

Stopieńbardzodobry

I. ELEKTROSTATYKA

Uczeń:

• informuje, czym zajmuje się ele-ktrostatyka; wskazuje przykłady elektryzowania ciał w otaczającej rzeczywistości

• posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego; rozróżnia dwa rodzaje ładunków elektrycznych (dodatnie i ujemne)

• wyjaśnia, z czego składa się atom; przedstawia model budowy atomu na schematycznym rysunku

• posługuje się pojęciami: przewodni-ka jako substancji, w której łatwo mogą się przemieszczać ładunki elektryczne, i izolatora jako substan-cji, w której ładunki elektryczne nie mogą się przemieszczać

• odróżnia przewodniki od izolatorów; wskazuje ich przykłady

• posługuje się pojęciem układu izolowanego; podaje zasadę zachowania ładunku elektrycznego

• wyodrębnia z tekstów i rysunków informacje kluczowe dla opisywane-go zjawiska lub problemu

• współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i do-świadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa

• rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Elektrostatyka

Uczeń:

• doświadczalnie demonstruje zjawiska elektryzowania przez potarcie lub dotyk oraz wzajemne oddziaływanie ciał naelektryzowanych

• opisuje sposoby elektryzowania ciał przez potarcie i dotyk; informuje, że te zjawiska polegają na przemieszczaniu się elektronów; ilustruje to na przykładach

• opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimien-nych; podaje przykłady oddziaływań elektrostatycznych w otaczającej rzeczy-wistości i ich zastosowań (poznane na lekcji)

• posługuje się pojęciem ładunku elementarnego; podaje symbol ładunku elementarnego oraz wartość: e ≈ 1,6 · 10–19C

• posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elementarnego; stosuje jednostkę ładunku (1 C)

• wyjaśnia na przykładach, kiedy ciało jest naładowane dodatnio, a kiedy jest nałado-wane ujemnie

• posługuje się pojęciem jonu; wyjaśnia, kiedy powstaje jon dodatni, a kiedy – jon ujemny

• doświadczalnie odróżnia przewodniki od izolatorów; wskazuje ich przykłady

• informuje, że dobre przewodniki elektry-czności są również dobrymi przewodnikami ciepła; wymienia przykłady zastosowań przewodników i izolatorów w otaczającej rzeczywistości

• stosujezasadęzachowaniaładunkuelektrycznego

• opisuje budowę oraz zasadę działania elektroskopu; posługuje się elektroskopem

• opisuje przemieszczanie się ładunków w przewodnikach pod wpływem oddziaływania ładunku zewnętrznego (indukcja elektrostatyczna)

• podaje przykłady skutków i wykorzystania indukcji elektrostatycznej

• przeprowadzadoświadczenia:

- doświadczenie ilustrujące elektryzowanie ciał przez pocieranie oraz oddziaływanie ciał naelektryzowanych,

- doświadczenie wykazujące, że przewo-dnik można naelektryzować,

- elektryzowanie ciał przez zbliżenie ciała naelektryzowanego,

korzystając z ich opisów i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; opisuje przebieg przeprowadzonego doświadczenia (wyróż-nia kluczowe kroki i sposób postępowania, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, przedstawia wyniki i formułuje wnioski na podstawie tych wyników)

• rozwiązuje proste zadania dotyczące treści rozdziałuElektrostatyka

Uczeń:

• wskazuje przykłady oddziaływań elektro-statycznych w otaczającej rzeczywistości i ich zastosowań (inne niż poznane na lekcji)

• opisuje budowę i zastosowanie maszyny elektrostatycznej

• porównuje oddziaływania elektrostaty-czne i grawitacyjne

• wykazuje, że 1 C jest bardzo dużym ładunkiem elektrycznym (zawiera
6,24 · 1018ładunków elementarnych:
1 C = 6,24 · 1018e)

• Ranalizujetzw. szeregtryboelektryczny

• rozwiązuje zadania z wykorzystaniem zależności, że każdy ładunek elektryczny jest wielokrotnością ładunku elementarne-go; przelicza podwielokrotności, przepro-wadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych

• posługuje się pojęciem elektronów swobodnych; wykazuje, że w metalach znajdują się elektrony swobodne, a w izo-latorach elektrony są związane z atoma-mi; na tej podstawie uzasadnia podział substancji na przewodniki i izolatory

• wyjaśnia wyniki obserwacji przeprowadzo-nych doświadczeń związanych z elektry-zowaniem przewodników; uzasadnia na przykładach, że przewodnik można naelektryzować wtedy, gdy odizoluje się go od ziemi

• wyjaśnia, na czym polega uziemienie ciała naelektryzowanego i zobojętnienie zgromadzonego na nim ładunku elektrycznego

• opisuje działanie i zastosowanie pioruno-chronu

• projektujei przeprowadza:

- doświadczenie ilustrujące właściwości ciał naelektryzowanych,

- doświadczenie ilustrujące skutki indukcji elektrostatycznej,

krytycznie ocenia ich wyniki; wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczeń; formułuje wnioski na podstawie wyników doświadczeń

• rozwiązuje zadania bardziej złożone, ale typowe, dotyczące treści rozdziału Elektrostatyka

• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Elektrostatyka (w szczególności tekstu: Gdzie wykorzystuje się elektryzowanie ciał)

Uczeń:

• Rposługuje się pojęciem dipolu elektrycznego do wyjaśnienia skutków indukcji elektrostatycznej

• realizuje własny projekt dotyczący treści rozdziału Elektrostatyka

• rozwiązuje zadania złożone, nietypowe, dotyczące treści rozdziału Elektrostatyka

II. PRĄD ELEKTRYCZNY

Uczeń:

• określa umowny kierunek przepływu prądu elektrycznego

• przeprowadza doświadczenie modelowe ilustrujące, czym jest natężenie prądu, korzystając z jego opisu

• posługuje się pojęciem natężenia prądu wraz z jego jednostką (1 A)

• posługuje się pojęciem obwodu elektrycznego; podaje warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie elektrycznym

• wymienia elementy prostego obwo-du elektrycznego: źródło energii elektrycznej, odbiornik (np. żarówka, opornik), przewody, wyłącznik, mierniki (amperomierz, woltomierz); rozróżnia symbole graficzne tych elementów

• wymienia przyrządy służące do pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego; wyjaśnia, jak włącza się je do obwodu elektrycznego (ampero-mierz szeregowo, woltomierz równolegle)

• wymienia formy energii, na jakie jest zamieniana energia elektryczna; wymienia źródła energii elektrycznej i odbiorniki; podaje ich przykłady

• wyjaśnia, na czym polega zwarcie; opisuje rolę izolacji i bezpieczników przeciążeniowych w domowej sieci elektrycznej

• opisuje warunki bezpiecznego korzystania z energii elektrycznej

• wyodrębnia z tekstów, tabel i rysunków informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska lub problemu

• rozpoznaje zależność rosnącą bądź malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu

• współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i do-świadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa

• rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Prąd elektryczny

Uczeń:

• posługuje się pojęciem napięcia elektrycznego jako wielkości określającej ilość energii potrzebnej do przeniesienia jednostkowego ładunku w obwodzie; stosuje jednostkę napięcia (1 V)

• opisuje przepływ prądu w obwodach jako ruch elektronów swobodnych albo jonów w przewodnikach

• stosuje w obliczeniach związek między natężeniem prądu a ładunkiem i czasem jego przepływu przez poprzeczny przekrój przewodnika

• rozróżnia sposoby łączenia elementów obwodu elektrycznego: szeregowy i równoległy

• rysuje schematy obwodów elektrycznych składających się z jednego źródła energii, jednego odbiornika, mierników i wyłączni-ków; posługuje się symbolami graficznymi tych elementów

• posługuje się pojęciem oporu elektry-cznego jako własnością przewodnika; posługuje się jednostką oporu (1 Ω).

• stosuje w obliczeniach związek między napięciem a natężeniem prądu i oporem elektrycznym

• posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego wraz z ich jednostkami; stosuje w obliczeniach związek między tymi wielkościami oraz wzory na pracę i moc prądu elektrycznego

• przelicza energię elektryczną wyrażoną w kilowatogodzinach na dżule i odwrotnie; oblicza zużycie energii elektrycznej dowolnego odbiornika

• posługuje się pojęciem mocy znamionowej; analizuje i porównuje dane na tabliczkach znamionowych różnych urządzeń elektrycznych

• wyjaśnia różnicę między prądem stałym i przemiennym; wskazuje baterię, akumulator i zasilacz jako źródła stałego napięcia; odróżnia to napięcie od napięcia w przewodach doprowadzających prąd do mieszkań

• opisuje skutki działania prądu na organizm człowieka i inne organizmy żywe; wskazuje zagrożenia porażeniem prądem elektry-cznym; podaje podstawowe zasady udzie- lania pierwszej pomocy

• opisuje skutki przerwania dostaw energii elektrycznej do urządzeń o kluczowym znaczeniu oraz rolę zasilania awaryjnego

• przeprowadzadoświadczenia:

- doświadczenie wykazujące przepływ ładunków przez przewodniki,

- łączy według podanego schematu obwód elektryczny składający się ze źródła (baterii), odbiornika (żarówki), amperomierza i woltomierza,

- bada zależność natężenia prądu od rodzaju odbiornika (żarówki) przy tym samym napięciu oraz zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego długości, pola przekroju poprzecznego i rodzaju materiału, z jakiego jest wykonany,

- wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza,

korzystając z ich opisów i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; odczytuje wskazania mierników; opisuje przebieg przeprowadzonego doświadczenia (wyróż-nia kluczowe kroki i sposób postępowania, wskazuje rolę użytych przyrządów, przedstawia wyniki doświadczenia lub przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zacho-waniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiarów, formułuje wnioski na podstawie tych wyników)

• rozwiązuje proste zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Prąd elektryczny (rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu, przelicza wielokrotności i podwielokrotności oraz jednostki czasu, przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zacho-waniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych)

Uczeń:

• porównuje oddziaływania elektro-statyczne i grawitacyjne

• Rporównuje ruch swobodnych elektronów w przewodniku z ruchem elektronów wtedy, gdy do końców przewodnika podłączymy źródło napięcia

• Rrozróżnia węzły i gałęzie; wskazuje je w obwodzie elektrycznym

• doświadczalnie wyznacza opór przewodnika przez pomiary napięcia na jego końcach oraz natężenia płynącego przezeń prądu; zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostkami, z uwzględnieniem informacji o niepewności; przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiarów

• Rstosuje w obliczeniach zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego długości, pola przekroju poprzecznego i rodzaju materiału, z jakiego jest wykonany; przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności danych

• Rposługuje się pojęciem oporu właściwe-go oraz tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania jego wartości dla danej substancji; analizuje i porównuje wartości oporu właściwego różnych substancji

• Ropisuje zależność napięcia od czasu w przewodach doprowadzających prąd do mieszkań; posługuje się pojęciem napięcia skutecznego; wyjaśnia rolę zasilaczy

• stwierdza, że elektrownie wytwarzają prąd przemienny, który do mieszkań jest dostarczany pod napięciem 230 V

• rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone, dotyczące treści rozdziału Prąd elektryczny

• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Prąd elektryczny

• realizuje projekt: Żarówka czy świetlówka (opisany w podręczniku)

Uczeń:

• Rprojektuje i przeprowadza doświad-czenie (inne niż opisane w podrę-czniku) wykazujące zależność
; krytycznie ocenia jego wynik; wskazuje czynniki istotne i nieistotne dlajego wyniku; formułuje wnioski

• sporządza wykres zależności natężenia prądu od przyłożonego napięcia I(U)

• Rilustruje na wykresie zależność napięcia od czasu w przewodach doprowadzających prąd do mieszkań

• rozwiązuje zadania złożone, nietypowe (lub problemy) doty-czące treści rozdziału Prąd elektryczny (w tym związane z obliczaniem kosztów zużycia energii elektrycznej)

• realizuje własny projekt związany z treścią rozdziału Prąd elektryczny (inny niż opisany w podręczniku)

III. MAGNETYZM

Uczeń:

• nazywa bieguny magnesów stałych, opisuje oddziaływanie między nimi

• doświadczalnie demonstruje zacho-wanie się igły magnetycznej w obecności magnesu

• opisuje zachowanie się igły magne-tycznej w otoczeniu prostoliniowego przewodnika z prądem

• posługuje się pojęciem zwojnicy; stwierdza, że zwojnica, przez którą płynie prąd elektryczny, zachowuje się jak magnes

• wskazuje oddziaływanie magnetyczne jako podstawę działania silników elektrycznych; podaje przykłady wykorzystania silników elektrycznych

• wyodrębnia z tekstów i ilustracji informacje kluczowe dla opisywa-nego zjawiska lub problemu

• współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i doświadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa

• rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Magnetyzm

Uczeń:

• opisuje zachowanie się igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu (podaje czynniki zakłócające jego prawidłowe działanie); posługuje się pojęciem biegunów magnetycznych Ziemi

