Temat

Materiał nauczania

Podstawa programowa.

Treści nauczania –wymagania szczegółowe

Liczba godzin na realizację

Rozdział I. Prawidłowości życia społecznego

1. Człowiek w społeczeństwie

• Wyjaśnienie pojęć:

• społeczeństwo,

• rola społeczna,

• socjalizacja,

• potrzeby naturalne i potrzeby społeczne człowieka.

• Przedstawienie

• czynników definiujących sformułowanie: człowiek jest istotą społeczną.

• istoty i znaczenia potrzeby: kontaktu,

przynależności, uznania.

Dział 1.

Społeczna natura człowieka. Uczeń:

1) uzasadnia, że człowiek jest istotą społeczną; rozumie znaczenie potrzeb społecznych człowieka (kontaktu, przynależności, uznania).

1

2. Grupy społeczne

• Wyjaśnienie pojęć:

• grupa społeczna,

• więzi społeczne,

• społeczność lokalna i regionalna,

• konflikt społeczny,

• kompromis,

• asertywność,

• negocjacje,

• mediacje,

• arbitraż.

• Przedstawienie

• struktury i zasad organizacji różnych grup społecznych,

• sposobów podejmowania wspólnych decyzji,

• zasad efektywnej współpracy,

• cech grupy koleżeńskiej i grupy nastawionej na realizację określonego zadania,

• sposobów zachowania dystansu wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań,

• różnych sposobów rozwiązywania konfliktów społecznych, wskazanie ich wad i zalet.

Dział 1.

Społeczna natura człowieka. Uczeń:

3) wymienia cechy grup społecznych; charakteryzuje grupę koleżeńską i grupę nastawioną na realizację określonego zadania; rozumie korzyści, jakie przynosi efektywna współpraca; zna różne formy współpracy w grupie i w nich uczestniczy;

4) rozpoznaje sytuacje wymagające podjęcia decyzji indywidualnej i grupowej; wyjaśnia i stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji;

5) podaje przykłady trudnych społecznie sytuacji, w których należy zachować się asertywnie; rozumie, że można i wie, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań innych ludzi lub jak im się przeciwstawić;

6) rozumie, że konflikt w grupie może wynikać z różnych przyczyn (sprzeczne interesy, inne cele); przedstawia sposoby rozwiązywania konfliktów oraz określa ich zalety i wady; stosuje optymalne sposoby rozwiązywania określonych konfliktów.

2

3. Komunikacja i autoprezentacja

• Wyjaśnienie pojęć:

• komunikacja społeczna,

• komunikat, nadawca, odbiorca,

• komunikacja werbalna i niewerbalna,

• mowa ciała,

• dyskusja, debata,

• konsensus,

• trema.

• Przedstawienie:

• zasad kształtowania swojego wizerunku w nowym środowisku,

• reguł obowiązujących w wystąpieniach publicznych,

• czynników decydujących o jakości i skuteczności komunikatu.

Dział 1.

Społeczna natura człowieka. Uczeń:

2) przedstawia zasady komunikowania się; wyjaśnia zasady skutecznej autoprezentacji – kształtowania swojego wizerunku w nowym środowisku.

1

4. Życie rodzinne

• Wyjaśnienie pojęć:

• rodzina,

• system wartości,

• Przedstawienie

• struktury i podstawowych funkcji rodziny,

• zasad budowania prawidłowych relacji w rodzinie, w tym praw i obowiązków dzieci,

• systemów wartości kształtujących życie rodzinne,

• zasad funkcjonowania gospodarstwa domowego,

• struktury, funkcji, zasad prawidłowego planowania budżetu domowego.

Dział 2.

Rodzina. Uczeń:

1) charakteryzuje rodzinę jako grupę społeczną i rozumie wpływ, jaki wywiera ona na dzieci; przedstawia prawa i obowiązki dzieci w rodzinie;

2) przedstawia katalog wartości ważnych dla niego i jego rodziny; rozumie, że systemy wartości mogą być różnorodne;

1

5. Edukacja i praca

• Wyjaśnienie pojęć:

• system edukacji,

• społeczność szkolna,

• samorząd uczniowski,

• prawa ucznia.

• rynek pracy,

• kompetencje społeczno-zawodowe.

• Przedstawienie:

• struktury polskiego systemu edukacyjnego;

• funkcji szkoły w systemie edukacji,

• form organizacji życia szkolnego: władze szkolne, klasa szkolna, koła zainteresowań,

• praw i obowiązków ucznia,

• systemu ochrony praw ucznia w szkole.

