Mieczysław Matyasik

Numer lekcji

Temat lekcji

Cele lekcji

Liczba godzin na realizację

Treści nauczania

Wymagania edukacyjne

Wymagania szczegółowe podstawy programowej

podstawowe (P)

ponadpodstawowe (PP)

Kwasy

1.

Wzory i nazwy kwasów

Uczeń:

poznaje pojęcia: kwas, reszta kwasowa. Omawia budowę tej grupy związków chemicznych. Poznaje rodzaje kwasów (beztlenowe i tlenowe).

1

•   budowa cząsteczek kwasów
•   wzory i nazwy kwasów
•   podział kwasów na tlenowe i beztlenowe

Uczeń:

• definiuje pojęcie kwasy (A)
• zapisuje wzory kwasów (HCl, H₂S, HNO₃, H₂SO₃, H₂SO₄, H₂CO₃, H₃PO₄) (C)
• podaje nazwy kwasów (HCl, H₂S, HNO₃, H₂SO₃, H₂SO₄, H₂CO₃, H₃PO₄) (A)
•   wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie (B)
• wyznacza wartościowość reszty kwasowej (B)
•   opisuje budowę kwasów beztlenowych i tlenowych (B)

Uczeń:

•   wyjaśnia obecność wartościowości w nazwie niektórych kwasów (C)
•   potrafi nazwać kwas znając jego wzór z uwzględnieniem wartościowości (C)

Uczeń:

VI. 1) rozpoznaje wzory […] kwasów; zapisuje wzory sumaryczne […] kwasów: HCl, H₂S, HNO₃, H₂SO₃, H₂SO₄, H₂CO₃, H₃PO₄ oraz podaje ich nazwy

2.

3.

Kwasy beztlenowe

Uczeń:

poznaje sposoby otrzymywania, właściwości oraz zastosowania kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego.

2

•   wzory kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego
•   otrzymywanie kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego
•   równania reakcji otrzymywania kwasu chlorowodorowego i kwasu siarkowodorowego
•   właściwości kwasu chlorowodorowego i kwasu siarkowodorowego
•   zastosowania kwasu chlorowodorowego i kwasu siarkowodorowego

Uczeń:

• wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z kwasami (A)
• zapisuje wzory kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego (C)
• definiuje wodorki (A)
• wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasach chlorowodorowym i siarkowodorowym (B)
• określa właściwości kwasu chlorowodorowego oraz kwasu siarkowodorowego (C)
•   opisuje zastosowania kwasu chlorowodorowego i kwasu siarkowodorowego (B)

Uczeń:

• rozróżnia kwasy od innych substancji za pomocą wskaźników (C)
•   wyjaśnia, dlaczego podczas pracy z kwasami należy zachować szczególną ostrożność (C)
•   zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu chlorowodorowego (C)
• opisuje doświadczenie otrzymywania kwasu chlorowodorowego przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) (C)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowodorowego (C)
• projektuje i opisuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas beztlenowy (D)
•   zapisuje równanie reakcji otrzymywania wskazanego kwasu beztlenowego (D)

Uczeń:

VI. 1) rozpoznaje wzory […] kwasów; zapisuje wzory sumaryczne […] kwasów: HCl, H₂S […] oraz podaje ich nazwy

VI. 2) projektuje i przeprowadza doświadczenia, w wyniku których można otrzymać […] kwas beztlenowy […] (np. […] HCl […]); zapisuje odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej

VI. 3) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych […] kwasów (np. […] HCl […])

4.

5.

Kwas siarkowy(VI) i kwas siarkowy(IV) – kwasy tlenowe siarki

Uczeń:

poznaje sposoby otrzymywania, właściwości oraz zastosowania kwasów siarkowego(VI) i siarkowego(IV).

2

•   wzory kwasu siarkowego(VI) i kwasu siarkowego(IV)
•   budowa cząsteczki kwasu siarkowego(VI) i kwasu siarkowego(IV)
•   kwas siarkowy(VI) i kwas siarkowy(IV) jako przykłady kwasów tlenowych
•   otrzymywanie kwasu siarkowego(VI) i kwasu siarkowego(IV)
•   równania reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(VI) i kwasu siarkowego(IV)
•   pojęcie tlenek kwasowy
•   zasada bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI)
•   właściwości i zastosowania stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI)
•   właściwości i zastosowania kwasu siarkowego(IV)

Uczeń:

• odróżnia kwasy tlenowe od beztlenowych (B)

• wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowym(VI) (B)
• wskazuje przykłady tlenków kwasowych (A)
• wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy (B)
• zapisuje wzór kwasu siarkowego(VI) (C)
• określa właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (C)
• opisuje zastosowania stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (B)
• wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowym(IV) (B)
• zapisuje wzór kwasu siarkowego(IV) (C)
• opisuje właściwości kwasu siarkowego(IV) (B)
•   opisuje zastosowania kwasu siarkowego(IV) (B)

Uczeń:

• wyznacza wartościowość niemetalu w kwasie (C)
• wyznacza wzór tlenku kwasowego (C)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(VI) (C)
• opisuje doświadczenie otrzymywania kwasu siarkowego(VI) przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) (C)
• wykazuje doświadczalnie żrące właściwości kwasu siarkowego(VI) (D)
• podaje zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (C)
• wyjaśnia, dlaczego kwas siarkowy(VI) pozostawiony w otwartym naczyniu zwiększa swą objętość (C)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(IV) (C)
• zapisuje równanie reakcji rozkładu kwasu siarkowego(IV) (C)
•   planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas siarkowy(IV) (C)

Uczeń:

VI. 1) rozpoznaje wzory […] kwasów; zapisuje wzory sumaryczne […] kwasów: […] H₂SO₃, H₂SO₄ […] oraz podaje ich nazwy

VI. 3) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych […] kwasów (np. […] H₂SO₄)

6.