• opisuje na przykładzie żelaza oddziaływanie magnesów na materiały magnetyczne; stwierdza, że w pobliżu magnesu każdy kawałek żelaza staje się magnesem (namagnesowuje się), a przedmioty wyko-nane z ferromagnetyku wzmacniają oddziaływanie magnetyczne magnesu

• podaje przykłady wykorzystania oddziaływania magnesów na materiały magnetyczne

• opisuje właściwości ferromagnetyków; podaje przykłady ferromagnetyków

• opisuje doświadczenie Oersteda; podaje wnioski wynikające z tego doświadczenia

• doświadczalnie demonstruje zjawisko oddziaływania przewodnika z prądem na igłę magnetyczną

• opisuje wzajemne oddziaływanie przewodników, przez które płynie prąd elektryczny, i magnesu trwałego

• opisuje jakościowo wzajemne oddziały-wanie dwóch przewodników, przez które płynie prąd elektryczny (wyjaśnia, kiedy przewodniki się przyciągają, a kiedy odpychają)

• opisuje budowę i działanie elektromagnesu

• opisuje wzajemne oddziaływanie elektro-magnesów i magnesów; podaje przykłady zastosowania elektromagnesów

• posługuje się pojęciem siły magnetycznej (elektrodynamicznej); opisuje jakościowo, od czego ona zależy

• przeprowadzadoświadczenia:

− bada wzajemne oddziaływanie mag-nesów oraz oddziaływanie magnesów na żelazo i inne materiały magnetyczne,

− bada zachowanie igły magnetycznej w otoczeniu prostoliniowego przewod-nika z prądem,

− bada oddziaływania magnesów trwałych i przewodników z prądem oraz wzajemne oddziaływanie przewodników z prądem,

− bada zależność magnetycznych właści-wości zwojnicy od obecności w niej rdzenia z ferromagnetyku oraz liczby zwojów i natężenia prądu płynącego przez zwoje,

korzystając z ich opisów i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; wskazuje rolę użytych przyrządów oraz czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczeń;formułuje wnioski na podstawie tych wyników

• rozwiązuje proste zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Magnetyzm

Uczeń:

• porównuje oddziaływania elektrostaty-czne i magnetyczne

• wyjaśnia, na czym polega namagneso-wanie ferromagnetyku; posługuje się pojęciem domen magnetycznych

• stwierdza, że linie, wzdłuż których igła kompasu lub opiłki układają się wokół prostoliniowego przewodnika z prą-dem, mają kształt współśrodkowych okręgów

• opisuje sposoby wyznaczania biegunowości magnetycznej przewod-nika kołowego i zwojnicy (reguła śruby prawoskrętnej, reguła prawej dłoni, na podstawie ułożenia strzałek oznaczają-cych kierunek prądu – metoda liter S i N); stosuje wybrany sposób wyznaczania biegunowości przewod-nika kołowego lub zwojnicy

• opisuje działanie dzwonka elektro-magnetycznego lub zamka elektry-cznego, korzystając ze schematu przedstawiającego jego budowę

• Rwyjaśnia, co to są paramagnetyki i diamagnetyki; podaje ich przykłady; przeprowadza doświadczenie wy-kazujące oddziaływanie magnesu na diamagnetyk, korzystając z jego opisu; formułuje wniosek

• ustala kierunek i zwrot działania siły magnetycznej na podstawie reguły lewej dłoni

• Ropisuje budowę silnika elektrycznego prądu stałego

• przeprowadzadoświadczenia:

− demonstruje działanie siły magne-tycznej, bada, od czego zależą jej wartość i zwrot,

− demonstruje zasadę działania silnika elektrycznego prądu stałego,

korzystając z ich opisu i przestrzegając zasad bezpieczeństwa; formułuje wnioski na podstawie wyników przeprowadzo-nych doświadczeń

• rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone dotyczące treści rozdziału Magnetyzm

• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Magnetyzm (w tym tekstu: Właściwości magnesów i ich zastosowa-nia zamieszczonegow podręczniku)

Uczeń:

• projektuje i buduje elektromagnes (inny niż opisany w podręczniku); demonstruje jego działanie, przestrzegając zasad bezpie-czeństwa

• rozwiązuje zadania złożone, nietypowe (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Magnetyzm (w tym związane z analizą schematów urządzeń zawierających elektromagnesy)

• realizuje własny projekt związany z treścią rozdziału Magnetyzm

IV. DRGANIAi FALE

Uczeń:

• opisuje ruch okresowy wahadła; wskazuje położenie równowagi i amplitudę tego ruchu; podaje przykłady ruchu okresowego w otaczającej rzeczywistości

• posługuje się pojęciami okresu i częstotliwości wraz z ich jednostka-mi do opisu ruchu okresowego

• wyznacza amplitudę i okres drgań na podstawie wykresu zależności położenia od czasu

• wskazuje drgające ciało jako źródło fali mechanicznej; posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu, częstotliwości i długości fali do opisu fal; podaje przykłady fal mechani-cznych w otaczającej rzeczywistości

• stwierdza, że źródłem dźwięku jest drgające ciało, a do jego rozcho-dzenia się potrzebny jest ośrodek (dźwięk nie rozchodzi się w próżni); podaje przykłady źródeł dźwięków w otaczającej rzeczywistości

• stwierdza, że fale dźwiękowe można opisać za pomocą tych samych związków między długością, prędkością, częstotliwością i okresem fali, jak w przypadku fal mechani-cznych; porównuje wartości prędkości fal dźwiękowych w różnych ośrodkach, korzystając z tabeli tych wartości

• wymienia rodzaje fal elektromag-netycznych: radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe, rentgenowskie i gamma; podaje przykłady ich zastosowania

• przeprowadzadoświadczenia:

− demonstruje ruch drgający ciężar-ka zawieszonego na sprężynie lub nici; wskazuje położenie równo-wagi i amplitudę drgań,

− demonstruje powstawanie fali na sznurze i wodzie,

− wytwarza dźwięki i wykazuje, że do rozchodzenia się dźwięku potrzebny jest ośrodek,

− wytwarza dźwięki; bada jako-ściowo zależność ich wysokości od częstotliwości drgań i zależność ich głośności od amplitudy drgań,

korzystając z ich opisów; opisuje przebieg przeprowadzonego do-świadczenia, przedstawiawyniki i formułuje wnioski

• wyodrębnia z tekstów, tabel i ilustracji informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska lub problemu; rozpoznaje zależność rosnącą i za- leżność malejącą na podstawie danych z tabeli

• współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i do-świadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa

• rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Drgania i fale

Uczeń:

• opisuje ruch drgający (drgania) ciała pod wpływem siły sprężystości; wskazuje położenie równowagi i amplitudę drgań

• posługuje się pojęciem częstotliwości jako liczbą pełnych drgań (wahnięć) wykona-nych w jednostce czasu ( ) i na tej podstawie określa jej jednostkę ( ); stosujew obliczeniach związek między częstotliwością a okresem drgań ( )

• doświadczalnie wyznacza okres i częstotli-wość w ruchuokresowym (wahadła i ciężarka zawieszonego na sprężynie);bada jakościowo zależność okresu wahadła od jego długości i zależność okresu drgań ciężarka od jego masy (korzystając z opisu doświadczeń); wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczeń; zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostką, z uwzględnieniem informacji o niepewności; przeprowadza obliczeniai zapisuje wyniki zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiarów; formułuje wnioski

• analizuje jakościowo przemiany energii kinetycznej i energii potencjalnej sprężysto-ści w ruchu drgającym; podaje przykłady przemian energii podczas drgań zachodzących w otaczającej rzeczywistości

• przedstawia na schematycznym rysunku wykres zależności położenia od czasu w ruchu drgającym; zaznacza na nim amplitudę i okres drgań

• opisuje rozchodzenie się fali mechanicznej jako proces przekazywania energii bez przenoszenia materii

• posługuje się pojęciem prędkości rozchodzenia się fali; opisuje związek między prędkością, długością i częstotliwością (lub okresem) fali: (lub )

• stosuje w obliczeniach związki między okresem, częstotliwością i długością fali wraz z ich jednostkami

• doświadczalnie demonstruje dźwięki o różnych częstotliwościach z wykorzy-staniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego

• opisuje mechanizm powstawania i rozcho-dzenia się fal dźwiękowych w powietrzu

• posługuje się pojęciami energii i natężenia fali; opisuje jakościowo związek między energią fali a amplitudą fali

• opisuje jakościowo związki między wysokością dźwięku a częstotliwością fali i między natężeniem dźwięku (głośnością) a energią fali i amplitudą fali

• rozróżnia dźwięki słyszalne, ultradźwięki i infradźwięki; podaje przykłady ich źródeł i zastosowania; opisuje szkodliwość hałasu

• doświadczalnie obserwuje oscylogramy dźwięków z wykorzystaniem różnych technik

• stwierdza, że źródłem fal elektromag-netycznych są drgające ładunki elektryczne oraz prąd, którego natężenie zmienia się w czasie

• opisuje poszczególne rodzaje fal elektromagnetycznych; podaje odpowia-dające im długości i częstotliwości fal, korzystając z diagramu przedstawiającego widmo fal elektromagnetycznych

• wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elektromagnetycznych; podaje wartość prędkości fal elektromagnetycznych w próżni; porównuje wybrane fale (np. dźwiękowe i świetlne)

• rozwiązuje proste zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Drgania i fale (przelicza wielokrotności i podwielokrotności oraz jednostki czasu, przeprowadza oblicze-nia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokrąglania, z zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej z danych)

Uczeń:

• posługuje się pojęciami: wahadła matematycznego, wahadła sprężynowe-go, częstotliwości drgań własnych; odróżnia wahadło matematyczne od wahadła sprężynowego

• analizuje wykresy zależności położenia od czasu w ruchu drgającym; na podstawie tych wykresów porównuje drgania ciał

• analizuje wykres fali; wskazuje oraz wyznacza jej długość i amplitudę; porównuje fale na podstawie ich ilustracji

• omawia mechanizm wytwarzania dźwięków w wybranym instrumencie muzycznym

• Rpodaje wzór na natężenie fali oraz jednostkę natężenia fali

• analizujeoscylogramyróżnychdźwięków

• Rposługuje się pojęciem poziomu natężenia dźwięku wraz z jego jednostką (1 dB); określa progi słyszalności i bólu oraz poziom natężenia hałasu szkodliwego dla zdrowia

• Rwyjaśnia ogólną zasadę działania radia, telewizji i telefonów komórkowych, korzystając ze schematu przesyłania fal elektromagnetycznych

• rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone dotyczące treści rozdziału Drgania i fale

• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Drgania i fale

• realizuje projekt: Prędkość i częstotliwość dźwięku (opisany w podręczniku)

Uczeń:

• projektuje i przeprowadza do-świadczenie (inne niż opisane w podręczniku) w celu zbadania, od czego (i jak) zależą, a od czego nie zależą okres i częstotliwość w ruchu okresowym; opracowuje i krytycznie ocenia wyniki doświadczenia; formułujewnioski i prezentuje efekty przeprowadzo-nego badania

• rozwiązuje zadania złożone, nietypowe (lub problemy), dotyczące treści rozdziału Drgania i fale

• realizuje własny projekt związany z treścią rozdziału Drgania i fale (inny niż opisany w podręczniku)

V. OPTYKA

Uczeń:

• wymienia źródła światła; posługuje się pojęciami: promień świetlny, wiązka światła, ośrodek optyczny, ośrodek optycznie jednorodny; rozróżnia rodzaje źródeł światła (naturalne i sztuczne) oraz rodzaje wiązek światła (zbieżna, równoległa i rozbieżna)

• ilustruje prostoliniowe rozchodzenie się światła w ośrodku jednorodnym; podaje przykłady prostoliniowego biegu promieni światła w ota- czającej rzeczywistości

• opisuje mechanizm powstawania cienia i półcienia jako konsekwencje prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym; podaje przykłady powstawania cienia i półcienia w otaczającej rzeczywistości

• porównuje zjawiska odbicia i rozproszenia światła; podaje przykłady odbicia i rozproszenia światła w otaczającej rzeczywistości

• rozróżnia zwierciadła płaskie i sferyczne (wklęsłe i wypukłe); podaje przykłady zwierciadeł w otaczającej rzeczywistości

• posługuje się pojęciami osi optycznej i promienia krzywizny zwierciadła; wymienia cechy obrazów wytworzo-nych przez zwierciadła (pozorne lub rzeczywiste, proste lub odwrócone, powiększone, pomniejszone lub tej samej wielkości co przedmiot)

• rozróżnia obrazy: rzeczywisty, pozor-ny, prosty, odwrócony, powiększony, pomniejszony, tej samej wielkości co przedmiot

• opisuje światło lasera jako jedno-barwne i ilustruje to brakiem rozszcze-pienia w pryzmacie; porównuje przejście światła jednobarwnego i światła białego przez pryzmat