Dział 3.

Szkoła i edukacja. Uczeń:

1) przedstawia funkcje szkoły w systemie edukacji oraz strukturę polskiego systemu edukacyjnego; 2) charakteryzuje klasę szkolną, pozalekcyjne koło zainteresowań, życie szkolnej społeczności; rozumie, że współtworzy samorząd uczniowski i przedstawia formy jego działania; bierze udział w wyborach organów samorządu szkolnego;

3) wymienia prawa i obowiązki ucznia i nauczyciela; rozpoznaje przypadki naruszania praw uczniów oraz pracowników szkoły; przedstawia sposoby dochodzenia swoich praw przez uczniów.

4) uczestniczy w projekcie zespołowym na temat oczekiwanych kompetencji wybranych kategorii społeczno-zawodowych i ich miejsca na rynku pracy;

5) planuje dalszą edukację, uwzględniając własne zainteresowania, zdolności i umiejętności oraz rady innych osób i sytuację na rynku pracy.

1

6. Ekonomia na co dzień

• Wyjaśnienie pojęć:

• budżet domowy,

• prawa konsumenta

• Przedstawienie:

• cech współczesnego rynku pracy,

• kompetencji właściwych dla wybranych kategorii społeczno-zawodowych,

• zasad planowania własnej przyszłości edukacyjnej i zawodowej,

• czynników umożliwiających odniesienie sukcesu edukacyjnego i zawodowego.

Dział 2.

Rodzina. Uczeń:

3) wyjaśnia, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe; wymienia główne źródła jego dochodów (z pracy, działalności gospodarczej, świadczenia społeczne);

4) wymienia kategorie wydatków gospodarstwa domowego; planuje jego budżet.

2

Podsumowanie i test

2

Fakty i opinie

Rozdział II. Prawo i prawa człowieka

1. Czym są prawa człowieka

• Wyjaśnienie pojęć:

• godność człowieka

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka,

• prawa i wolności człowieka,

• prawa dziecka,

• Konwencja o prawach dziecka,

• Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF).

• Przedstawienie:

• cech praw człowieka (powszechne, przyrodzone, nienaruszalne, niezbywalne),

• genezy, okoliczności uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz wartości, do których odnosi się preambuła dokumentu,

• różnic pomiędzy prawami a wolnościami człowieka.

Dział 4.

Prawa człowieka. Uczeń:

1) rozumie, że godność człowieka wynika z różnych systemów moralnych; wyjaśnia, że jest ona źródłem powszechnych, przyrodzonych, nienaruszalnych i niezbywalnych wolności i praw człowieka; rozumie sformułowania preambuły Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka;

2) wykazuje różnice między prawami a wolnościami człowieka; wymienia prawa i wolności osobiste zawarte w Konstytucji RP; wie, które z nich nie mogą zostać ograniczone;

1

2. Katalog praw człowieka

• Wyjaśnienie pojęć:

• kategorie praw człowieka (prawa i wolności: osobiste, polityczne).

• Przedstawienie:

• praw i wolności osobistych i politycznych zawartych w Konstytucji RP,

• zasad i przesłanek ograniczenia praw i wolności człowieka w państwie demokratycznym,

• znaczenia praw i wolności człowieka w państwie demokratycznym.

Dział 4.

Prawa człowieka. Uczeń:

2) […] wymienia prawa i wolności osobiste zawarte w Konstytucji RP; wie, które z nich nie mogą zostać ograniczone;

5) wymienia prawa i wolności polityczne zawarte w Konstytucji RP; wykazuje, że dzięki nim człowiek może mieć wpływ na życiu publiczne;

1

3. Ochrona praw człowieka

• Wyjaśnienie pojęć:

• Rzecznik Praw Obywatelskich,

• Rzecznik Praw Dziecka,

• Przedstawienie:

• roli i przykładów działań podejmowanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce,

• wybranych działań organizacji pozarządowych na rzecz ochrony praw człowieka w Polsce i na świecie,

Dział 4.

Prawa człowieka. Uczeń

3) przedstawia prawa dzieci zapisane w Konwencji o Prawach Dziecka;

4) podaje przykłady działań Rzecznika Praw Dziecka; przedstawia cele działalności Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci.

6) wykazuje, że prawa człowieka muszą być chronione; wie, jaką rolę pełni Rzecznik Praw Obywatelskich i podaje przykłady jego działań;

7) przedstawia przykłady działań organizacji pozarządowych na rzecz ochrony praw człowieka; uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się zjawiskom braku tolerancji wobec różnych mniejszości.