7.

Przykłady innych kwasów tlenowych

Uczeń:

poznaje sposoby otrzymywania, właściwości oraz zastosowania kwasów azotowego(V), węglowego i fosforowego(V).

2

•   wzory kwasów: azotowego(V), węglowego i fosforowego(V)
•   otrzymywanie kwasów: azotowego(V), węglowego i fosforowego(V)
•   równania reakcji otrzymywania kwasów: azotowego(V), węglowego i fosforowego(V)
•   właściwości kwasów: azotowego(V), węglowego i fosforowego(V)
•   zastosowania kwasów: węglowego, azotowego(V) i fosforowego(V)

Uczeń:

• opisuje budowę kwasów azotowego(V), węglowego i fosforowego(V) (B)
• zapisuje wzory kwasów azotowego(V), węglowego i fosforowego(V) (C)
• podaje wzór sumaryczny tlenku kwasowego kwasów azotowego(V), węglowego i fosforowego(V) (A)
• określa właściwości kwasów azotowego(V), węglowego i fosforowego(V) (C)
•   opisuje zastosowania kwasów azotowego(V), węglowego i fosforowego(V) (B)
•   wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych (A)

Uczeń:

• zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów azotowego(V), węglowego i fosforowego(V) (C)
• opisuje reakcję ksantoproteinową (C)
• planuje doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (w serze, mleku, jajku) (C)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasów (C)
• opisuje budowę kwasów tlenowych i wyjaśnia, dlaczego kwasy węglowy i fosforowy(V) zaliczamy do kwasów tlenowych (C)
• planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas węglowy oraz kwas fosforowy(V) (C)
• zapisuje wzór strukturalny kwasu nieorganicznego o podanym wzorze sumarycznym (C)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania dowolnego kwasu (C)
• identyfikuje kwasy na podstawie podanych informacji (D)
• proponuje reakcje, w których wyniku można otrzymać kwas tlenowy (D)
•   rozwiązuje trudniejsze chemografy (D)

Uczeń:

VI. 1) rozpoznaje wzory […] kwasów; zapisuje wzory sumaryczne […] kwasów: […] HNO₃, […] H₂CO₃, H₃PO₄ oraz podaje ich nazwy

VI. 2) projektuje i przeprowadza doświadczenia, w wyniku których można otrzymać […] kwas […] tlenowy (np. […]H₃PO₄); zapisuje odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej

8.

Proces dysocjacji jonowej kwasów

Uczeń:

omawia proces dysocjacji jonowej kwasów. Zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów. Definiuje kwasy zgodnie z teorią Arrheniusa.

1

•   pojęcie dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów
•   równania reakcji dysocjacji jonowej (także stopniowej) kwasów
•   definicje kwasów i zasad (zgodnie z teorią Arrheniusa)
•   wspólne właściwości kwasów (barwy wskaźników, przewodnictwo prądu elektrycznego przez roztwory kwasów)
•   wyróżnianie kwasów wśród innych związków chemicznych (za pomocą wskaźników odczynu)

Uczeń:

• definiuje pojęcia: jon, kation, anion (A)
• wyjaśnia pojęcie dysocjacja jonowa (B)
• definiuje reakcje odwracalną i nieodwracalną (A)
• wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa kwasów (B)
• definiuje kwasy zgodnie z teorią Arrheniusa (A)
• zapisuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (C)
• nazywa jony powstałe w wyniku dysocjacji jonowej poznanych kwasów (C)
• wymienia wspólne właściwości kwasów (A)
• wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości kwasów (B)

Uczeń:

• zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (C)

Uczeń:

VI. 4) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna […] kwasów; […] zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej […] kwasów (w formie stopniowej dla H₂S, H₂CO₃); definiuje kwasy i zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa) […]

9.

Porównanie właściwości kwasów

Uczeń:

porównuje budowę cząsteczek i sposoby otrzymywania kwasów beztlenowych i tlenowych. Analizuje przyczyny i skutki występowania kwaśnych opadów oraz sposobów, w jaki można im zapobiegać.

1

•   różnice w budowie cząsteczek kwasów beztlenowych i tlenowych
•   sposoby otrzymywania kwasów beztlenowych i tlenowych
•   pojęcie kwaśne opady
•   proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania
•   sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów

Uczeń:

•   definiuje kwasy tlenowe i kwasy beztlenowe (A)
•   opisuje różnice między sposobami otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych (C )
•   wyjaśnia pojęcie kwaśne opady (B)
•   podaje przykłady związków chemicznych odpowiedzialnych za powstawanie kwaśnych opadów i źródeł tych związków (A)
•   podaje przykłady skutków działania kwaśnych opadów na środowisko (A)

Uczeń:

• porównuje budowę kwasów tlenowych i beztlenowych (C)
•   podaje i objaśnia sposoby otrzymywania kwasów beztlenowych i tlenowych (C )
• analizuje proces powstawania kwaśnych opadów oraz skutki ich działania (D)
•   proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów (C)

Uczeń:

VI. 3) opisuje właściwości […] niektórych kwasów (np. […] HCl, H₂SO₄)

VI. 8) analizuje proces powstawania i skutki kwaśnych opadów; proponuje sposoby ograniczające ich powstawanie

10.