• rozróżnia rodzaje soczewek (skupiające irozpraszające); posługuje się pojęciem osi optycz- nej soczewki; rozróżnia symbole soczewki skupiającej i rozpraszającej; podaje przykłady soczewek w otaczającej rzeczywistości oraz przykłady ich wykorzystania

• opisuje bieg promieni ilustrujący powstawanie obrazów rzeczy-wistych i pozornych wytwarzanych przez soczewki, znając położenie ogniska

• posługuje się pojęciem powię-kszenia obrazu jako ilorazu wysokości obrazu i wysokości przedmiotu

• przeprowadzadoświadczenia:

− obserwuje bieg promieni światła i wykazuje przekazywanie energii przez światło,

− obserwuje powstawanie obszarów cienia i półcienia,

− bada zjawiska odbicia i rozpro-szenia światła,

− obserwuje obrazy wytwarzane przez zwierciadło płaskie, obserwuje obrazy wytwarzane przez zwierciadła sferyczne,

− obserwuje bieg promienia światła po przejściu do innego ośrodka w zależności od kąta padania oraz przejście światła jedno-barwnego i światła białego przez pryzmat,

− obserwuje bieg promieni równoległych do osi optycznej przechodzących przez soczewki skupiającą i rozpraszającą,

− obserwuje obrazy wytwarzane przez soczewki skupiające,

korzystając zich opisu i przestrzegając zasad bezpie-czeństwa; opisuje przebieg doświad- czenia (wskazuje rolę użytych przyrządów oraz czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświad-czeń); formułuje wnioski na podstawie wyników doświadczenia

• wyodrębnia z tekstów, tabel i ilu-stracji informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska lub problemu

• współpracuje w zespole podczas przeprowadzania obserwacji i doświadczeń, przestrzegając zasad bezpieczeństwa

• rozwiązuje proste (bardzo łatwe) zadania dotyczące treści rozdziału Optyka

Uczeń:

• opisuje rozchodzenie się światła w ośrodku jednorodnym

• opisuje światło jako rodzaj fal elektromagnetycznych; podaje przedział długości fal świetlnych oraz przybliżoną wartość prędkości światła w próżni

• przedstawia na schematycznym rysunku powstawanie cienia i półcienia

• opisuje zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca

• posługuje się pojęciami: kąta padania, kąta odbicia i normalnej do opisu zjawiska odbicia światła od powierzchni płaskiej; opisuje związek między kątem padania a kątem odbicia; podaje i stosuje prawo odbicia

• opisuje zjawisko odbicia światła od powierzchni chropowatej

• analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a następnie odbitych od zwierciadła płaskiego i zwierciadeł sferycznych; opisuje i ilustruje zjawisko odbicia od powierzchni sferycznej

• opisuje i konstruuje graficznie bieg promieni ilustrujący powstawanie obrazów pozornych wytwarzanych przez zwierciadło płaskie; wymienia trzy cechy obrazu (pozorny, prosty i tej samej wielkości co przedmiot); wyjaśnia, kiedy obraz jest rzeczywisty, a kiedy – pozorny

• opisuje skupianie się promieni w zwierciadle wklęsłym; posługuje się pojęciami ogniska i ogniskowej zwierciadła

• podaje przykłady wykorzystania zwierciadeł w otaczającej rzeczywistości

• opisuje i konstruuje graficznie bieg promieni ilustrujący powstawanie obrazów rzeczy-wistych i pozornych wytwarzanych przez zwierciadła sferyczne, znając położenie ogniska

• opisuje obrazy wytwarzane przez zwierciadła sferyczne (podaje trzy cechy obrazu)

• posługuje się pojęciem powiększenia obrazu jako ilorazu wysokości obrazu i wysokości przedmiotu

• opisuje jakościowo zjawisko załamania światła na granicy dwóch ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się światła; wskazuje kierunek załamania; posługuje się pojęciem kąta załamania

• podaje i stosuje prawo załamania światła (jakościowo)

• opisuje światło białe jako mieszaninę barw; ilustruje to rozszczepieniem światła w pryzmacie; podaje inne przykłady rozszczepienia światła

• opisuje i ilustruje bieg promieni równoległych do osi optycznej przechodzących przez soczewki skupiającą i rozpraszającą, posługując się pojęciami ogniska i ogni- skowej; rozróżnia ogniska rzeczywiste i pozorne

• wyjaśnia i stosuje odwracalność biegu promieni świetlnych (stwierdza np., że promienie wychodzące z ogniska po załamaniu w soczewce skupiającej tworzą wiązkę promieni równoległych do osi optycznej)

• rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki; rozróżnia obrazy: rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone; porównuje wielkość przedmiotu z wielkością obrazu

• opisuje obrazy wytworzone przez soczewki (wymienia trzy cechy obrazu); określa rodzaj obrazu w zależności od odległości przedmiotu od soczewki

• opisuje budowę oka oraz powstawanie obrazu na siatkówce, korzystając ze schematycznego rysunku przedstawia-jącego budowę oka; posługuje się pojęciem akomodacji oka

• posługuje się pojęciami krótkowzroczności i dalekowzroczności; opisuje rolę soczewek w korygowaniu tych wad wzroku

• przeprowadzadoświadczenia:

− demonstruje zjawisko prostoliniowego rozchodzenia się światła,

− skupia równoległą wiązką światła za pomocą zwierciadła wklęsłego i wyznacza jej ognisko,

− demonstruje powstawanie obrazów za pomocą zwier ciadeł sferycznych,

− demonstruje zjawisko załamania światła na granicy ośrodków,

− demonstruje rozszczepienie światła w pryzmacie,

− demonstruje powstawanie obrazów za pomocą soczewek,

− otrzymuje za pomocą soczewki skupiają-cej ostre obrazy przedmiotu na ekranie,

przestrzegając zasad bezpieczeństwa; wskazuje rolę użytych przyrządów oraz czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczeń; formułuje wnioski na podstawie tych wyników

• rozwiązuje proste zadania (lub problemy) dotyczące treści rozdziału Optyka

Uczeń:

• wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji; porównuje wartości prędkości światła w różnych ośrodkach przezroczystych

• wyjaśnia mechanizm zjawisk zaćmienia Słońca i Księżyca, korzystając ze schematycznych rysunków przedsta-wiających te zjawiska

• projektuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające równość kątów padania i odbicia; wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyników doświadczenia; prezentuje i krytycznie ocenia wyniki doświadczenia

• analizuje bieg promieni odbitych od zwierciadła wypukłego; posługuje się pojęciem ogniska pozornego zwierciadła wypukłego

• podaje i stosuje związek ogniskowejz promieniemkrzywizny (w przybliżeniu
); wyjaśnia i stosuje odwracalność biegu promieni świetlnych (stwierdza np., że promienie wychodzącez ogniska po odbiciu od zwierciadła tworzą wiązkę promieni równoległych do osi optycznej)

• przewiduje rodzaj i położenie obrazu wytwarzanego przez zwierciadła sferyczne w zależności od odległości przedmiotu od zwierciadła

• posługuje się pojęciem powiększenia obrazu jako ilorazu odległości obrazu od zwierciadła i odległości przedmiotu od zwierciadła; podaje i stosuje wzory na powiększenie obrazu (np.: i ); wyjaśnia, kiedy: p < 1, p = 1, p > 1

• wyjaśnia mechanizm rozszczepienia światław pryzmacie, posługując się związkiem między prędkością światła a długością fali świetlnej w różnych ośrodkach i odwołując się do widma światła białego

• opisujezjawiskopowstawaniatęczy

• Rposługuje się pojęciem zdolności sku-piającej soczewki wraz z jej jednostką (1 D)

• posługuje się pojęciem powiększenia obrazu jako ilorazu odległości obrazu od soczewki i odległości przedmiotu od soczewki; podaje i stosuje wzory na powiększenie obrazu (np.: i ); stwierdza, kiedy: p < 1, p = 1, p > 1; porównuje obrazy w zależności od odległości przedmiotu od soczewki skupiającej i rodzaju soczewki

• przewiduje rodzaj i położenie obrazu wy- tworzonego przez soczewki w zależności od odległości przedmiotu od soczewki, znając położenie ogniska (i odwrotnie)

• Rposługuje się pojęciami astygmatyzmu i daltonizmu

• rozwiązuje zadania (lub problemy) bardziej złożone dotyczące treści rozdziału Optyka

• posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotyczących treści rozdziału Optyka (w tym tekstu: Zastosowanie prawa odbicia i prawa załamania światła zamieszczonego w podręczniku)

Uczeń:

• Ropisuje zagadkowe zjawiska opty-czne występujące w przyrodzie (np. miraże, błękit nieba, widmo Brockenu, halo)

• Ropisuje wykorzystanie zwierciadeł i soczewek w przyrządach opty-cznych (np. mikroskopie, lunecie)

• rozwiązuje zadania złożone, nietypowe (lub problemy), dotyczące treści rozdziału Optyka

• realizuje własny projekt związany z treścią rozdziału Optyka

Plan realizacji materiału nauczania fizyki w klasie 8.

W ostatniej kolumnie pismem pogrubionym wyróżniono doświadczenia obowiązkowe.

Symbolem R oznaczono treści wykraczające poza podstawę programową.

W trzeciej i czwartej kolumnie w nawiasach zamieszczono odwołania do punktów podstawy programowej.