2

4. Bezpieczeństwo nieletnich

• Wyjaśnienie pojęć:

• nieletni,

• cyberprzestrzeń.

• Przedstawienie:

• form przemocy fizycznej, psychicznej, w tym werbalnej, wobec nieletnich,

• sposobów przeciwdziałania przemocy wobec nieletnich,

• form przemocy w cyberprzestrzeni,

• zasad prawidłowego korzystania z zasobów internetu,

• korzyści wynikających z korzystania z internetu;

• Wyjaśnienie pojęć:

• odpowiedzialność karna,

• przestępstwo,

• wykroczenie.

Przedstawienie:

• zasad odpowiedzialności karnej nieletnich,

• praw przysługujących nieletnim w postępowaniu w sprawach o czyny karalne,

• środków wychowawczych lub poprawczych orzekanych wobec nieletnich,

• działań służących zapobieganiu i zwalczaniu demoralizacji wśród nieletnich.

Dział 5.

Nieletni wobec prawa. Uczeń:

1) rozpoznaje zachowania związane z przemocą fizyczną i psychiczną, w tym werbalną, wobec siebie i innych; wie, jakie osoby i instytucje należy powiadomić w takich sytuacjach;

2) przedstawia korzyści i zagrożenia wynikające z korzystania z zasobów internetu; rozpoznaje przemoc w cyberprzestrzeni i wie, jak na nią reagować;

3) wyjaśnia, na jakich zasadach nieletni odpowiadają za popełnienie wykroczeń i przestępstw.

1

5. Służby ochrony prawa

• Wyjaśnienie pojęć:

• służby porządkowe,

• policja.

• Przedstawienie:

• zadań i form pracy policji w Polsce,

• uprawnień przysługujących policjantom,

• zadań i form pracy straży miejskiej,

• uprawnień przysługujących strażnikom miejskim,

• uprawnień przysługujących innym służbom,

• praw przysługujących nieletnim w kontakcie ze służbami porządkowymi.

Dział 5.

Nieletni wobec prawa. Uczeń:

4) przedstawia uprawnienia policjantów i funkcjonariuszy innych służb porządkowych oraz swoje prawa w kontakcie z tymi służbami.

1

Podsumowanie i test

2

Fakty i opinie

Rozdział III. Społeczność lokalna i regionalna

1. Czym jest samorząd?

• Wyjaśnienie pojęć:

• samorząd,

• samorząd szkolny,

• samorząd zawodowy,

• związki zawodowe,

• strajk,

• manifestacja.

• Przedstawienie:

• praw, zadań, form działania samorządu uczniowskiego,

• celów i przykładów działań związków zawodowych,

• celów i przykładów działań stowarzyszeń zawodowych,

• podziału Polski na województwa,

• struktury organizacyjnej powiatu i województwa (organy samorządu powiatowego powiatu, organy samorządu wojewódzkiego).

Dział 3.

Szkoła i edukacja. Uczeń:

2) […] rozumie, że współtworzy samorząd uczniowski i przedstawia formy jego działania; bierze udział w wyborach organów samorządu szkolnego;

Dział 9.

Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:

3) przedstawia cele i przykłady działania samorządów zawodowych, związków zawodowych oraz organizacji społecznych skupiających młodych ludzi w Polsce.

1

2. Gmina – podstawowa jednostka samorządu

• Wyjaśnienie pojęć:

• samorząd terytorialny,

• gmina,

• organ wykonawczy i organ uchwałodawczy (stanowiąco-kontrolny w gminie),

• rada gminy, rada miejska, rada miasta,

• wójt, burmistrz, prezydent,

• e-urząd,

• budżet gminy.

• Przedstawienie:

• struktury organizacyjnej gminy (organy gminy),

• zasad wyboru organów gminy,

• zadań i form pracy samorządu gminnego,

• struktury budżetu gminnego (źródła przychodów, rodzaje wydatków),

• źródeł informacji na temat gminy (pracy urzędu gminy, osób pełniących najważniejsze funkcje w gminie, problemów lokalnej społeczności, wydarzeń i postaci z dziejów gminy),

• zasad wypełniania wniosków urzędowych (wniosek o wydanie dowodu osobistego).

Dział 6.