Odczyn roztworów – skala pH

Uczeń:

wyjaśnia pojęcie: pH roztworu. Posługuje się skalą pH.

1

•   rozróżnianie kwasów i zasad za pomocą wskaźników
•   przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego
•   pojęcie skala pH
•   interpretacja wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny)
•   badanie wartości pH produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości)

Uczeń:

• definiuje pojęcie odczyn kwasowy (A)
• wymienia poznane wskaźniki kwasowo-zasadowe (A)
• wymienia rodzaje odczynu roztworów (A)
• omawia skalę pH (B)
• określa zakres pH i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów (C)
•     bada odczyn roztworu (C)

Uczeń:

• opisuje zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego, oranżu metylowego) (C)
• wymienia powody odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego roztworów (C)
• wyjaśnia pojęcie skala pH (C)
• interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn obojętny, kwasowy, zasadowy) (C)
• określa odczyn roztworu na podstawie znajomości jonów obecnych w roztworze (D)
• planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości pH produktów użytku codziennego (C)

Uczeń:

VI. 5) wskazuje na zastosowania wskaźników, np. fenoloftaleiny, oranżu metylowego, uniwersalnego papierka wskaźnikowego; rozróżnia doświadczalnie roztwory kwasów i wodorotlenków za pomocą wskaźników

VI. 6) wymienia rodzaje odczynu roztworu; określa i uzasadnia odczyn roztworu, (kwasowy, zasadowy, obojętny)

VI. 7) posługuje się skalą pH; interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny); przeprowadza doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu codziennym człowieka (np. żywności, środków czystości)

11.

Podsumowanie wiadomości o kwasach

1

12.

Sprawdzian wiadomości z działu Kwasy

1

Sole

13.

14.

Wzory i nazwy soli

Uczeń:

poznaje pojęcie sól. Omawia budowę tej grupy związków chemicznych. Zapisuje wzory soli i tworzy ich nazwy.

2

•   wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczków, siarczanów(VI), siarczanów(IV), azotanów(V), węglanów, fosforanów(V)
•   budowa soli
•   tworzenie nazw soli na podstawie wzorów sumarycznych
•   tworzenie wzorów sumarycznych soli na podstawie ich nazw

Uczeń:

• opisuje budowę soli (B)
• wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli (A)
• zapisuje wzory sumaryczne soli (chlorków, siarczków oraz soli kwasów tlenowych) (proste przykłady) (C)
• tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych soli (chlorków, siarczków oraz soli kwasów tlenowych) (proste przykłady) (C)
• zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw (chlorków, siarczków oraz soli kwasów tlenowych) (proste przykłady) (C)
•   wskazuje wzory soli wśród zapisanych wzorów związków chemicznych (C)

Uczeń:

•   tworzy nazwy soli na podstawie wzorów (C)
•   zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie nazw (C)
•   tworzy nazwę dowolnej soli na podstawie jej wzoru sumarycznego oraz wzór sumaryczny na podstawie nazwy soli (C)

Uczeń:

VII. 2) tworzy i zapisuje wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczków, azotanów(V), siarczanów(IV), siarczanów(VI), węglanów, fosforanów(V) (ortofosforanów(V)); tworzy nazwy soli na podstawie wzorów; tworzy i zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie nazw

15.

Proces dysocjacji jonowej soli

Uczeń:

omawia proces dysocjacji jonowej soli. Zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej soli.

1

•   dysocjacja jonowa (elektrolityczna) soli
•   korzystanie z informacji zawartych w tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie
•   równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) wybranych soli

Uczeń:

• wyjaśnia, jak dysocjują sole (B)
• zapisuje równanie reakcji dysocjacji jonowej wybranych soli (proste przykłady) (C)
• nazywa powstałe jony (proste przykłady) (C )
• dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie (A)
• określa rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie (C)
•   wyjaśnia, dlaczego wodne roztwory soli przewodzą prąd elektryczny (B)

Uczeń:

• zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej soli (C)
• planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające zbadać rozpuszczalność wybranych soli w wodzie (C)

Uczeń:

VII. 4) pisze równania dysocjacji elektrolitycznej soli rozpuszczalnych w wodzie

16.

17.

Reakcje zobojętniania

Uczeń:

wyjaśnia, jak przebiegają reakcje zobojętniania. Zapisuje równania reakcji zobojętniania w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej.