Temat lekcji i główne treści nauczania	Liczba godzin na realizację	Osiągnięcia ucznia Uczeń:	Procedury osiągania celów (prace eksperymentalno-badawcze,przykłady rozwiązanych zadań)
I. ELEKTROSTATYKA (7 godzin lekcyjnych)
Elektryzowanie ciał • zjawisko elektryzowania ciał • dwa rodzaje ładunków elektrycznych i ich wzajemne oddziały-wanie	1	• wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał (zob. VI.1) • opisuje sposoby elektryzowania ciał przez potarcie (zob. VI.1) • wyróżnia dwa rodzaje ładunków elektrycznych (zob. VI.2) • wyjaśnia, że elektryzowanie polega na gromadzeniu przez ciało ładunku elektrycznego jednego znaku • opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennychi różnoimiennych (zob. VI.2) • demonstruje zjawisko elektryzowania przez potarcie (zob. VI.16a) • demonstruje wzajemne oddziaływanie ciał naelektryzo-wanych (zob. VI.16b) • projektuje i przeprowadza doświadczenie ukazujące właściwości ciał naelektryzowanych (zob.VI.16b)	1. Demonstracja zjawiska elektryzowania przez potarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych(zob. VI.16a) – podręcznik: doświadczenie 1, doświadczenie 2 (str. 31). 2. Demonstracja zjawiska elektryzowania przezpotarcie oraz obserwacja wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych (zob. VI.16a, VI.16b) – podręcznik: doświadczenie 3, doświadczenie 4 (str. 32 i 33). 3. Obserwacja wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych – podręcznik: doświadczenie 5 (str. 36). 4. Lewitacja elektrostatyczna – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator1, multiteka2, zbiór zadań3, przyrządy i materiały do doświadczenia.
Budowa atomu. Jednostka ładunku elektrycznego • ładunek elementarny • jednostka ładunku elektrycznego w układzie SI • Rszereg tryboelektry-czny	1	• opisuje budowę atomu • przedstawia graficznie model budowy atomu • posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu (elementarnego) (zob.I.6) • stosuje jednostkę ładunku elektrycznego w układzie SI (zob. VI.6) • przelicza jednostki ładunku elektrycznego (zob. VI.6) • Ranalizuje tzw. szereg tryboelektryczny	1. Przedstawienie modelu budowy atomu. 2. Przedstawienie przykładu obliczania ładunku elektrycznego – podręcznik (str. 40). 3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań.
Przewodniki i izolatory • swobodne elektrony • przewodniki • izolatory	1	• odróżnia przewodniki od izolatorów (zob. VI.3) • podaje przykłady przewodników i izolatorów (zob. VI.3) • uzasadnia podział substancji na przewodniki i izolatory, biorąc pod uwagę ich budowę wewnętrzną (zob. VI.3) • przeprowadza doświadczenie, które potwierdza, że przewodnik i izolator można naelektryzować (zob. VI.16c) • wymienia przykłady zastosowania przewodników i izolatorów w życiu codziennym (zob. VI.3)	1. Pokaz elektryzowania przewodników (zob. VI.16c)– podręcznik: doświadczenie 6, doświadczenie 7, doświadczenie 8(str. 43–45). 2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Elektryzowanie przez dotyk • zasada zachowania ładunku elektrycznego • elektroskop • zobojętnianie ładunku elektrycznego • uziemianie	1	• formułuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego • opisuje budowę i zasadę działania elektroskopu (zob. VI.5) • posługuje się elektroskopem • wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał przez dotyk; wyjaśnia, że to zjawisko polega na przepływie elektronów (zob. VI.1) • wyjaśnia, na czym polegają uziemienie ciała naelektryzo-wanego i zobojętnienie zgromadzonego na nim ładunku elektrycznego	1. Analiza przykładu obrazującego zasadę zachowania ładunku elektrycznego – podręcznik (str. 47). 2. Pokaz elektryzowania ciał przez dotyk (zob. VI.16a) – podręcznik: doświadczenie 9 (str. 48). 3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.
Elektryzowanie przez indukcję • indukcja elektrostatyczna • Rdipol elektryczny	1	• opisuje zachowanie ładunków w przewodnikach pod wpływem oddziaływania ładunku zewnętrznego (indukcja elektrostatyczna) (zob. VI.4) • Rposługuje się pojęciem dipolu elektrycznego do wyjaśnienia skutków indukcji elektrostatycznej	1. Pokaz elektryzowania ciał przez indukcję – podręcznik: doświadczenie 10, doświadczenie 11 (str. 53–54). 2. Identyfikowanie znaku ładunku elektrycznego – podręcznik: doświadczenie 12 (str. 55). 3. Elektryzowanie przez indukcję – podręcznik: doświadczenie 13 (str. 57). 4. Przyciąganie elektrostatyczne – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.
Podsumowanie wiadomości dotyczących elektrostatyki	1		1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, doświadczenia). 2. Analiza tekstu: Gdzie wykorzystuje się elektryzowanie ciał.
Sprawdzian wiadomości	1
II. PRĄD ELEKTRYCZNY (13 godzin lekcyjnych)
Prąd elektryczny. Napięcie elektryczne i natężenie prądu • prąd elektryczny • napięcie elektryczne • jednostka napięcia elektrycznego w układzie SI • źródło energii elektrycznej • natężenie prądu elektrycznego • jednostka natężenia prądu elektrycznego w układzie SI	2	• opisuje przepływ prądu elektrycznego w przewodnikach jako ukierunkowany ruch swobodnych elektronów (zob. VI.7) • posługuje się pojęciem napięcia elektrycznego jako wielkości określającej ilość energii potrzebnej do przeniesienia jednostkowego ładunku między dwoma punktami obwodu (zob. VI.9) • stosuje jednostkę napięcia elektrycznego w układzie SI (zob. VI.9) • posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego i wyraża je w jednostce układu SI (zob. VI.8) • rozwiązuje zadania rachunkowe, stosując w obliczeniach związek między natężeniem prądu, ładunkiem i czasem jego przepływu przez poprzeczny przekrój przewodnika (zob. VI.8, VI.9)	1. Obserwacja skutków przepływu ładunków elektrycznych – podręcznik: doświadczenie 14 (str. 68). 2. Analiza przykładów (modelowych) przepływu prądu elektry-cznego– podręcznik (str. 65–70). 3. Modelowe przedstawienie pojęcia natężenia prądu elektrycznego – podręcznik: doświadczenie 15 (str. 73). 4. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowaniem związku między natężeniem prądu, wielkością ładunku elektrycznego i czasem jego przepływu przez poprzeczny przekrój przewodnika – podręcznik (str. 75). 5. Przepływ prądu przez wodny roztwór elektrolitu – podręcznik: doświadczenie 16 (str. 76). 6. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.
Pomiar natężenia prądu i napięcia elektrycznego • schemat obwodu elektrycznego, symbole graficzne elementów obwodu elektrycznego • węzeł, gałąź • amperomierz • woltomierz • Rłączenia szeregowe i równoległe	2	• wymienia warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzieelektrycznym • nazywa elementy obwodu elektrycznego (zob. VI.13) • posługuje się symbolami graficznymi elementów obwodu elektrycznego (zob. VI.13) • rysuje schematy obwodów elektrycznych, składających się z jednego źródła energii, jednego odbiornika, mierników i kluczy (łączników) (zob. VI.13) • buduje proste obwody elektryczne według schematu (zob. VI.16d) • wymienia przyrządy służące do pomiaru napięcia i natężenia prądu elektrycznego i prawidłowo się nimi posługuje, włączając do obwodu elektrycznego (zob. VI.8, VI.9, VI.16d) • Rrozróżnia sposoby łączenia elementów obwodu elektrycznego: szeregowy i równoległy (zob. VI.16d) • mierzy natężenie prądu elektrycznego, włączając amperomierz do obwodu szeregowo (zob. VI.16d) • mierzy napięcie, włączając woltomierz do obwodu elektrycznego równolegle (zob. VI.16d) • odczytuje wskazania mierników (zob. VI.16d)	1. Łączenie według podanego schematu obwodu elektry-cznego składającego się ze źródła (akumulator, zasilacz), odbiornika (żarówka, brzęczyk, silnik, dioda,grzejnik, opornik),klucza(zob. VI.16d) – podręcznik: doświadczenie 17 (str. 77). 2. Pomiar natężenia prądu elektrycznego (zob. VI.16d.) – podręcznik: doświadczenie 18 (str. 78). 3. Pomiar napięcia elektrycznego (zob. VI.16d) – podręcznik: doświadczenie 19 (str. 80). 4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.
Opór elektryczny • opór elektryczny • jednostka oporu elektrycznego w układzie SI • opornik (rezystor) • Ropór właściwy	2	• posługuje się pojęciem oporu elektrycznego jako własnością przewodnika (zob. VI.12) • posługuje się jednostką oporu w układzie SI (zob. VI.12) • wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza (zob. VI.16e) • stosuje w obliczeniach związek między napięciem a natężeniem prądu i oporem elektrycznym (zob. VI.12) • Rstosuje do obliczeń zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego długości, pola przekroju poprzecznego i rodzaju materiału, z jakiego jest wykonany	1. Wyznaczanie oporu przewodnika za pomocąpomiarów napięcia na jego końcach oraz natężenia prądu płynącego przez ten przewodnik (zob. VI.16e) – podręcznik: doświadczenie 20 (str. 86). 2. Badanie zależności oporu elektrycznego od długości przewodnika, pola jego przekroju i materiału, z jakiego jest on zbudowany – podręcznik: doświadczenie 21 (str. 88). 3. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowa-niem związku między napięciem a natężeniem prądu i oporem elektrycznym – podręcznik (str. 90). 4. Opór elektryczny – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Praca i moc prądu elektrycznego • wytwarzanie energii elektrycznej • praca prądu elektrycznego • kilowatogodzina • moc prądu elektrycznego	3	• wymienia sposoby wytwarzania energii elektrycznej (zob. VI.11) • opisuje przemiany energii elektrycznej w inne formy energii (zob. VI.11) • podaje przykłady źródeł i odbiorników energii elektrycznej (zob. VI.11) • posługuje się pojęciami pracy i mocy prądu elektrycznego (zob. VI.10) • wyraża pracę i moc w jednostkach układu SI (zob. VI.10) • przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżulei odwrotnie (zob. VI.10) • wyznacza moc żarówki (zasilanej z baterii) zapomocąwoltomierza i amperomierza • rozwiązuje proste zadania rachunkowe z zastosowaniem wzoru na pracę i moc prądu elektrycznego (zob. VI.10) • oblicza zużycie energii elektrycznej dowolnego odbiornika (zob. VI.10)	1. Wyznaczanie mocy żarówki (zasilanej z baterii) za pomocą woltomierza i amperomierza – podręcznik: doświadczenie 22 (str. 100). 2. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowaniem wzoru na pracę i moc prądu elektrycznego – podręcznik (str. 99). 3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.
Użytkowanie energii elektrycznej • domowa instalacja elektryczna • zwarcie • bezpieczniki • zasady bezpiecznego użytkowania instalacji elektrycznej • Rnapięcie skuteczne • pierwsza pomoc przy porażeniu prądem elektrycznym • braki dostaw energii elektrycznej, zasilanie awaryjne	2	• opisuje podstawowe zasady bezpiecznego użytkowania odbiorników energii elektrycznej (zob. VI. 14) • wyjaśnia, czym jest zwarcie (zob. VI.14) • opisuje wpływ prądu elektrycznego na organizmy żywe (zob. VI.14) • opisuje objawy porażenia prądem elektrycznym (zob. VI.14) • przedstawia tok postępowania w trakcie udzielania pierw-szej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym (zob. VI.14) • opisuje rolę izolacji i bezpieczników przeciążeniowych w domowej instalacji elektrycznej (zob. VI.14) • wskazuje skutki przerwania dostaw energii elektrycznej do urządzeń o kluczowym znaczeniu (zob. VI.15)	1. Omówienie postępowania w przypadku porażenia prądem elektrycznym – podręcznik (str. 106). 2. Analiza funkcji bezpieczników – podręcznik: przykład (str. 110) 3. Przepływ prądu przez ciało człowieka – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Podsumowanie wiadomości dotyczących prądu elektrycznego	1		1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, doświadczenia). 2. Podsumowanie projektu: Żarówka czy świetlówka.
Sprawdzian wiadomości	1
III. MAGNETYZM (10 godzin lekcyjnych)
Bieguny magnetyczne • bieguny magnetyczne magnesu trwałego i Ziemi • wzajemne oddziały-wanie biegunów magnetycznych • kompas • ferromagnetyki	2	• nazywa bieguny magnetyczne magnesu trwałego (stałego) (zob. VII.1) • posługuje się pojęciem biegunów magnetycznych Ziemi (zob. VII.2) • demonstruje oddziaływanie biegunów magnetycznych • opisuje budowę i właściwości ferromagnetyków • podaje przykłady ferromagnetyków • opisuje charakter oddziaływania na siebie biegunów magnetycznych magnesu trwałego (zob. VII.1) • opisuje na przykładzie żelaza oddziaływanie magnesów na materiały magnetyczne; podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania (zob. VII.3) • opisuje zachowanie się igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu (zob. VII.2) • demonstruje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu (zob. VII.7a)	1. Demonstracja zachowania się dwóch magnesów – podręcznik: doświadczenie 23 (str. 120). 2. Demonstracja zachowania się igły magnetycznej w obecności magnesu (zob. VII.7a) – podręcznik: doświadczenie 24 (str. 121). 3. Demonstracja wytworzenia magnesu trwałego – podręcznik: doświadczenie 25 (str. 124). 4. Obserwacja oddziaływań magnetycznych – podręcznik: doświadczenie 26 (str. 124). 5. Ekranowanie magnetyczne – podręcznik: doświadczenie 27 (str. 127). 6. Substancje a oddziaływanie magnetyczne – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 7. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Właściwości magnetyczne przewodnika z prądem • oddziaływanie magne-sów trwałych i prze-wodników z prądem elektrycznym • wzajemne oddziały-wanie magnetyczne dwóch przewodników z prądem elektrycznym • przewodnik kołowy • reguła śruby prawoskrętnej • reguła prawej dłoni • oddziaływania magne-tyczne wokół prosto-liniowego przewodnika z prądem elektrycznym	3	• opisuje wzajemne oddziaływanie przewodników, przez które płynie prąd elektryczny, i magnesu trwałego (zob. VII.4) • demonstruje wzajemne oddziaływanie przewodnika, przez który płynie prąd elektryczny, i igły magnetycznej (zob. VII.7b) • opisuje zachowanie się igły magnetycznej wokół prostoliniowego przewodnika z prądem (zob. VII.4) • opisuje oddziaływanie magnetyczne dwóch przewodników z prądem • opisuje metody wyznaczania biegunowości magnety-cznej przewodnika kołowego	1. Demonstracja zjawiska oddziaływania przewodnika. z prądem na igłę magnetyczną (zob. VII. 7b) – podręcznik: doświadczenie 28 (str. 128). 2. Obserwacja oddziaływania magnesów trwałych i przewodni-kówz prądem – podręcznik: doświadczenie 29 (str. 129). 3. Obserwacja oddziaływań magnetycznych dwóch przewodni-ków z prądem – podręcznik: doświadczenie 30 (str. 130). 4. Obserwacja oddziaływań magnetycznych wokół prostolinio-wego przewodnika z prądem – podręcznik: doświadczenie 31 (str. 132). 5. Obserwacja oddziaływania dwóch przewodników z prądem – podręcznik: doświadczenie 32 (str. 134). 6. Substancje a oddziaływanie magnetyczne – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 7. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Elektromagnes – budowa, działanie, zastosowanie • budowa i właściwości magnetyczne elektromagnesu • zastosowanie elektromagnesów • Rparamagnetyki • Rdiamagnetyki	1	• opisuje budowę elektromagnesu (zob. VII.5) • opisuje działanie elektromagnesu i funkcję rdzenia w elektromagnesie (zob. VII.5) • projektuje i buduje prosty elektromagnes • demonstruje działanie elektromagnesu • opisuje wzajemne oddziaływania magnesów i elektromagnesów (zob. VII.5) • wymienia przykłady zastosowania elektromagnesów (zob. VII.5) • opisuje działanie dzwonka elektromagnetycznego • Rwyjaśnia, czym są paramagnetyki i diamagnetyki	1. Przedstawienie budowy i działania elektromagnesu – podręcznik: doświadczenie 33 (str. 135). 2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Oddziaływanie magnetyczne a silnik elektryczny • siła magnetyczna • reguła lewej dłoni • silnik elektryczny prądu stałego	2	• posługuje się pojęciem siły magnetycznej (elektrodyna-micznej) • demonstruje działanie siły magnetycznej • wyjaśnia, od czego zależy siła magnetyczna • ustala kierunek i zwrot działania siły magnetycznej na podstawie reguły lewej dłoni • opisuje działanie silnika elektrycznego prądu stałego (zob. VII.6) • wskazuje oddziaływanie magnetyczne jako podstawę działania silników elektrycznych (zob. VII. 6) • demonstruje działanie silnika elektrycznego prądu stałego • Ropisuje działanie silnika elektrycznego prądu stałego, korzystając ze schematu	1. Obserwacja skutków działania siły magnetycznej – podręcznik: doświadczenie 34 (str. 141). 2. Demonstracja działania silnika elektrycznego prądu stałego – podręcznik: doświadczenie 35 (str. 143). 3. RSchemat działania silnika elektrycznego – podręcznik (str. 144). 4. Ładunki a oddziaływanie magnetyczne – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Podsumowanie wiadomości dotyczących magnetyzmu	1		1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje, doświadczenia). 2. Analiza tekstu: Właściwości magnesu i ich zastosowania.