Społeczność lokalna. Uczeń:

1) rozumie, że współtworzy samorząd gminny i wymienia zadania tego samorządu; przedstawia główne źródła przychodów i kierunki wydatków w budżecie gminy;

2) odwiedza urząd gminy (miasta, dzielnicy); dowiaduje się, w jakim wydziale można załatwić wybrane sprawy; wie o możliwościach załatwienia spraw poprzez e-urząd; wypełnia wniosek o wydanie tymczasowego dowodu osobistego;

3) wymienia organy stanowiące i wykonawcze w gminie (mieście, dzielnicy); przedstawia, jak są one wybierane i jak mogą zostać odwołane; podaje uprawnienia tych organów;

4) podaje, kto pełni funkcje wójta, burmistrza, prezydenta miasta i przewodniczącego rady gminy lub miasta; wyszukuje w mediach lokalnych informacje na temat publicznych działań osób pełniących funkcje w organach samorządu terytorialnego;

5) rozpoznaje problemy społeczne swojej społeczności lokalnej; bierze udział w debacie klasowej dotyczącej tych problemów;

6) uczestniczy w projekcie zespołowym na temat swojej gminy, wydarzeń i postaci z jej dziejów.

2

3. Powiat i województwo.

• Wyjaśnienie pojęć:

• powiat, województwo, miasto na prawach powiatu,

• rada powiatu,

• sejmik województwa,

• zarząd powiatu, zarząd województwa,

• starosta, marszałek województwa,

• wojewoda,

• urząd wojewódzki.

• Przedstawienie:

• zasad wyboru, powoływania organów samorządu powiatowego i wojewódzkiego,

• zadań i form pracy samorządu powiatowego i wojewódzkiego,

• źródeł informacji na temat powiatu i województwa (pracy starostwa powiatowego, urzędu marszałkowskiego; tradycji i zwyczajów społeczności regionalnej),

• zasad wypełniania wniosków urzędowych (wniosek o wydanie paszportu).

Dział 7.

Społeczność regionalna. Uczeń:

1) przedstawia podstawowe informacje o swoim regionie, wydarzenia i postaci z jego dziejów; lokalizuje własne województwo i powiaty wchodzące w jego skład oraz pozostałe województwa;

2) rozumie, że współtworzy samorząd powiatowy i wojewódzki oraz wymienia zadania tych samorządów;

3) dowiaduje się, w jakim wydziale starostwa powiatowego można załatwić wybrane sprawy; wypełnia wniosek o paszport (delegatura urzędu wojewódzkiego);

4) wymienia organy stanowiące i wykonawcze samorządu powiatowego i wojewódzkiego; przedstawia, jak są one wybierane i jak mogą zostać odwołane; podaje zadania tych organów;

5) uczestniczy w projekcie zespołowym na temat tradycji i zwyczajów swojej społeczności regionalnej.

2

4. Obywatele a władza samorządowa

• Wyjaśnienie pojęć:

• referendum gminne,

• petycja,

• skarga, wniosek,

• konsultacje,

• młodzieżowa rada gminy, miasta,

• budżet obywatelski,

• zasada etyczna,

• administracja publiczna,

• Kodeks etyczny urzędnika administracji samorządowej,

• korupcja,

• nepotyzm.

• Przedstawienie:

• form wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych,

• zasad tworzenia budżetu obywatelskiego,

• przykładów realizacji lokalnych inicjatyw mieszkańców,

• przykładów działań podejmowanych przez młodzieżowe rady gminy, miasta,

• roli aktywności obywatelskiej dla prawidłowego funkcjonowania społeczności lokalnej,

• zasad postępowania etycznego w pracy administracji publicznej,

• przykładów nieetycznego zachowania urzędników administracji publicznej.

Dział 9.

Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:

5) przedstawia formy wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych, przykłady realizacji lokalnych inicjatyw mieszkańców finansowanych z budżetów obywatelskich oraz przedsięwzięć podejmowanych przez młodzieżowe rady gminy, miasta;

6) wymienia zasady Kodeksu etycznego urzędnika administracji samorządowej; uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym; rozpoznaje przejawy ich łamania i podaje skutki takich działań.

2

Podsumowanie i test

2

Fakty i opinie

Rozdział IV. Wspólnota narodowa

1. Naród i ojczyzna

• Wyjaśnienie pojęć:

• wspólnota narodowa,

• wspólnota etniczna,

• dziedzictwo narodowe,

• tożsamość narodowa,

• ojczyzna,

• symbole narodowe (godło, flaga, hymn).