2

•   pojęcie reakcja zobojętniania
•   doświadczalne przeprowadzenie reakcji zobojętniania
•   rola wskaźnika w reakcji zobojętniania
•   równania reakcji zobojętnienia (w formie cząsteczkowej i jonowej)

Uczeń:

• definiuje pojęcie reakcja zobojętniania (A)
• podaje różnice między zapisami równania reakcji zobojętniania w formie cząsteczkowej a formie jonowej (B)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania soli w reakcji zobojętniania w formie cząsteczkowej i jonowej (proste przykłady) (C)
• odczytuje równania reakcji zobojętniania (proste przykłady) (C)
•   podaje obserwacje do doświadczeń otrzymywania soli przez działanie kwasem na zasadę  (C)

Uczeń:

• wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (C)
• tłumaczy rolę wskaźnika w reakcji zobojętniania (C)
• wyjaśnia zmiany odczynu roztworów poddanych reakcji zobojętniania (C)
• opisuje doświadczenie otrzymywania soli przez działanie kwasem na zasadę przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) (C)
• zapisuje cząsteczkowo, jonowo równania reakcji zobojętniania (C)

• projektuje doświadczenie otrzymywania podanej soli przez działanie kwasem na zasadę (inne niż na lekcji) (D)
•   podaje opisy doświadczeń otrzymywania wybranych soli przez działanie kwasem na zasadę (schemat, obserwacje, wnioski, równania reakcji chemicznych) (D)

Uczeń:

VII. 1) projektuje i przeprowadza doświadczenie oraz wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (HCl + NaOH); pisze równania reakcji zobojętniania w formie cząsteczkowej i jonowej

VII. 3) pisze równania reakcji otrzymywania soli (kwas + wodorotlenek […]) w formie cząsteczkowej

18.

Reakcje metali z kwasami

Uczeń:

wyjaśnia, jak przebiegają reakcje metali z kwasami. Analizuje szereg aktywności metali. Przewiduje produkty reakcji metali z kwasami na podstawie szeregu aktywności metali. Zapisuje równania reakcji metali z kwasami.

1

•   reakcje metali z kwasami, jako metoda otrzymywania soli
•   doświadczalne przeprowadzenie reakcji metalu z kwasem
•   szereg aktywności metali
•   równania reakcji metali z kwasami (zapis cząsteczkowy)

Uczeń:

•   wyjaśnia, co to jest szereg aktywności chemicznej metali (B)
•   porównuje metale ze względu na ich aktywność chemiczną na podstawie szeregu aktywności metali (B)
•   wymienia sposoby zachowania się metali w reakcji z kwasami (np. miedź lub magnez w reakcji z kwasem chlorowodorowym) (A)
•   wymienia, jakie są produkty reakcji metalu aktywnego z kwasem (B)
•   zapisuje w formie cząsteczkowej i odczytuje równania reakcji metali z kwasami (proste przykłady) (C)
• podaje obserwacje do przeprowadzonych na lekcji doświadczeń (C)
•   podaje na podstawie obserwacji czy podany kwas reaguje z wymienionym metalem, czy nie reaguje (C)

Uczeń:

•   określa, korzystając z szeregu aktywności metali, które metale reagują z kwasami według schematu: metal + kwas  → sól + wodór (C)
•   dzieli kwasy na utleniające i nieutleniające oraz określa ich zachowanie wobec różnych metali (D)
•   wyjaśnia, jak przebiegają reakcje metali z kwasami (C)
•   zapisuje cząsteczkowo równania reakcji metali z kwasami (C)
•   opisuje doświadczenia badania przebiegu reakcji metali z kwasami przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek, równania reakcji chemicznych) (C)
•   planuje doświadczenie otrzymywania soli w reakcji metalu z kwasem – inne przykłady niż na lekcji (D)

Uczeń:

VII. 3) pisze równania reakcji otrzymywania soli ([…] kwas + metal (1. i 2. grupy układu okresowego) […]) w formie cząsteczkowej

19.

Reakcje tlenków metali z kwasami

Uczeń:

wyjaśnia, jak przebiegają reakcje tlenków metali z kwasami. Zapisuje równania reakcji tlenków metali z kwasami.

1

•   reakcje tlenków metali z kwasami, jako metoda otrzymywania soli
•   doświadczalne przeprowadzanie reakcji tlenku metalu z kwasem
•   równania reakcji tlenków metali z kwasami (w formie cząsteczkowej)

Uczeń:

•   zapisuje w formie cząsteczkowej i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli w reakcji tlenków metali z kwasami (proste przykłady) (C)
• podaje trzy metody otrzymywania soli (kwas + zasada, metal + kwas, tlenek metalu + kwas) (A)
•   podaje obserwacje do doświadczeń otrzymywania soli w reakcjach tlenków metali z kwasami (C)

Uczeń:

•   zapisuje w formie cząsteczkowej i odczytuje równania otrzymywania soli w reakcjach tlenków metali z kwasami (C)
•   opisuje doświadczenia otrzymywania soli w reakcjach tlenków metali z kwasami przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek, równania reakcji chemicznych) (C)
•   projektuje doświadczenie otrzymywania soli w reakcjach tlenków metali z kwasami – inne przykłady niż na lekcjach (D)
•   podaje opisy zaprojektowanych doświadczeń otrzymywania soli w reakcjach tlenków metali z kwasami (schemat, obserwacje, wniosek) (D)
•   zapisuje cząsteczkowo równania reakcji (C)

Uczeń:

VII. 3) pisze równania reakcji otrzymywania soli ([…] kwas + tlenek metalu […]) w formie

cząsteczkowej

20.

Reakcje wodorotlenków metali z tlenkami niemetali

Uczeń:

wyjaśnia, jak przebiegają reakcje zasad z tlenkami kwasowymi. Zapisuje równania reakcji zasad z tlenkami kwasowymi.