Sprawdzian wiadomości	1
IV. DRGANIA I FALE (12 godzin lekcyjnych)
Ruch drgający • ruch drgający • położenie równowagi • okres drgań • częstotliwość drgań • amplituda drgań • wahadło matema-tyczne • częstotliwość drgań własnych	2	• opisuje ruch drgający (drgania) ciała pod wpływem siły sprężystości (zob. VIII.2) • posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości do opisu drgań; wyraża amplitudę, okres i częstotliwość w jednostkach układu SI (zob. VIII.1) • demonstruje ruch drgający – wskazuje położenie równowagi (zob. VIII.2) • opisuje ruch wahadła matematycznego (zob. VIII.1) • wyznacza okres i częstotliwość drgań wahadła (zob. VIII.9 a)	1. Demonstracja ruchu drgającego – podręcznik: doświad-czenie 36 (str. 158). 2. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowa-niem wzoru na częstotliwość i okres drgań – podręcznik (str 161). 3. Wyznaczanieokresuiczęstotliwości drgań w ruchu drgają-cym (zob. VIII.9a) – podręcznik: doświadczenie 37 (str. 161). 4. Wyznaczanie okresu i częstotliwości drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie (zob. VIII.9a) – podręcznik: doświadczenie 38 (str. 162). 5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.
Wykres ruchu drgają-cego. Przemiany energii • wykres ruchu drgającego • przemiany energii w ruchu drgającym	1	• sporządza wykres ruchu drgającego; odczytuje informacje z wykresu ruchu drgającego (amplitudę i okres drgań) (zob. VIII.3) • analizuje jakościowo przemiany energii kinetycznej i energii potencjalnej sprężystości w ruchu drgającym (zob. VIII.2) • wskazuje położenie równowagi w ruchu drgającym (zob. VIII.2) • rozwiązuje zadania, stosując poznane zależności dla ruchu drgającego; analizuje wykresy ruchu drgającego	1. Doświadczalne wyznaczanie wykresu zależności położenia wahadła od czasu – podręcznik (str. 165). 2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Fale mechaniczne • źródło fali mechani-cznej • impuls falowy • ośrodek sprężysty • prędkość rozchodzenia się fali • długość fali • częstotliwość fali • okres fali • amplituda fali	2	• opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego • opisuje powstawanie fali mechanicznej (zob. VIII.4) • opisuje rozchodzenie się fali mechanicznej jako proces przekazywania energii bez przenoszenia materii (zob. VIII.4) • posługuje się pojęciem prędkości rozchodzenia się fali (zob. VIII.4) • demonstruje powstawanie fali mechanicznej • posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu, częstotliwości, prędkości i długości fali do opisu fal; wyraża amplitudę, okres, częstotliwość, prędkość i długość fali w jednostkach układu SI (zob. VIII.5) • stosuje do obliczeń związki między wielkościami fizycznymi opisującymi fale (zob. VIII 5) • analizuje wykres fali, odczytuje z niego długość i amplitudę fali	1. Demonstracja powstawania fali – podręcznik: doświadczenie 39 (str. 171). 2. Demonstracja powstawania fali na wodzie – podręcznik: doświadczenie 40 (str. 172). 3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Fale dźwiękowe • cechy dźwięku	1	• opisuje mechanizm powstawania i rozchodzenia się fal dźwiękowych w powietrzu (zob. VIII.6) • podaje przykłady źródeł dźwięku (zob. VIII.6) • analizuje rozchodzenie się fal dźwiękowych w różnych ośrodkach • demonstruje powstawanie i rozchodzenie się fal dźwiękowych (zob. VIII.9b)	1. Demonstracja powstawania i rozchodzenia się fal dźwięko-wych – podręcznik: doświadczenie 41, doświadczenie 42 (str. 177–179). 2. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowa-niem wzoru na długość i okres fali dźwiękowej – podręcznik (str. 180). 3. Drgania jako źródła dźwięku – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).. 4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Wysokość i głośność dźwięku • źródła dźwięku • wysokość dźwięku • głośność dźwięku • natężenie fali • infradźwięki • ultradźwięki • Rpoziom natężenia dźwięku	2	• wytwarza dźwięki o większej i mniejszej częstotliwości od częstotliwości danego dźwięku za pomocą drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego (zob. VIII.9b) • wykazuje doświadczalnie, od jakich wielkości fizycznych zależą wysokość i głośność dźwięku (zob. VIII.9b) • opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych • opisuje jakościowo związek między wysokością dźwięku a częstotliwością fali oraz związek między natężeniem dźwięku (głośnością) a energiąi amplitudą fali (zob. VIII.7) • analizuje energię i natężenie fali dźwiękowej • analizuje wykresy różnych fal dźwiękowych wytworzone za pomocą oscyloskopu (zob. VIII.9c) • posługuje się pojęciami infradźwięków i ultradźwięków • rozróżnia: dźwięki słyszalne, ultradźwięki i infradźwięki (zob. VIII.8) • podaje przykłady źródeł i zastosowań ultradźwięków i in-fradźwięków (zob. VIII.8) • wymienia szkodliwe skutki hałasu • Rposługuje się pojęciem poziomu natężenia dźwięku wraz z jego jednostką (1 dB) • przedstawia rolę fal dźwiękowych w przyrodzie (zob. VIII.8)	1. Demonstracja dźwięków o różnych częstotliwościachz wykorzystaniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego (zob. VIII.9b) – podręcznik: doświadczenie 43 (str. 183). 2. Demonstracja dźwięków o różnej głośności z wykorzystaniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego(zob. VIII.9b) – podręcznik: doświadczenie 43 (str. 183). 3. Obserwacja oscylogramów dźwięków z wykorzystaniem różnych technik (zob. VIII.9c) – podręcznik: doświadczenie 44 (str. 187). 4. Wysokość dźwięku a częstotliwość drgań – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Fale elektromagnetyczne • fala elektromagne-tyczna • źródła fali elektromag-netycznej • rodzaje falelektromag-netycznych • właściwości falelektro-magnetycznych • zastosowanie fal elektromagnetycznych	2	• opisuje zjawisko powstawania fal elektromagnetycznych • wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elektromagnetycznych (zob. IX.13) • wymienia rodzaje fal elektromagnetycznych (fale radio-we, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe, promieniowanie rentgenowskie, promieniowanie gamma) (zob. IX.12) • przedstawia właściwości fal elektromagnetycznych (zob. IX.13) • wskazuje przykłady zastosowania fal elektromagnetycznych (zob. IX.12)	1. Omówienie schematu przesyłania fal elektromagnetycznych – podręcznik (str. 198). 2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań.
Podsumowanie wiadomości dotyczących drgań i fal	1		1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje, doświad-czenia). 2. Podsumowanie projektu: Prędkość i częstotliwość dźwięku.
Sprawdzian wiadomości	1
V. OPTYKA (18 godzin lekcyjnych)
Światło i jego właściwości • źródła światła • promień świetlny • prędkość światła • ośrodek optyczny, promień świetlny • prostoliniowość rozchodzenia się światła	1	• wymienia źródła światła • opisuje właściwości światła • podaje przykłady przenoszenia energii przez światło od źródła do odbiorcy • demonstruje przekazywanie energii przez światło • projektuje i demonstruje doświadczenie wykazujące prostoliniowe rozchodzenie się światła w ośrodku jednorodnym (zob. IX.1) • podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni • wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji • posługuje się pojęciami: promienia optycznego, ośrodka optycznego, ośrodka optycznie jednorodnego	1. Demonstracja przekazywania energii przez światło – podręcznik: doświadczenie 45 (str. 214). 2. Demonstracja zjawiska prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym (zob. IX. 14a) – podręcznik: doświadczenie 46 (str. 216). 3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Zjawiska cienia i półcienia • zjawisko cienia i półcienia	1	• wyjaśnia mechanizm powstawania cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym (zob. IX.1) • opisuje zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca	1. Obserwacja powstawania obszarów cienia i półcienia – podręcznik: doświadczenie 47 (str. 219). 2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Odbicie i rozproszenie światła • zjawiskoodbicia światła • kąt padania, kąt odbicia,normalna • prawo odbicia • zjawisko rozproszenia światła	1	• opisuje zjawisko odbicia światła od powierzchni płaskiej (zob. IX.2) • posługuje się pojęciami kąta padania i kąta odbicia • projektuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające równość kątów padania i odbicia • formułuje prawo odbicia • rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem prawa odbicia • opisuje zjawisko rozproszenia światła podczas jego odbicia od chropowatej powierzchni (zob. IX.3) • demonstruje zjawisko rozproszenia światła	1. Demonstracja prawa odbicia – podręcznik: doświadczenie 48 (str. 224). 2. Obserwacja zjawiska rozproszenia światła – podręcznik: doświadczenie 49 (str. 226). 3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Zwierciadła • zwierciadła płaskie • zwierciadła kuliste wklęsłe • zwierciadła kuliste wypukłe • ognisko i ogniskowa • obrazy otrzymywane za pomocą zwierciadeł płaskich	3	• wymienia rodzaje zwierciadeł • wskazuje w swoim otoczeniu przykłady różnych rodzajów zwierciadeł • demonstruje powstawanie obrazów za pomocą zwiercia-deł płaskich i sferycznych (zob. IX.14a) • analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w róż-nych kierunkach, a następnie odbitych od zwierciadła płaskiego (zob. IX.4) • rysuje konstrukcyjnie obrazy pozorne wytworzone w zwier-ciadle płaskim (zob. IX.5) • posługuje się pojęciami: ogniska, ogniskowej, osi opty-cznej, środka krzywizny, promienia krzywizny zwierciadeł kulistych (zob. IX.4) • opisuje zjawisko odbicia światła od powierzchni płaskiej (zob. IX.2) • opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym (zob. IX.4) • opisuje bieg promieni odbitych od zwierciadła wypukłego (zob. IX.4)	1. Obserwacja obrazów w zwierciadle płaskim (zob. IX.14a) – podręcznik: doświadczenie 50 (str. 231). 2. Obserwacja zjawiska skupiania promieni świetlnych za pomocą zwierciadeł kulistych wklęsłych – podręcznik: doświadczenie 51 (str. 233). 3. Wyznaczanie ogniska zwierciadła kulistego wklęsłego – podręcznik: doświadczenie 52 (str. 233). 4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Obrazy tworzone przez zwierciadła sferyczne • obrazy otrzymywane za pomocą zwierciadeł wklęsłych • obrazy otrzymywane za pomocą zwierciadeł wypukłych • powiększenie obrazu	2	• analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w róż-nych kierunkach, a następnie odbitych od zwierciadła wklęsłego (zob. IX.4) • analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w róż-nych kierunkach, a następnie odbitych od zwierciadła wypukłego (zob. IX.4) • rysuje konstrukcyjnie obrazy rzeczywiste i pozorne wytwo-rzone przez zwierciadła wklęsłe (zob. IX.5) • wymienia cechy skonstruowanych obrazów • rysuje konstrukcyjnie obrazy rzeczywiste i pozorne wytwo-rzone przez zwierciadła wypukłe (zob. IX.5) • określa cechy skonstruowanych obrazów	1. Demonstracja powstawania obrazów za pomocą zwierciadeł sferycznych (zob. IX.14a) – podręcznik: doświadczenie 53(str. 238). 2. Analiza przykładów konstrukcji obrazów powstających za pomocą zwierciadeł (zob. IX.5) – podręcznik (str. 239–243). 3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Zjawisko załamania światła • zjawisko załamania światła • kąt załamania • prawo załamania światła • zjawisko rozszczepienia światła • pryzmat • rozszczepienie światła w pryzmacie	2	• opisuje (jakościowo) zjawisko załamania światła na gra-nicy dwóch ośrodków różniących się prędkością rozcho-dzenia się światła (zob. IX.6) • wskazuje kierunek załamania promienia światła (zob. IX.6) • posługuje się pojęciem kąta załamania promienia świetlnego • formułuje prawo załamania światła • projektuje i demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania) (zob. IX.14a) • opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu (zob. IX.10) • opisuje światło białe jako mieszaninę barw (zob. IX.10) • opisuje światło lasera jako światło jednobarwne; ilustruje to brakiem rozszczepienia w pryzmacie (zob. IX.11) • demonstruje zjawisko rozszczepienia światła w pryzmacie (zob. IX.14c) • wymienia przykłady rozszczepienia światła w różnych ośrodkach optycznych (zob. IX.10) • rysuje bieg promienia światła monochromatycznego i światła białego po przejściu przez pryzmat (zob. IX.10) • opisuje zjawisko powstawania tęczy	1. Demonstracjazjawiskazałamaniaświatła na granicy ośrodków (zob. IX.14a) – podręcznik: doświadczenie 54 (str. 246). 2. Demonstracja rozszczepienia światła w pryzmacie(zob. IX.14c) – podręcznik: doświadczenie 55 (str. 249). 3. Omówienie powstawania tęczy – podręcznik (str.250–251). 4. Załamanie światła – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne). 5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Soczewki • rodzaje soczewek • ognisko i ogniskowa • Rzdolność skupiająca soczewki	2	• wymienia rodzaje soczewek • posługuje się pojęciami: ogniska i ogniskowej (zob. IX.7) • opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej przechodzących przez soczewkę skupiającą, posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej (zob. IX.7) • wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotuna ekranie, dobierając położenie soczewki i przedmiotu (zob. IX. 14b) • opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewkę rozpraszającą, posługu-jąc się pojęciami ogniskai ogniskowej (zob. IX.7) • konstruuje za pomocą soczewki rozpraszającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, dobierając położenie soczewki i przedmiotu • Rposługuje się pojęciem zdolności skupiającej soczewki wraz z jej jednostką (1 D)	1. Demonstracja zjawiska załamania równoległych promieni w soczewce skupiającej – powstawanie ogniska (zob. IX.14b) – podręcznik: doświadczenie 56 (str. 256). 2. Obserwacja biegu promieni świetlnych przez soczewkę rozpraszającą i powstawanie ogniska pozornego – podręcznik: doświadczenie 57 (str. 257). 3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek • obrazy otrzymywane za pomocą soczewek skupiających • obrazy otrzymywane za pomocą soczewek rozpraszających • powiększenie obrazu • wady wzroku (krót-kowzroczność, dale-kowzroczność,Rastygmatyzm, Rdaltonizm) • korygowanie wad wzroku • przyrządy optyczne	4	• rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki (zob. IX.8) • rozróżnia obrazy: rzeczywiste, pozorne, proste, odwróco-ne, powiększone i pomniejszone (zob. IX.8) • porównuje wielkość przedmiotu z wielkością obrazu (zob. IX.8) • posługuje się pojęciem powiększenia obrazu • rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem wzoru na powiększenie • opisuje powstawanie obrazów w oku ludzkim • wymienia i opisuje wady wzroku (zob. IX.9) • wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności (zob. IX.9) • opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku (zob. IX.9) • wymienia i opisuje różne przyrządy optyczne (mikroskop, lupa, luneta itd.) • opisuje zjawiska optyczne występujące w przyrodzie	1. Demonstracja wytwarzania za pomocą soczewki skupiającej (lupy) ostrego obrazu przedmiotu na ekranie (zob. IX.14b ) – podręcznik: doświadczenie 58 (str. 260). 2. Analiza przykładów konstrukcji obrazów otrzymywanych za pomocą soczewek skupiających i rozpraszających – podrę-cznik(str. 261–263). 3. Wyjaśnienie (na przykładach) mechanizmu powstawania złudzeń optycznych – podręcznik (str. 266–269). 4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.
Podsumowanie wiadomości z optyki	1		1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje, doświad-czenia). 2. Analiza tekstu: Zastosowanie prawa odbicia i załamania światła.
Sprawdzian wiadomości	1