• Przedstawienie:

• czynników kształtujących poczucie wspólnoty narodowej i etnicznej,

• znaczenia bycia Polakiem lub członkiem innej wspólnoty narodowej i etnicznej,

• przedstawienie różnych rodzajów tożsamości społeczno-kulturowych (regionalna, narodowa i etniczna, państwowa i obywatelska, europejska) i ich wzajemnych zależności,

• symbole Rzeczypospolitej Polskiej.

Dział 8.

Wspólnoty narodowe, etniczne i ojczyzna.

Uczeń:

1) wyjaśnia, co oznacza być Polakiem lub członkiem innej wspólnoty narodowej i etnicznej […];

2) wyjaśnia, co łączy człowieka z ojczyzną – Polską i przedstawia te więzi na własnym przykładzie; […] zna symbole Rzeczypospolitej Polskiej;

4) […] uzasadnia, że można pogodzić różne tożsamości społeczno-kulturowe (regionalną, narodową i etniczną, państwową i obywatelską, europejską);

1

2. Obywatelstwo i narodowość

• Wyjaśnienie pojęć:

• obywatelstwo,

• zasada krwi, zasada ziemi,

• repatriacja,

• cnoty obywatelskie,

• obowiązki obywatela.

• Przedstawienie:

• różnicy pomiędzy pojęciami narodowość i obywatelstwo,

• sposobów nabycia obywatelstwa polskiego (obywatelstwo z mocy prawa, uznanie za obywatela, nadanie obywatelstwa polskiego),

• konstytucyjnych obowiązków obywatela polskiego,

• cnót obywatelskich i cech dobrego obywatela (odpowiedzialność, troska o dobro wspólne, aktywność, przedsiębiorczość, solidarność, roztropność, tolerancja, odwaga cywilna),

• przykładów postaw i działań wybitnych Polaków na rzecz dobra publicznego.

Dział 8.

Wspólnoty narodowe, etniczne i ojczyzna.

Uczeń:

2) […] wymienia konstytucyjne obowiązki obywatela; zna symbole Rzeczypospolitej Polskiej;

3) wyjaśnia, czym obywatelstwo różni się od narodowości; rozumie, że poza nabyciem obywatelstwa z mocy prawa występuje możliwość uznania za obywatela polskiego oraz nadania obywatelstwa polskiego […];

Dział 9.

Udział obywateli w życiu publicznym.

Uczeń:

1) wskazuje cnoty obywatelskie (odpowiedzialność, troska o dobro wspólne, aktywność, przedsiębiorczość, solidarność, roztropność, tolerancja, odwaga cywilna); wykazuje, odwołując się do działań wybitnych Polaków, znaczenie ich urzeczywistnienia dla pożytku publicznego;

1

3. Czym jest patriotyzm?

• Wyjaśnienie pojęcia:

• patriotyzm.

• Przedstawienie:

• więzi łączących człowieka z małą i dużą ojczyzną,

• postaw patriotycznych dawnych i współczesnych,

• roli patriotyzmu we współczesnym świecie,

Dział 8.

Wspólnoty narodowe, etniczne i ojczyzna. Uczeń:

1) wyjaśnia, […] czym powinna przejawiać się postawa patriotyczna młodego i dorosłego człowieka; […]

5) rozpoznaje przejawy ksenofobii, w tym rasizmu, szowinizmu i antysemityzmu; uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się takim zjawiskom.

1

4. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce

• Wyjaśnienie pojęć:

• mniejszość etniczna,

• mniejszość narodowa,

• języki regionalne,

• uchodźca,

• migracja.

• Przedstawienie:

• mniejszości narodowych i etnicznych mieszkających w Polsce (elementy historii, kultury, dane demograficzne, miejsca ich zwartego zamieszkiwania),

• praw przysługujących mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce,

• praw przysługujących grupom używającym języka regionalnego (Kaszubi),

• sytuacji prawnej grup migrantów w Polsce, w tym uchodźców.

Dział 8.

Wspólnoty narodowe, etniczne i ojczyzna. Uczeń:

3) wymienia mieszkające w Polsce mniejszości narodowe i etniczne, grupę posługującą się językiem regionalnym oraz grupy migrantów (w tym uchodźców) i lokalizuje miejsca ich zwartego zamieszkiwania; przedstawia – za Konstytucją RP – prawa przysługujące etnicznym grupom mniejszościowym.

2

5. Tolerancja i przejawy ksenofobii

• Wyjaśnienie pojęć:

• stereotyp,

• ksenofobia,

• rasizm,

• szowinizm,

• antysemityzm.