1

•   reakcja wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu, jako metoda otrzymywania soli
•   doświadczalne przeprowadzenie reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu
•   równania reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu (zapis cząsteczkowy)

Uczeń:

•   wymienia produkty reakcji wodorotlenków metali z tlenkami niemetali (B)
•   zapisuje w formie cząsteczkowej i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli w reakcjach wodorotlenków metali z tlenkami niemetali (proste przykłady) (C)
•   dobiera substraty w reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu na podstawie wzoru sumarycznego soli (proste przykłady) (C)

Uczeń:

•   zapisuje w formie cząsteczkowej i odczytuje równania reakcji wodorotlenków metali z tlenkami niemetali (C)
•   opisuje doświadczenia otrzymywania soli w reakcjach wodorotlenków metali z tlenkami niemetali przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek, równania reakcji chemicznych) (C)
•   projektuje doświadczenie otrzymywania soli w reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu – inne przykłady niż na lekcji (D)

Uczeń:

VII. 3) pisze równania reakcji otrzymywania soli ([…] wodorotlenek (NaOH, KOH, Ca(OH)₂) + tlenek niemetalu […]) w formie cząsteczkowej

21.

22.

23.

Reakcje strąceniowe

Uczeń:

przypomina istotę reakcji strąceniowej. Przewiduje wynik reakcji strąceniowej na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków. Zapisuje równania reakcji otrzymywania soli trudno rozpuszczalnych w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej.

3

•   pojęcie reakcja strąceniowa
•   reakcje soli z kwasami, solami, zasadami
•   równania reakcji strąceniowych (zapisy cząsteczkowe i jonowe)
•   tabela rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie

Uczeń:

•   definiuje pojęcie reakcja strąceniowa (A)
•   korzysta z tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie (C)
•   określa na podstawie tabeli rozpuszczalności, czy między podanymi substratami zajdzie reakcja strąceniowa (C)
•   zapisuje i odczytuje proste równania reakcji strąceniowych w formie cząsteczkowej i jonowej (C)

Uczeń:

•   wyjaśnia pojęcie reakcja strąceniowa (C)
•   formułuje wniosek dotyczący wyniku reakcji strąceniowej na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie (C)
•   zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli (reakcje strąceniowe) w formie cząsteczkowej i jonowej (C)
•   opisuje doświadczenia otrzymywania soli w reakcji strąceniowej przeprowadzone na lekcji – (schemat, obserwacje, wniosek) (C)
•   przewiduje, czy zajdzie dana reakcja chemiczna (C)
•   projektuje doświadczenia umożliwiające otrzymywanie podanej soli w reakcjach strąceniowych (D)
•   podaje opis zaprojektowanego doświadczenia otrzymywania podanej soli w reakcjach strąceniowych (D)
•   przewiduje, czy zajdzie dana reakcja chemiczna (C)
•   określa zastosowania reakcji strąceniowej (C)

Uczeń:

VII. 5) wyjaśnia przebieg reakcji strąceniowej; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające otrzymywać substancje trudno rozpuszczalne (sole […]) w reakcjach strąceniowych, pisze odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej; na podstawie tablicy rozpuszczalności soli i wodorotlenków przewiduje wynik reakcji strąceniowej

24.

Inne reakcje otrzymywania soli

Uczeń:

poznaje inne sposoby otrzymywania soli w reakcjach: metali z niemetalami i tlenków zasadowych  tlenkami kwasowymi. Zapisuje równania reakcji otrzymywania soli tymi sposobami.

1

•   reakcja metali z niemetalami
•   reakcja tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi
•   równania reakcji metali z niemetalami oraz tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi

Uczeń:

•   definiuje tlenki kwasowe i tlenki zasadowe (A)
•   wskazuje wśród podanych przykładów tlenki zasadowe i tlenki kwasowe, kwasowe (C)
•   zapisuje i odczytuje proste równania reakcji otrzymywania soli kwasów beztlenowych w reakcji metali z niemetalami (C)
•   zapisuje i odczytuje proste równania reakcji otrzymywania soli kwasów tlenowych w reakcji tlenków metali z tlenkami kwasowymi (C)

Uczeń:

•   wyjaśnia, które sole można otrzymać omawianymi na lekcjach metodami (B)
•   pisze równania reakcji prowadzące do otrzymania odpowiedniej soli (C)

Uczeń:

VII. 3) pisze równania reakcji otrzymywania soli ([…] tlenek metalu + tlenek niemetalu, metal + niemetal) w formie cząsteczkowej

25.

Porównanie właściwości soli i ich zastosowań

Uczeń:

poznaje właściwości i zastosowania najważniejszych soli kwasów beztlenowych i tlenowych.

1

•   zastosowania najważniejszych soli: chlorków, fosforanów(V), siarczanów(VI), azotanów(V), węglanów
•   występowanie soli w środowisku przyrodniczym

Uczeń:

•   scharakteryzuje zastosowania najważniejszych soli: NaCl, Ca₃(PO₄)₂, CaSO₄, AgNO₃, CaCO₃ (B)
•   oblicza zawartość procentową metalu w soli (C)

Uczeń:

•   wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie (C)
•   podaje zastosowania soli (C)
•   określa właściwości omawianych na lekcjach soli (C)
•   wskazuje poznane sole wśród wielu soli na podstawie podanych właściwości (D)

Uczeń:

VII. 6) wymienia zastosowania najważniejszych soli: chlorków, węglanów, azotanów(V), siarczanów(VI) i fosforanów(V) (ortofosforanów(V))

26.