Temat lekcji i główne treści nauczania

Liczba godzin na realizację

Osiągnięcia ucznia
Uczeń:

Procedury osiągania celów (prace eksperymentalno-badawcze,przykłady rozwiązanych zadań)

I. ELEKTROSTATYKA (7 godzin lekcyjnych)

Elektryzowanie ciał

• zjawisko elektryzowania ciał

• dwa rodzaje ładunków elektrycznych i ich wzajemne oddziały-wanie

• wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał (zob. VI.1)

• opisuje sposoby elektryzowania ciał przez potarcie (zob. VI.1)

• wyróżnia dwa rodzaje ładunków elektrycznych (zob. VI.2)

• wyjaśnia, że elektryzowanie polega na gromadzeniu przez ciało ładunku elektrycznego jednego znaku

• opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennychi różnoimiennych (zob. VI.2)

• demonstruje zjawisko elektryzowania przez potarcie (zob. VI.16a)

• demonstruje wzajemne oddziaływanie ciał naelektryzo-wanych (zob. VI.16b)

• projektuje i przeprowadza doświadczenie ukazujące właściwości ciał naelektryzowanych (zob.VI.16b)

1. Demonstracja zjawiska elektryzowania przez potarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych(zob. VI.16a) – podręcznik: doświadczenie 1, doświadczenie 2 (str. 31).

2. Demonstracja zjawiska elektryzowania przezpotarcie oraz obserwacja wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych (zob. VI.16a, VI.16b) – podręcznik: doświadczenie 3, doświadczenie 4 (str. 32 i 33).

3. Obserwacja wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych – podręcznik: doświadczenie 5 (str. 36).

4. Lewitacja elektrostatyczna – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator1, multiteka2, zbiór zadań3, przyrządy i materiały do doświadczenia.

Budowa atomu. Jednostka ładunku elektrycznego

• ładunek elementarny

• jednostka ładunku elektrycznego w układzie SI

• Rszereg tryboelektry-czny

• opisuje budowę atomu

• przedstawia graficznie model budowy atomu

• posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu (elementarnego) (zob.I.6)

• stosuje jednostkę ładunku elektrycznego w układzie SI (zob. VI.6)

• przelicza jednostki ładunku elektrycznego (zob. VI.6)

• Ranalizuje tzw. szereg tryboelektryczny

1. Przedstawienie modelu budowy atomu.

2. Przedstawienie przykładu obliczania ładunku elektrycznego – podręcznik (str. 40).

3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań.

Przewodniki i izolatory

• swobodne elektrony

• przewodniki

• izolatory

• odróżnia przewodniki od izolatorów (zob. VI.3)

• podaje przykłady przewodników i izolatorów (zob. VI.3)

• uzasadnia podział substancji na przewodniki i izolatory, biorąc pod uwagę ich budowę wewnętrzną (zob. VI.3)

• przeprowadza doświadczenie, które potwierdza, że przewodnik i izolator można naelektryzować (zob. VI.16c)

• wymienia przykłady zastosowania przewodników i izolatorów w życiu codziennym (zob. VI.3)

1. Pokaz elektryzowania przewodników (zob. VI.16c)– podręcznik: doświadczenie 6, doświadczenie 7,

doświadczenie 8(str. 43–45).

2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Elektryzowanie przez dotyk

• zasada zachowania ładunku

elektrycznego

• elektroskop

• zobojętnianie ładunku

elektrycznego

• uziemianie

• formułuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego

• opisuje budowę i zasadę działania elektroskopu (zob. VI.5)

• posługuje się elektroskopem

• wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał przez dotyk; wyjaśnia, że to zjawisko polega na przepływie elektronów (zob. VI.1)

• wyjaśnia, na czym polegają uziemienie ciała naelektryzo-wanego i zobojętnienie zgromadzonego na nim ładunku elektrycznego

1. Analiza przykładu obrazującego zasadę zachowania ładunku elektrycznego – podręcznik (str. 47).

2. Pokaz elektryzowania ciał przez dotyk (zob. VI.16a) – podręcznik: doświadczenie 9 (str. 48).

3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.

Elektryzowanie przez indukcję

• indukcja elektrostatyczna

• Rdipol elektryczny

• opisuje zachowanie ładunków w przewodnikach pod wpływem oddziaływania ładunku zewnętrznego (indukcja elektrostatyczna) (zob. VI.4)

• Rposługuje się pojęciem dipolu elektrycznego do wyjaśnienia skutków indukcji elektrostatycznej

1. Pokaz elektryzowania ciał przez indukcję – podręcznik: doświadczenie 10, doświadczenie 11 (str. 53–54).

2. Identyfikowanie znaku ładunku elektrycznego – podręcznik: doświadczenie 12 (str. 55).

3. Elektryzowanie przez indukcję – podręcznik: doświadczenie 13 (str. 57).

4. Przyciąganie elektrostatyczne – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.

Podsumowanie wiadomości dotyczących elektrostatyki

1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, doświadczenia).

2. Analiza tekstu: Gdzie wykorzystuje się elektryzowanie ciał.

Sprawdzian wiadomości

II. PRĄD ELEKTRYCZNY (13 godzin lekcyjnych)

Prąd elektryczny. Napięcie elektryczne i natężenie prądu

• prąd elektryczny

• napięcie elektryczne

• jednostka napięcia elektrycznego w układzie SI

• źródło energii elektrycznej

• natężenie prądu elektrycznego

• jednostka natężenia prądu elektrycznego w układzie SI

• opisuje przepływ prądu elektrycznego w przewodnikach jako ukierunkowany ruch swobodnych elektronów (zob. VI.7)

• posługuje się pojęciem napięcia elektrycznego jako wielkości określającej ilość energii potrzebnej do przeniesienia jednostkowego ładunku między dwoma punktami obwodu (zob. VI.9)

• stosuje jednostkę napięcia elektrycznego w układzie SI (zob. VI.9)

• posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego i wyraża je w jednostce układu SI (zob. VI.8)

• rozwiązuje zadania rachunkowe, stosując w obliczeniach związek między natężeniem prądu, ładunkiem i czasem jego przepływu przez poprzeczny przekrój przewodnika (zob. VI.8, VI.9)

1. Obserwacja skutków przepływu ładunków elektrycznych – podręcznik: doświadczenie 14 (str. 68).

2. Analiza przykładów (modelowych) przepływu prądu elektry-cznego– podręcznik (str. 65–70).

3. Modelowe przedstawienie pojęcia natężenia prądu elektrycznego – podręcznik: doświadczenie 15 (str. 73).

4. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowaniem związku między natężeniem prądu, wielkością ładunku elektrycznego i czasem jego przepływu przez poprzeczny przekrój przewodnika – podręcznik (str. 75).

5. Przepływ prądu przez wodny roztwór elektrolitu – podręcznik: doświadczenie 16 (str. 76).

6. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.

Pomiar natężenia prądu i napięcia elektrycznego

• schemat obwodu elektrycznego, symbole graficzne elementów obwodu elektrycznego

• węzeł, gałąź

• amperomierz

• woltomierz

• Rłączenia szeregowe i równoległe

• wymienia warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzieelektrycznym

• nazywa elementy obwodu elektrycznego (zob. VI.13)

• posługuje się symbolami graficznymi elementów obwodu elektrycznego (zob. VI.13)

• rysuje schematy obwodów elektrycznych, składających się z jednego źródła energii, jednego odbiornika, mierników i kluczy (łączników) (zob. VI.13)

• buduje proste obwody elektryczne według schematu (zob. VI.16d)

• wymienia przyrządy służące do pomiaru napięcia i natężenia prądu elektrycznego i prawidłowo się nimi posługuje, włączając do obwodu elektrycznego (zob. VI.8, VI.9, VI.16d)

• Rrozróżnia sposoby łączenia elementów obwodu elektrycznego: szeregowy i równoległy (zob. VI.16d)

• mierzy natężenie prądu elektrycznego, włączając amperomierz do obwodu szeregowo (zob. VI.16d)

• mierzy napięcie, włączając woltomierz do obwodu elektrycznego równolegle (zob. VI.16d)

• odczytuje wskazania mierników (zob. VI.16d)

1. Łączenie według podanego schematu obwodu elektry-cznego składającego się ze źródła (akumulator, zasilacz), odbiornika (żarówka, brzęczyk, silnik, dioda,grzejnik, opornik),klucza(zob. VI.16d) – podręcznik: doświadczenie 17 (str. 77).

2. Pomiar natężenia prądu elektrycznego (zob. VI.16d.) – podręcznik: doświadczenie 18 (str. 78).

3. Pomiar napięcia elektrycznego (zob. VI.16d) – podręcznik: doświadczenie 19 (str. 80).

4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.