• Przedstawienie:

• różnych różnic pomiędzy postawą patriotyczną i ksenofobiczną,

• przejawów i skutków ksenofobii, rasizmu, szowinizmu.

Dział 8.

Wspólnoty narodowe/etniczne i ojczyzna. Uczeń:

5) uzasadnia, że można pogodzić różne tożsamości społeczno-kulturowe (regionalną, narodową/ etniczną, państwową/ obywatelską, europejską); rozpoznaje przejawy ksenofobii, w tym rasizmu, szowinizmu i antysemityzmu, oraz uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się tym zjawiskom.

1

Podsumowanie i test

2

Fakty i opinie

Rozdział V. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej

1. Państwo i demokracja

• Wyjaśnienie pojęć:

• państwo,

• suwerenność,

• ustrój polityczny,

• demokracja, demokracja bezpośrednia, demokracja pośrednia,

• inicjatywa obywatelska,

• referendum,

• autorytaryzm,

• totalitaryzm,

• kultura polityczna,

• opozycja.

• Przedstawienie:

• funkcji państwa demokratycznego,

• różnic pomiędzy pojęciami naród i państwo,

• cech i form demokracji bezpośredniej i pośredniej,

• różnic pomiędzy ustrojem demokratycznym, autorytarnym a totalitarnym.

Dział 11.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

1) wymienia podstawowe cechy i funkcje państwa; wyjaśnia, czym zajmuje się władza państwowa;

2) wyjaśnia zasadę suwerenności narodu; przedstawia sprawy, które mogą być poddane pod referendum […];

3) wyjaśnia zasadę przedstawicielstwa (demokracji pośredniej) […].

2

2. Polska państwem demokratycznym

• Wyjaśnienie pojęć:

• prawo,

• państwo prawne,

• konstytucja,

• preambuła,

• Trybunał Konstytucyjny,

• władza ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza,

• akt prawny,

• ustawa,

• ratyfikowana umowa międzynarodowa,

• rozporządzenie,

• akty prawa miejscowego.

• Przedstawienie:

• hierarchii aktów prawnych w Polsce,

• roli konstytucji w państwie,

• zasad ustroju zawartych w Konstytucji RP (zasada: suwerenności narodu, przedstawicielstwa, republikańskiej formy rządów, trójpodziału i równowagi władz, decentralizacji władzy publicznej, państwa prawa, pluralizmu politycznego, praw i wolności człowieka i obywatela).

Dział 11.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

2) wyjaśnia zasadę suwerenności narodu; przedstawia sprawy, które mogą być poddane pod referendum; wymienia referenda ogólnokrajowe, których wyniki były wiążące […];

3) wyjaśnia zasadę przedstawicielstwa (demokracji pośredniej) […];

4) wyjaśnia zasadę pluralizmu politycznego […];

5) wyjaśnia zasadę republikańskiej formy rządu […];

6) wyjaśnia zasadę państwa prawa […];

7) wyjaśnia zasadę konstytucjonalizmu; podaje szczególne cechy konstytucji; wymienia rozdziały Konstytucji RP i znajduje w niej przepisy dotyczące wskazanej kwestii; podaje kompetencje Trybunału Konstytucyjnego RP w zakresie ochrony Konstytucji RP;

8) wyjaśnia zasadę trójpodziału władzy […].

2

3. Sejm i Senat RP

• Wyjaśnienie pojęć:

• parlament,

• Sejm RP i Senat RP,

• poseł, senator,

• marszałek sejmu, marszałek senatu,

• Zgromadzenie Narodowe,

• immunitet,

• mandat,

• komisje sejmowe,

• Prezydium Sejmu,

• Konwent Seniorów,

• inicjatywa ustawodawcza,

• weto,

• partia polityczna,

• Przedstawienie:

• funkcji, kompetencji sejmu i senatu,

• zasad wyboru do sejmu i senatu (wybory bezpośrednie, powszechne, równe, proporcjonalne; głosowanie tajne),

• procesu tworzenia ustawy zwykłej.

Dział 11.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

3) wyjaśnia zasadę przedstawicielstwa (demokracji pośredniej); przedstawia zasady wyborów do Sejmu RP i Senatu RP; wskazuje zasady działania i najważniejsze kompetencje izb parlamentu;

4) […] wymienia partie polityczne, których przedstawiciele zasiadają w Sejmie RP […]; rozumie, jaki jest cel działania partii politycznych, oraz że konkurują one w życiu publicznym; wyszukuje informacje na temat działań wybranej partii (jej struktur regionalnych lub centralnych).