Podsumowanie wiadomości o solach

1

27.

Sprawdzian wiadomości z działu Sole

1

Związki węgla z wodorem

28.

Naturalne źródła węglowodorów

Uczeń:

poznaje obieg węgla w przyrodzie. Omawia właściwości najważniejszych naturalnych źródeł węglowodorów. Poznaje produkty destylacji ropy naftowej oraz ich właściwości i zastosowania. Wyjaśnia pojęcie związki organiczne.

1

•   przykłady związków chemicznych zawierających węgiel
•   pojęcie węglowodór
•   obieg węgla w przyrodzie
•   naturalne źródła węglowodorów
•   rodzaje węgli kopalnych
•   właściwości i zastosowania ropy naftowej
•   destylacja ropy naftowej
•   produkty destylacji ropy naftowej i ich właściwości oraz zastosowania

Uczeń:

•     objaśnia obieg węgla w przyrodzie (C)
• podaje przykłady związków chemicznych zawierających węgiel (A)
• dzieli związki chemiczne na organiczne i nieorganiczne (A)
• wyjaśnia, czym są związki organiczne (B)
• definiuje pojęcie węglowodory (A)
• wymienia naturalne źródła węglowodorów (A)
• wymienia rodzaje węgli kopalnych (A)
• określa, czym jest ropa naftowa (C)
• podaje najważniejsze właściwości ropy naftowej (B)
• wymienia najważniejsze zastosowania ropy naftowej i produktów jej przeróbki (A)

Uczeń:

•   opisuje niektóre zastosowania produktów destylacji ropy naftowej (C)
•   opisuje właściwości i zastosowania ropy naftowej (C)
•   wyjaśnia pojęcie destylacja ropy naftowej (C)

Uczeń:

VIII. 9) wymienia naturalne źródła węglowodorów

VIII. 10) wymienia nazwy produktów destylacji ropy naftowej, wskazuje ich zastosowania

29.

Szereg homologiczny alkanów

Uczeń:

poznaje pojęcia: węglowodory nasycone (alkany), szereg homologiczny. Poznaje nazwy systematyczne, wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne i grupowe węglowodorów szeregu homologicznego alkanów.

1

•   pojęcia: węglowodory nasycone, szereg homologiczny, alkany
•   wzór ogólny alkanów
•   wzory strukturalne, półstrukturalne, grupowe i sumaryczne alkanów

Uczeń:

• definiuje pojęcie węglowodory nasycone, szereg homologiczny (A)
• podaje wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (A)
• odróżnia wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego, półstrukturalnego i grupowego (A)
• nazywa alkany o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce (C)
• zapisuje wzór sumaryczny o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) (C)
• zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów (do pięciu atomów węgla w cząsteczce) (C)
•   wykonuje proste obliczenia dotyczące węglowodorów (C)

Uczeń:

•   tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów kolejnych alkanów) (C)
•   zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy alkanów z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego (C)

Uczeń:

VIII. 1) definiuje pojęcia: węglowodory nasycone (alkany) […]

VIII. 2) tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów kolejnych alkanów) i zapisuje wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) alkanów o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce; podaje ich nazwy systematyczne

30.

Metan i etan

Uczeń:

poznaje właściwości i zastosowania metanu i etanu. Poznaje pojęcia: spalanie całkowite, spalanie niecałkowite. Zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i spalania niecałkowitego metanu i etanu.

1

•   występowanie metanu
•   wzory sumaryczne i strukturalne metanu i etanu
•   właściwości fizyczne i chemiczne metanu i etanu
•   spalanie całkowite
•   spalanie niecałkowite
•   równania reakcji spalania całkowitego i spalania niecałkowitego metanu i etanu
•   rodzaje produktów spalania metanu

•   zastosowania metanu i etanu właściwości i zastosowania gazu ziemnego

Uczeń:

• wymienia miejsca występowania metanu (A)
• zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne metanu, etanu (A)
• określa właściwości fizyczne i  chemiczne metanu i etanu (C)
• wyjaśnia, na czym polega spalanie całkowite i spalanie niecałkowite (B)
• zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania całkowitego oraz niecałkowitego metanu i etanu (C)

• wymienia zastosowania metanu i etanu (B)
• wyjaśni, czym jest gaz ziemny (B)
• wymienia najważniejsze zastosowania gazu ziemnego (A)

•   podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z gazem ziemnym (B)

Uczeń:

• opisuje doświadczenie chemiczne – badanie rodzajów produktów spalania węglowodorów (C)
•     porównuje spalanie całkowite ze spalaniem niecałkowitym (C)
•     opisuje właściwości i zastosowania gazu ziemnego (C)

Uczeń:

VIII. 4) obserwuje i opisuje właściwości chemiczne (reakcje spalania) alkanów; pisze równania reakcji spalania alkanów przy dużym i małym dostępie tlenu […]

31.

Porównanie właściwości alkanów i ich zastosowań

Uczeń:

określa zmiany właściwości fizycznych alkanów w zależności od długości łańcucha węglowego. Poznaje najważniejsze zastosowania alkanów. Zapisuje równania reakcji spalania alkanów.