Opór elektryczny

• opór elektryczny

• jednostka oporu elektrycznego w układzie SI

• opornik (rezystor)

• Ropór właściwy

• posługuje się pojęciem oporu elektrycznego jako własnością przewodnika (zob. VI.12)

• posługuje się jednostką oporu w układzie SI (zob. VI.12)

• wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza (zob. VI.16e)

• stosuje w obliczeniach związek między napięciem a natężeniem prądu i oporem elektrycznym (zob. VI.12)

• Rstosuje do obliczeń zależność oporu elektrycznego przewodnika od jego długości, pola przekroju poprzecznego i rodzaju materiału, z jakiego jest wykonany

1. Wyznaczanie oporu przewodnika za pomocąpomiarów napięcia na jego końcach oraz natężenia prądu płynącego przez ten przewodnik (zob. VI.16e) – podręcznik: doświadczenie 20 (str. 86).

2. Badanie zależności oporu elektrycznego od długości przewodnika, pola jego przekroju i materiału, z jakiego jest on zbudowany – podręcznik: doświadczenie 21 (str. 88).

3. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowa-niem związku między napięciem a natężeniem prądu i oporem elektrycznym – podręcznik (str. 90).

4. Opór elektryczny – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Praca i moc prądu elektrycznego

• wytwarzanie energii elektrycznej

• praca prądu elektrycznego

• kilowatogodzina

• moc prądu elektrycznego

• wymienia sposoby wytwarzania energii elektrycznej (zob. VI.11)

• opisuje przemiany energii elektrycznej w inne formy energii (zob. VI.11)

• podaje przykłady źródeł i odbiorników energii elektrycznej (zob. VI.11)

• posługuje się pojęciami pracy i mocy prądu elektrycznego (zob. VI.10)

• wyraża pracę i moc w jednostkach układu SI (zob. VI.10)

• przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżulei odwrotnie (zob. VI.10)

• wyznacza moc żarówki (zasilanej z baterii) zapomocąwoltomierza i amperomierza

• rozwiązuje proste zadania rachunkowe z zastosowaniem wzoru na pracę i moc prądu elektrycznego (zob. VI.10)

• oblicza zużycie energii elektrycznej dowolnego odbiornika (zob. VI.10)

1. Wyznaczanie mocy żarówki (zasilanej z baterii) za pomocą woltomierza i amperomierza – podręcznik: doświadczenie 22 (str. 100).

2. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowaniem wzoru na pracę i moc prądu elektrycznego – podręcznik (str. 99).

3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.

Użytkowanie energii elektrycznej

• domowa instalacja elektryczna

• zwarcie

• bezpieczniki

• zasady bezpiecznego użytkowania instalacji elektrycznej

• Rnapięcie skuteczne

• pierwsza pomoc przy porażeniu prądem elektrycznym

• braki dostaw energii elektrycznej, zasilanie awaryjne

• opisuje podstawowe zasady bezpiecznego użytkowania odbiorników energii elektrycznej (zob. VI. 14)

• wyjaśnia, czym jest zwarcie (zob. VI.14)

• opisuje wpływ prądu elektrycznego na organizmy żywe (zob. VI.14)

• opisuje objawy porażenia prądem elektrycznym (zob. VI.14)

• przedstawia tok postępowania w trakcie udzielania pierw-szej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym (zob. VI.14)

• opisuje rolę izolacji i bezpieczników przeciążeniowych w domowej instalacji elektrycznej (zob. VI.14)

• wskazuje skutki przerwania dostaw energii elektrycznej do urządzeń o kluczowym znaczeniu (zob. VI.15)

1. Omówienie postępowania w przypadku porażenia prądem elektrycznym – podręcznik (str. 106).

2. Analiza funkcji bezpieczników – podręcznik: przykład (str. 110)

3. Przepływ prądu przez ciało człowieka – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Podsumowanie wiadomości dotyczących prądu elektrycznego

1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, doświadczenia).

2. Podsumowanie projektu: Żarówka czy świetlówka.

Sprawdzian wiadomości

III. MAGNETYZM (10 godzin lekcyjnych)

Bieguny magnetyczne

• bieguny magnetyczne magnesu trwałego i Ziemi

• wzajemne oddziały-wanie biegunów magnetycznych

• kompas

• ferromagnetyki

• nazywa bieguny magnetyczne magnesu trwałego (stałego) (zob. VII.1)

• posługuje się pojęciem biegunów magnetycznych Ziemi (zob. VII.2)

• demonstruje oddziaływanie biegunów magnetycznych

• opisuje budowę i właściwości ferromagnetyków

• podaje przykłady ferromagnetyków

• opisuje charakter oddziaływania na siebie biegunów magnetycznych magnesu trwałego (zob. VII.1)

• opisuje na przykładzie żelaza oddziaływanie magnesów na materiały magnetyczne; podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania (zob. VII.3)

• opisuje zachowanie się igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu (zob. VII.2)

• demonstruje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu (zob. VII.7a)

1. Demonstracja zachowania się dwóch magnesów – podręcznik: doświadczenie 23 (str. 120).

2. Demonstracja zachowania się igły magnetycznej w obecności magnesu (zob. VII.7a) – podręcznik: doświadczenie 24 (str. 121).

3. Demonstracja wytworzenia magnesu trwałego – podręcznik: doświadczenie 25 (str. 124).

4. Obserwacja oddziaływań magnetycznych – podręcznik: doświadczenie 26 (str. 124).

5. Ekranowanie magnetyczne – podręcznik: doświadczenie 27 (str. 127).

6. Substancje a oddziaływanie magnetyczne – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

7. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Właściwości magnetyczne przewodnika z prądem

• oddziaływanie magne-sów trwałych i prze-wodników z prądem elektrycznym

• wzajemne oddziały-wanie magnetyczne dwóch przewodników z prądem elektrycznym

• przewodnik kołowy

• reguła śruby prawoskrętnej

• reguła prawej dłoni

• oddziaływania magne-tyczne wokół prosto-liniowego przewodnika z prądem elektrycznym

• opisuje wzajemne oddziaływanie przewodników, przez które płynie prąd elektryczny, i magnesu trwałego (zob. VII.4)

• demonstruje wzajemne oddziaływanie przewodnika, przez który płynie prąd elektryczny, i igły magnetycznej (zob. VII.7b)

• opisuje zachowanie się igły magnetycznej wokół prostoliniowego przewodnika z prądem (zob. VII.4)

• opisuje oddziaływanie magnetyczne dwóch przewodników z prądem

• opisuje metody wyznaczania biegunowości magnety-cznej przewodnika kołowego

1. Demonstracja zjawiska oddziaływania przewodnika.

z prądem na igłę magnetyczną (zob. VII. 7b) – podręcznik: doświadczenie 28 (str. 128).

2. Obserwacja oddziaływania magnesów trwałych i przewodni-kówz prądem – podręcznik: doświadczenie 29 (str. 129).

3. Obserwacja oddziaływań magnetycznych dwóch przewodni-ków z prądem – podręcznik: doświadczenie 30 (str. 130).

4. Obserwacja oddziaływań magnetycznych wokół prostolinio-wego przewodnika z prądem – podręcznik: doświadczenie 31 (str. 132).

5. Obserwacja oddziaływania dwóch przewodników z prądem – podręcznik: doświadczenie 32 (str. 134).

6. Substancje a oddziaływanie magnetyczne – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

7. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Elektromagnes – budowa, działanie, zastosowanie

• budowa i właściwości magnetyczne elektromagnesu

• zastosowanie elektromagnesów

• Rparamagnetyki

• Rdiamagnetyki

• opisuje budowę elektromagnesu (zob. VII.5)

• opisuje działanie elektromagnesu i funkcję rdzenia w elektromagnesie (zob. VII.5)

• projektuje i buduje prosty elektromagnes

• demonstruje działanie elektromagnesu

• opisuje wzajemne oddziaływania magnesów i elektromagnesów (zob. VII.5)

• wymienia przykłady zastosowania elektromagnesów (zob. VII.5)

• opisuje działanie dzwonka elektromagnetycznego

• Rwyjaśnia, czym są paramagnetyki i diamagnetyki

1. Przedstawienie budowy i działania elektromagnesu – podręcznik: doświadczenie 33 (str. 135).

2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Oddziaływanie magnetyczne a silnik elektryczny

• siła magnetyczna

• reguła lewej dłoni

• silnik elektryczny prądu stałego

• posługuje się pojęciem siły magnetycznej (elektrodyna-micznej)

• demonstruje działanie siły magnetycznej

• wyjaśnia, od czego zależy siła magnetyczna

• ustala kierunek i zwrot działania siły magnetycznej na podstawie reguły lewej dłoni

• opisuje działanie silnika elektrycznego prądu stałego (zob. VII.6)

• wskazuje oddziaływanie magnetyczne jako podstawę działania silników elektrycznych (zob. VII. 6)

• demonstruje działanie silnika elektrycznego prądu stałego

• Ropisuje działanie silnika elektrycznego prądu stałego, korzystając ze schematu

1. Obserwacja skutków działania siły magnetycznej – podręcznik: doświadczenie 34 (str. 141).

2. Demonstracja działania silnika elektrycznego prądu stałego – podręcznik: doświadczenie 35 (str. 143).

3. RSchemat działania silnika elektrycznego – podręcznik (str. 144).

4. Ładunki a oddziaływanie magnetyczne – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Podsumowanie wiadomości dotyczących magnetyzmu

1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje, doświadczenia).

2. Analiza tekstu: Właściwości magnesu i ich zastosowania.

Sprawdzian wiadomości

IV. DRGANIA I FALE (12 godzin lekcyjnych)

Ruch drgający

• ruch drgający

• położenie równowagi

• okres drgań

• częstotliwość drgań

• amplituda drgań

• wahadło matema-tyczne

• częstotliwość drgań własnych

• opisuje ruch drgający (drgania) ciała pod wpływem siły sprężystości (zob. VIII.2)

• posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości do opisu drgań; wyraża amplitudę, okres i częstotliwość w jednostkach układu SI (zob. VIII.1)

• demonstruje ruch drgający – wskazuje położenie równowagi (zob. VIII.2)

• opisuje ruch wahadła matematycznego (zob. VIII.1)

• wyznacza okres i częstotliwość drgań wahadła (zob. VIII.9 a)

1. Demonstracja ruchu drgającego – podręcznik: doświad-czenie 36 (str. 158).

2. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowa-niem wzoru na częstotliwość i okres drgań – podręcznik (str 161).

3. Wyznaczanieokresuiczęstotliwości drgań w ruchu drgają-cym (zob. VIII.9a) – podręcznik: doświadczenie 37 (str. 161).

4. Wyznaczanie okresu i częstotliwości drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie (zob. VIII.9a) – podręcznik: doświadczenie 38 (str. 162).

5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświadczenia.

Wykres ruchu drgają-cego. Przemiany energii

• wykres ruchu drgającego

• przemiany energii w ruchu drgającym

• sporządza wykres ruchu drgającego; odczytuje informacje z wykresu ruchu drgającego (amplitudę i okres drgań) (zob. VIII.3)

• analizuje jakościowo przemiany energii kinetycznej i energii potencjalnej sprężystości w ruchu drgającym (zob. VIII.2)

• wskazuje położenie równowagi w ruchu drgającym (zob. VIII.2)

• rozwiązuje zadania, stosując poznane zależności dla ruchu drgającego; analizuje wykresy ruchu drgającego

1. Doświadczalne wyznaczanie wykresu zależności położenia wahadła od czasu – podręcznik (str. 165).

2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Fale mechaniczne

• źródło fali mechani-cznej

• impuls falowy

• ośrodek sprężysty

• prędkość rozchodzenia się fali

• długość fali

• częstotliwość fali

• okres fali

• amplituda fali

• opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego

• opisuje powstawanie fali mechanicznej (zob. VIII.4)

• opisuje rozchodzenie się fali mechanicznej jako proces przekazywania energii bez przenoszenia materii (zob. VIII.4)

• posługuje się pojęciem prędkości rozchodzenia się fali (zob. VIII.4)

• demonstruje powstawanie fali mechanicznej

• posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu, częstotliwości, prędkości i długości fali do opisu fal; wyraża amplitudę, okres, częstotliwość, prędkość i długość fali w jednostkach układu SI (zob. VIII.5)

• stosuje do obliczeń związki między wielkościami fizycznymi opisującymi fale (zob. VIII 5)

• analizuje wykres fali, odczytuje z niego długość i amplitudę fali

1. Demonstracja powstawania fali – podręcznik: doświadczenie 39 (str. 171).

2. Demonstracja powstawania fali na wodzie – podręcznik: doświadczenie 40 (str. 172).

3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Fale dźwiękowe

• cechy dźwięku

• opisuje mechanizm powstawania i rozchodzenia się fal dźwiękowych w powietrzu (zob. VIII.6)

• podaje przykłady źródeł dźwięku (zob. VIII.6)

• analizuje rozchodzenie się fal dźwiękowych w różnych ośrodkach

• demonstruje powstawanie i rozchodzenie się fal dźwiękowych (zob. VIII.9b)

1. Demonstracja powstawania i rozchodzenia się fal dźwięko-wych – podręcznik: doświadczenie 41, doświadczenie 42 (str. 177–179).