2

4. Prezydent i Rada Ministrów

• Wyjaśnienie pojęć:

• republika,

• głowa państwa,

• władza wykonawcza,

• Rada Ministrów,

• Prezes Rady Ministrów (premier),

• wotum zaufania,

• wotum nieufności.

• Przedstawienie:

• zasad wyboru Prezydenta RP,

• kompetencji Prezydenta RP,

• sylwetek Prezydentów III Rzeczypospolitej Polskiej,

• sposobu powoływania Rady Ministrów,

• kompetencji Rady Ministrów i wybranych ministerstw,

• form kontroli parlamentarnej nad działalnością Rady Ministrów.

Dział 11.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

5) wyjaśnia zasadę republikańskiej formy rządu; przedstawia sposób wyboru i podstawowe kompetencje Prezydenta RP; znajduje informacje o życiorysie politycznym osób pełniących ten urząd, które wybrano w wyborach powszechnych; wyszukuje w środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego Prezydenta RP;

8) wyjaśnia zasadę trójpodziału władzy; objaśnia konieczność poparcia większości sejmowej dla Rady Ministrów RP (bądź jej działań); przedstawia podstawowe kompetencje Rady Ministrów RP; znajduje informacje o życiorysie politycznym urzędującego oraz poprzedniego prezesa Rady Ministrów RP; wykazuje, że decyzje podejmowane w wybranym ministerstwie mają wpływ na życie jego rodziny.

2

5. Sądy i trybunały

• Wyjaśnienie pojęć:

• sąd,

• sądy powszechne,

• sądy administracyjne,

• wymiar sprawiedliwości,

• zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego,

• zasada niezależności sądów,

• Trybunał Stanu,

• Trybunał Konstytucyjny,

• Przedstawienie:

• struktury polskiego wymiaru sprawiedliwości,

• podstawowych zasad postępowania sądowego,

• spraw, które rozpatruje Trybunał Stanu i Trybunał Konstytucyjny,

• spraw, które rozpatruje sąd rejonowy.

Dział 11.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

6) wyjaśnia zasadę państwa prawa, w tym niezależności sądów; wymienia nazwy sądów powszechnych i administracyjnych, wyjaśnia ten podział oraz zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego; odwiedza stronę internetową sądu rejonowego właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania i wskazuje, w jakich sprawach sąd ten orzeka;

7) […] podaje kompetencje Trybunału Konstytucyjnego RP w zakresie ochrony Konstytucji RP.

2

6. Organizacje pozarządowe

• Wyjaśnienie pojęć:

• organizacja pozarządowa,

• stowarzyszenie,

• fundacja,

• wolontariat.

• Przedstawienie:

• celów i przykładów działań wybranych organizacji pozarządowych (stowarzyszeń i fundacji),

• roli organizacji pozarządowych w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego,

• form działalności wolontariuszy,

• znaczenia wolontariatu we współczesnym świecie.

Dział 9.

Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:

2) przedstawia cele i formy działań organizacji pozarządowych (stowarzyszeń i fundacji) aktywnych w społeczności lokalnej i regionie; rozumie, że działalność tego typu prowadzi także do realizacji własnych potrzeb;

3) przedstawia cele i przykłady działania […] organizacji społecznych skupiających młodych ludzi w Polsce;

4) wyjaśnia ideę wolontariatu i przedstawia formy działalności wolontariuszy.

2

7. Media i opinia publiczna

• Wyjaśnienie pojęć:

• środki masowego przekazu,

• opinia publiczna,

• ośrodki badania opinii publicznej,

• reklama,

• kampania społeczna.

• Przedstawienie:

• funkcji i specyfiki (wad i zalet) współczesnych środków masowego przekazu (prasa, telewizja, radio, Internet),

• roli środków masowego przekazu w systemie ochrony praw i wolności człowieka,

• zasad prawidłowej analizy przekazu informacyjnego: tekstu narracyjnego (fakty, opinie) oraz reklamy,

• roli, celów, rodzajów kampanii społecznych,

• zasad odczytywania i interpretacji wyników badań opinii publicznej (wykresów, tabel),

• znaczenia opinii publicznej dla funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego.

Dział 10.