1

•   zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia, lotnością, palnością, gęstością, temperaturą topnienia i temperaturą wrzenia alkanów
•   równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów
•   zastosowania alkanów
•   wpływ wydobycia i stosowania ropy naftowej i produktów jej przerobu na środowisko

Uczeń:

• wskazuje warunki, od których zależą właściwości węglowodorów (A)
• określa, jak zmienia się stan skupienia, lotność, palność, gęstość, temperatura topnienia i temperatura wrzenia ze wzrostem długości łańcucha węglowego w alkanach (C)
• pisze równania reakcji spalania alkanów (do n=5)
• opisuje zastosowania alkanów (B)
•   wymienia właściwości benzyny (A)
•   podaje obserwacje dla doświadczeń wykonywanych na lekcji (C)

Uczeń:

• zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i spalania niecałkowitego alkanów (C)
• wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami alkanów (np. stanem skupienia, lotnością, palnością, gęstością, temperaturą topnienia i temperaturą wrzenia) (C)
• opisuje doświadczenia wykonywane na lekcji (C)
• wyszukuje informacje na temat zastosowań alkanów i wymienia je (C)
• omawia skutki wydobywania i wykorzystywania ropy naftowej (C)

Uczeń:

VIII. 3) obserwuje i opisuje właściwości fizyczne alkanów; wskazuje związek między długością łańcucha węglowego a właściwościami fizycznymi w szeregu alkanów (gęstość, temperatura topnienia i temperatura wrzenia)

VIII. 4) obserwuje i opisuje właściwości chemiczne (reakcje spalania) alkanów; pisze równania reakcji spalania alkanów przy dużym i małym dostępie tlenu; wyszukuje informacje na temat zastosowań alkanów i je wymienia

32.

33.

Szereg homologiczny alkenów. Eten

Uczeń:

poznaje pojęcia: węglowodory nienasycone (alkeny), reakcja polimeryzacji, reakcja przyłączania. Poznaje nazwy systematyczne, wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne i grupowe węglowodorów szeregu homologicznego alkenów. Zapisuje równania reakcji spalania całkowitego, spalania niecałkowitego i polimeryzacji etenu oraz reakcji przyłączania fluorowców do etenu. Poznaje właściwości i zastosowania etenu i polietylenu.

2

•   pojęcia: węglowodory nienasycone,  alkeny
•   budowa cząsteczek alkenów
•   szereg homologiczny alkenów
•   wzór ogólny alkenów
•   nazwy alkenów
•   wzory strukturalne, półstrukturalne (grupowe), strukturalne alkenów
•   właściwości i zastosowania etenu
•   reakcja polimeryzacji
•   polimeryzacji etenu

Uczeń:

• definiuje pojęcia: węglowodory nienasycone, alkeny (A)
• wyjaśnia zasady tworzenia nazw alkenów na podstawie nazw alkanów (B)
• zapisuje wzór ogólny szeregu homologicznego alkenów (A)
• zapisuje wzory sumaryczne, półstrukturalne (grupowe), strukturalne oraz nazwy alkenu o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) (C)
• podaje nazwę zwyczajową etenu (A)
• objaśnia budowę etenu (B)

• określa właściwości fizyczne oraz chemiczne (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) etenu (C)
• wyjaśnia, na czym polegają reakcje przyłączania i polimeryzacji (B)
•   definiuje pojęcia: polimeryzacja, monomer i polimer (A)

•   wymienia najważniejsze zastosowania etenu (B)

Uczeń:

• zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne (grupowe) oraz podaje nazwy alkenów (C)
• tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkenów (na podstawie wzorów kolejnych alkenów) (C)
• odczytuje równania reakcji chemicznych (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) (C)
• zapisuje równania reakcji etenu z np. wodorem, bromem (C)
• pisze równanie reakcji polimeryzacji etenu (C)
• nazywa produkty tych reakcji (C)
• opisuje rolę katalizatora w danej reakcji chemicznej (C)
• opisuje właściwości i zastosowania polietylenu (C)
• wyjaśnia, jakie związki mogą ulegać reakcji polimeryzacji (C)
• wyjaśnia, na czym polega reakcja polimeryzacji (C)
• określa zastosowania etenu (C)
• określa właściwości etenu (C)
•   wykonuje obliczenia dotyczące alkenów (C)

Uczeń:

VIII. 1) definiuje pojęcia: węglowodory […] nienasycone (alkeny […])

VIII. 5) tworzy wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów […] (na podstawie wzorów kolejnych alkenów […]); zapisuje wzór sumaryczny alkenu […] o podanej liczbie atomów węgla; tworzy nazwy alkenów […] na podstawie nazw odpowiednich alkanów; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) alkenów […] o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce

VIII. 6) na podstawie obserwacji opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (spalanie, przyłączanie bromu) etenu […]; wyszukuje informacje na temat ich zastosowań i je wymienia

VIII. 7) zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu; opisuje właściwości i zastosowania polietylenu

34.

Szereg homologiczny alkinów. Etyn

Uczeń:

poznaje pojęcie alkiny. Poznaje nazwy systematyczne, wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne i grupowe węglowodorów szeregu homologicznego alkinów. Poznaje właściwości i zastosowania etynu (acetylenu). Zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego etynu, reakcji przyłączania fluorowców do etynu.