2. Przykład rozwiązania zadania rachunkowego z zastosowa-niem wzoru na długość i okres fali dźwiękowej – podręcznik (str. 180).

3. Drgania jako źródła dźwięku – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne)..

4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Wysokość i głośność dźwięku

• źródła dźwięku

• wysokość dźwięku

• głośność dźwięku

• natężenie fali

• infradźwięki

• ultradźwięki

• Rpoziom natężenia dźwięku

• wytwarza dźwięki o większej i mniejszej częstotliwości od częstotliwości danego dźwięku za pomocą drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego (zob. VIII.9b)

• wykazuje doświadczalnie, od jakich wielkości fizycznych zależą wysokość i głośność dźwięku (zob. VIII.9b)

• opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych

• opisuje jakościowo związek między wysokością dźwięku a częstotliwością fali oraz związek między natężeniem dźwięku (głośnością) a energiąi amplitudą fali (zob. VIII.7)

• analizuje energię i natężenie fali dźwiękowej

• analizuje wykresy różnych fal dźwiękowych wytworzone za pomocą oscyloskopu (zob. VIII.9c)

• posługuje się pojęciami infradźwięków i ultradźwięków

• rozróżnia: dźwięki słyszalne, ultradźwięki i infradźwięki (zob. VIII.8)

• podaje przykłady źródeł i zastosowań ultradźwięków i in-fradźwięków (zob. VIII.8)

• wymienia szkodliwe skutki hałasu

• Rposługuje się pojęciem poziomu natężenia dźwięku wraz z jego jednostką (1 dB)

• przedstawia rolę fal dźwiękowych w przyrodzie (zob. VIII.8)

1. Demonstracja dźwięków o różnych częstotliwościachz wykorzystaniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego (zob. VIII.9b) – podręcznik: doświadczenie 43 (str. 183).

2. Demonstracja dźwięków o różnej głośności z wykorzystaniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego(zob. VIII.9b) – podręcznik: doświadczenie 43 (str. 183).

3. Obserwacja oscylogramów dźwięków z wykorzystaniem różnych technik (zob. VIII.9c) – podręcznik: doświadczenie 44 (str. 187).

4. Wysokość dźwięku a częstotliwość drgań – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Fale elektromagnetyczne

• fala elektromagne-tyczna

• źródła fali elektromag-netycznej

• rodzaje falelektromag-netycznych

• właściwości falelektro-magnetycznych

• zastosowanie fal

elektromagnetycznych

• opisuje zjawisko powstawania fal elektromagnetycznych

• wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elektromagnetycznych (zob. IX.13)

• wymienia rodzaje fal elektromagnetycznych (fale radio-we, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe, promieniowanie rentgenowskie, promieniowanie gamma) (zob. IX.12)

• przedstawia właściwości fal elektromagnetycznych (zob. IX.13)

• wskazuje przykłady zastosowania fal elektromagnetycznych (zob. IX.12)

1. Omówienie schematu przesyłania fal elektromagnetycznych – podręcznik (str. 198).

2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań.

Podsumowanie wiadomości dotyczących drgań i fal

1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje, doświad-czenia).

2. Podsumowanie projektu: Prędkość i częstotliwość dźwięku.

Sprawdzian wiadomości

V. OPTYKA (18 godzin lekcyjnych)

Światło i jego właściwości

• źródła światła

• promień świetlny

• prędkość światła

• ośrodek optyczny, promień świetlny

• prostoliniowość rozchodzenia się światła

• wymienia źródła światła

• opisuje właściwości światła

• podaje przykłady przenoszenia energii przez światło od źródła do odbiorcy

• demonstruje przekazywanie energii przez światło

• projektuje i demonstruje doświadczenie wykazujące prostoliniowe rozchodzenie się światła w ośrodku jednorodnym (zob. IX.1)

• podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni

• wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji

• posługuje się pojęciami: promienia optycznego, ośrodka optycznego, ośrodka optycznie jednorodnego

1. Demonstracja przekazywania energii przez światło – podręcznik: doświadczenie 45 (str. 214).

2. Demonstracja zjawiska prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym (zob. IX. 14a) – podręcznik: doświadczenie 46 (str. 216).

3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Zjawiska cienia i półcienia

• zjawisko cienia i półcienia

• wyjaśnia mechanizm powstawania cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym (zob. IX.1)

• opisuje zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca

1. Obserwacja powstawania obszarów cienia i półcienia – podręcznik: doświadczenie 47 (str. 219).

2. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Odbicie i rozproszenie światła

• zjawiskoodbicia światła

• kąt padania, kąt odbicia,normalna

• prawo odbicia

• zjawisko rozproszenia światła

• opisuje zjawisko odbicia światła od powierzchni płaskiej (zob. IX.2)

• posługuje się pojęciami kąta padania i kąta odbicia

• projektuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające równość kątów padania i odbicia

• formułuje prawo odbicia

• rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem prawa odbicia

• opisuje zjawisko rozproszenia światła podczas jego odbicia od chropowatej powierzchni (zob. IX.3)

• demonstruje zjawisko rozproszenia światła

1. Demonstracja prawa odbicia – podręcznik: doświadczenie 48 (str. 224).

2. Obserwacja zjawiska rozproszenia światła – podręcznik: doświadczenie 49 (str. 226).

3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Zwierciadła

• zwierciadła płaskie

• zwierciadła kuliste wklęsłe

• zwierciadła kuliste wypukłe

• ognisko i ogniskowa

• obrazy otrzymywane za pomocą zwierciadeł płaskich

• wymienia rodzaje zwierciadeł

• wskazuje w swoim otoczeniu przykłady różnych rodzajów zwierciadeł

• demonstruje powstawanie obrazów za pomocą zwiercia-deł płaskich i sferycznych (zob. IX.14a)

• analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w róż-nych kierunkach, a następnie odbitych od zwierciadła płaskiego (zob. IX.4)

• rysuje konstrukcyjnie obrazy pozorne wytworzone w zwier-ciadle płaskim (zob. IX.5)

• posługuje się pojęciami: ogniska, ogniskowej, osi opty-cznej, środka krzywizny, promienia krzywizny zwierciadeł kulistych (zob. IX.4)

• opisuje zjawisko odbicia światła od powierzchni płaskiej (zob. IX.2)

• opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym (zob. IX.4)

• opisuje bieg promieni odbitych od zwierciadła wypukłego (zob. IX.4)

1. Obserwacja obrazów w zwierciadle płaskim (zob. IX.14a) – podręcznik: doświadczenie 50 (str. 231).

2. Obserwacja zjawiska skupiania promieni świetlnych za pomocą zwierciadeł kulistych wklęsłych – podręcznik: doświadczenie 51 (str. 233).

3. Wyznaczanie ogniska zwierciadła kulistego wklęsłego – podręcznik: doświadczenie 52 (str. 233).

4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Obrazy tworzone przez zwierciadła sferyczne

• obrazy otrzymywane za pomocą zwierciadeł wklęsłych

• obrazy otrzymywane za pomocą zwierciadeł wypukłych

• powiększenie obrazu

• analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w róż-nych kierunkach, a następnie odbitych od zwierciadła wklęsłego (zob. IX.4)

• analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w róż-nych kierunkach, a następnie odbitych od zwierciadła wypukłego (zob. IX.4)

• rysuje konstrukcyjnie obrazy rzeczywiste i pozorne wytwo-rzone przez zwierciadła wklęsłe (zob. IX.5)

• wymienia cechy skonstruowanych obrazów

• rysuje konstrukcyjnie obrazy rzeczywiste i pozorne wytwo-rzone przez zwierciadła wypukłe (zob. IX.5)

• określa cechy skonstruowanych obrazów

1. Demonstracja powstawania obrazów za pomocą zwierciadeł sferycznych (zob. IX.14a) – podręcznik: doświadczenie 53(str. 238).

2. Analiza przykładów konstrukcji obrazów powstających za pomocą zwierciadeł (zob. IX.5) – podręcznik (str. 239–243).

3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Zjawisko załamania światła

• zjawisko załamania światła

• kąt załamania

• prawo załamania światła

• zjawisko rozszczepienia światła

• pryzmat

• rozszczepienie światła w pryzmacie

• opisuje (jakościowo) zjawisko załamania światła na gra-nicy dwóch ośrodków różniących się prędkością rozcho-dzenia się światła (zob. IX.6)

• wskazuje kierunek załamania promienia światła (zob. IX.6)

• posługuje się pojęciem kąta załamania promienia świetlnego

• formułuje prawo załamania światła

• projektuje i demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania) (zob. IX.14a)

• opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu (zob. IX.10)

• opisuje światło białe jako mieszaninę barw (zob. IX.10)

• opisuje światło lasera jako światło jednobarwne; ilustruje to brakiem rozszczepienia w pryzmacie (zob. IX.11)

• demonstruje zjawisko rozszczepienia światła w pryzmacie (zob. IX.14c)

• wymienia przykłady rozszczepienia światła w różnych ośrodkach optycznych (zob. IX.10)

• rysuje bieg promienia światła monochromatycznego i światła białego po przejściu przez pryzmat (zob. IX.10)

• opisuje zjawisko powstawania tęczy

1. Demonstracjazjawiskazałamaniaświatła na granicy ośrodków (zob. IX.14a) – podręcznik: doświadczenie 54 (str. 246).

2. Demonstracja rozszczepienia światła w pryzmacie(zob. IX.14c) – podręcznik: doświadczenie 55 (str. 249).

3. Omówienie powstawania tęczy – podręcznik (str.250–251).

4. Załamanie światła – zeszyt ćwiczeń (zadanie doświadczalne).

5. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Soczewki

• rodzaje soczewek

• ognisko i ogniskowa

• Rzdolność skupiająca soczewki

• wymienia rodzaje soczewek

• posługuje się pojęciami: ogniska i ogniskowej (zob. IX.7)

• opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej przechodzących przez soczewkę skupiającą, posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej (zob. IX.7)

• wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotuna ekranie, dobierając położenie soczewki i przedmiotu (zob. IX. 14b)

• opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewkę rozpraszającą, posługu-jąc się pojęciami ogniskai ogniskowej (zob. IX.7)

• konstruuje za pomocą soczewki rozpraszającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, dobierając położenie soczewki i przedmiotu

• Rposługuje się pojęciem zdolności skupiającej soczewki wraz z jej jednostką (1 D)

1. Demonstracja zjawiska załamania równoległych promieni

w soczewce skupiającej – powstawanie ogniska (zob. IX.14b) – podręcznik: doświadczenie 56 (str. 256).

2. Obserwacja biegu promieni świetlnych przez soczewkę rozpraszającą i powstawanie ogniska pozornego – podręcznik: doświadczenie 57 (str. 257).

3. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek

• obrazy otrzymywane za pomocą soczewek skupiających

• obrazy otrzymywane za pomocą soczewek rozpraszających

• powiększenie obrazu

• wady wzroku (krót-kowzroczność, dale-kowzroczność,Rastygmatyzm, Rdaltonizm)

• korygowanie wad wzroku

• przyrządy optyczne

• rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki (zob. IX.8)

• rozróżnia obrazy: rzeczywiste, pozorne, proste, odwróco-ne, powiększone i pomniejszone (zob. IX.8)

• porównuje wielkość przedmiotu z wielkością obrazu (zob. IX.8)

• posługuje się pojęciem powiększenia obrazu

• rozwiązuje zadania rachunkowe z zastosowaniem wzoru na powiększenie

• opisuje powstawanie obrazów w oku ludzkim

• wymienia i opisuje wady wzroku (zob. IX.9)

• wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności (zob. IX.9)

• opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku (zob. IX.9)

• wymienia i opisuje różne przyrządy optyczne (mikroskop, lupa, luneta itd.)

• opisuje zjawiska optyczne występujące w przyrodzie

1. Demonstracja wytwarzania za pomocą soczewki skupiającej (lupy) ostrego obrazu przedmiotu na ekranie (zob. IX.14b ) – podręcznik: doświadczenie 58 (str. 260).

2. Analiza przykładów konstrukcji obrazów otrzymywanych za pomocą soczewek skupiających i rozpraszających – podrę-cznik(str. 261–263).

3. Wyjaśnienie (na przykładach) mechanizmu powstawania złudzeń optycznych – podręcznik (str. 266–269).

4. Środki dydaktyczne: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, generator, multiteka, zbiór zadań, przyrządy i materiały do doświad-czenia.

Podsumowanie wiadomości z optyki

1. Ćwiczenia (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, prezentacje, doświad-czenia).

2. Analiza tekstu: Zastosowanie prawa odbicia i załamania światła.

Sprawdzian wiadomości

Linki

Kontakty

Logowanie