Środki masowego przekazu. Uczeń:

1) przedstawia funkcje i rodzaje środków masowego przekazu; wyjaśnia znaczenie środków masowego przekazu dla wolności słowa;

2) wyszukuje w mediach wiadomości na wskazany temat; odróżnia informacje o faktach od komentarzy i opinii; wyjaśnia, na czym powinna polegać rzetelność dziennikarzy;

3) przedstawia funkcje reklamy i krytycznie analizuje wybrany przekaz reklamowy;

4) wskazuje cele kampanii społecznych; analizuje materiały z wybranej kampanii tego rodzaju;

5) wykazuje znaczenie opinii publicznej; wyszukuje w internecie komunikaty z badań opinii publicznej oraz odczytuje i interpretuje proste wyniki takich badań.

1

Podsumowanie i test

2

Fakty i opinie

Rozdział V. Sprawy międzynarodowe

1. Organizacje międzynarodowe

• Wyjaśnienie pojęć:

• Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ),

• Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (NATO),

• Rada Bezpieczeństwa,

• misje wojskowe.

• Przedstawienie:

• struktury ONZ,

• celów i przykładów działania ONZ (misje pokojowe ONZ),

• form aktywności Polski w pracach ONZ,

• celów i przykładów działania NATO,

• głównych celów, zasad polityki obronnej Polski,

• okoliczności przystąpienia Polski do NATO,

• udziału wojsk polskich w działaniach militarnych NATO.

Dział 12.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

1) wymienia cele i przejawy działania Organizacji Narodów Zjednoczonych i Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego;

4) przedstawia działalność Polski w ONZ, […] NATO;

2

2. Unia Europejska

• Wyjaśnienie pojęć:

• Unia Europejska,

• ojcowie-założyciele zjednoczonej Europy,

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali,

• Europejska Wspólnota Gospodarcza,

• Europejska Wspólnota Energii Atomowej,

• traktat z Maastricht,

• traktat lizboński,

• Parlament Europejski,

• Rada Europejska,

• Rada Unii Europejskiej,

• Komisja Europejska,

• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

• Przedstawienie:

• celów działania Unii Europejskiej,

• głównych etapów integracji europejskiej,

• sylwetek polityków europejskich, tzw. ojców-założycieli zjednoczonej Europy.

• zasada wolnego przepływu: osób, towarów, usług, kapitału,

• fundusze unijne,

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,

• Europejski Fundusz Społeczny,

• Fundusz Spójności.

Dział 12.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

2) wymienia cele działania Unii Europejskiej; znajduje informacje o życiorysie politycznym Ojców założycieli zjednoczonej Europy […];

2

3. Polska w Unii Europejskiej

• Przedstawienie:

• głównych etapów procesu integracji Polski z Unią Europejską,

• korzyści wynikających z obecności Polski w Unii Europejskiej dla różnych podmiotów (młodych ludzi, przedsiębiorców, pracowników),

• sposobów wykorzystania funduszów unijnych dla poprawy funkcjonowania społeczności lokalnej, regionalnej,

• sylwetek obywateli polskich pełniących ważne funkcje w instytucjach Unii Europejskiej.

Dział 12.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

2) wymienia cele działania Unii Europejskiej […];

2) […] znajduje informacje o życiorysie politycznym […] obywateli polskich pełniących ważne funkcje w instytucjach unijnych;

3) przedstawia podstawowe korzyści związane z obecnością Polski w Unii Europejskiej dla pracowników i osób podróżujących; znajduje informacje o wykorzystaniu funduszy unijnych w swojej gminie lub swoim regionie.

1

4. Problemy współczesnego świata

• Wyjaśnienie pojęć:

• globalizacja,

• państwa globalnego Południa i Północy,

• pomoc humanitarna.

• Przedstawienie:

• przyczyn i przejawów dysproporcji rozwojowych we współczesnym świecie,

• zagrożeń wynikających z rozwoju terroryzmu międzynarodowego, problemów wynikających z rosnącej skali migracji.

Dział 12.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

5) bierze udział w dyskusji dotyczącej wybranych problemów społecznych współczesnego świata; rozważa w jej trakcie propozycje działań w kierunku poprawy warunków życia innych ludzi na świecie.

2

5. Konflikty zbrojne na świecie

• Wyjaśnienie pojęć:

• konflikty międzynarodowe,

• terroryzm,

• Przedstawienie:

przyczyn i skutków wybranych konfliktów międzynarodowych.

Dział 12.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

5) bierze udział w dyskusji dotyczącej wybranych problemów społecznych współczesnego świata; rozważa w jej trakcie propozycje działań w kierunku poprawy warunków życia innych ludzi na świecie.

1

Podsumowanie i test

2

Fakty i opinie

60