1

•   pojęcie alkiny
•   budowa cząsteczek alkinów
•   szereg homologiczny alkinów
•   wzór ogólny alkinów
•   nazwy alkinów
•   wzory strukturalne, półstrukturalne (grupowe) i strukturalne alkinów
•   otrzymywanie, właściwości, zastosowania etynu

Uczeń:

• definiuje pojęcie węglowodory nienasycone (A)
• definiuje pojęcie alkiny (A)
• wyjaśnia zasady tworzenia nazw alkinów na podstawie nazw alkanów (B)
• zapisuje wzór ogólny szeregu homologicznego alkinów (A)
• zapisuje wzory sumaryczne, półstrukturalne (grupowe), strukturalne oraz nazwy alkinu o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) (C)
• podaje nazwę zwyczajową etynu (A)
• objaśnia budowę etynu (B)
• określa właściwości fizyczne oraz chemiczne (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) etynu (C)
• wymienia najważniejsze zastosowania etynu (B)
• podaje obserwacje do doświadczenia badania właściwości etynu (C)

Uczeń:

• zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne (grupowe) oraz podaje nazwy alkinów o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce (C)
• tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkinów (na podstawie wzorów kolejnych alkinów) (C)
• zapisuje równania reakcji otrzymywania etynu (C)
• pisze równania reakcji etynu z np. wodorem, bromem (C)
• odczytuje równania reakcji chemicznych (C)
• określa zastosowania etynu (C)
• projektuje i opisuje doświadczenia dotyczące otrzymywania i właściwości etynu (C)
•   wykonuje obliczenia dotyczące alkinów (C)

Uczeń:

VIII. 1) definiuje pojęcia: węglowodory […] nienasycone ([…] alkiny)

VIII. 5) tworzy wzory ogólne szeregów homologicznych […] alkinów (na podstawie wzorów kolejnych […] alkinów); zapisuje wzór sumaryczny […] alkinu o podanej liczbie atomów węgla; tworzy nazwy […] alkinów na podstawie nazw odpowiednich alkanów; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) […] alkinów o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce

VIII. 6) na podstawie obserwacji opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (spalanie, przyłączanie bromu) […] etynu; wyszukuje informacje na temat ich zastosowań i je wymienia

VIII. 8) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych

35.

Porównanie właściwości alkanów, alkenów i alkinów

Uczeń:

omawia różnice i podobieństwa we właściwościach węglowodorów nasyconych i nienasyconych. Odróżnia węglowodory nasycone od nienasyconych. Zapisuje równań reakcji przyłączania fluorowców do prostych alkenów i alkinów.

1

•   właściwości alkanów, alkenów, alkinów (porównanie)
•   doświadczalne odróżnianie węglowodorów nasyconych od nienasyconych
•   równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego
•   reakcje przyłączania bromu i wodoru do węglowodorów nienasyconych

Uczeń:

• określa, jak doświadczalnie można odróżnić węglowodory nienasycone od nasyconych (C)
• porównuje właściwości węglowodorów nienasyconych i nasyconych (C)
• pisze równania reakcji spalania, przyłączania bromu, wodoru (proste przykłady) (C)
•   wykonuje obliczenia dotyczące węglowodorów (proste przykłady) (C)

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny większej reaktywności węglowodorów nienasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyconymi (C)
• analizuje właściwości węglowodorów (D)
• wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność (C)
• zapisuje równania reakcji przyłączania cząsteczek (np. bromu, wodoru i bromowodoru) do wiązania wielokrotnego (C)
• projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od węglowodorów nienasyconych (C)
•   opisuje zaprojektowane doświadczenie chemiczne (schemat, obserwacje, wnioski) (C)
•   wykonuje obliczenia dotyczące węglowodorów (C)

Uczeń:

VIII. 6) na podstawie obserwacji opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (spalanie, przyłączanie bromu) etenu i etynu […]

VIII. 8) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych

36.

Podsumowanie wiadomości o związkach węgla z wodorem

1

37.

Sprawdzian wiadomości z działu Związki węgla z wodorem

1

Pochodne węglowodorów

38.

Szereg homologiczny alkoholi

Uczeń:

poznaje pojęcia: alkohol, grupa alkilowa, grupa funkcyjna, grupa hydroksylowa, alkohole monohydroksylowe, alkohole polihydroksylowe. Poznaje nazwy i wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne i grupowe alkoholi.

1

•   alkohole jako pochodne węglowodorów
•   budowa cząsteczek alkoholi
•   grupa funkcyjna alkoholi
•   rodzaje alkoholi
•   szereg homologiczny alkoholi
•   nazwy alkoholi
•   wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne (grupowe) alkoholi

Uczeń:

• opisuje budowę pochodnych węglowodorów (grupa alkilowa i grupa funkcyjna) (B)
•   definiuje pojęcia: alkohol, alkohol monohydroksylowy, alkohol polihydrosylowy (A)
• rozróżnia alkohole monohydroksylowe i polihydroksylowe (A)
• wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład alkoholi (A)
• wyjaśnia, pojęcie grupa funkcyjna (B)
• zaznacza i nazywa grupę funkcyjną w alkoholach (B)
• zapisuje wzór ogólny alkoholi (A)
• wyjaśnia zasady tworzenia nazw systematycznych alkoholi (B)
• zapisuje wzory sumaryczne, półstrukturalne (grupowe) i strukturalne alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce (C)
•   podaje nazwy alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce  (C)

Uczeń:

• tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkoholi (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) (C)
• zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne (grupowe) oraz podaje nazwy systematyczne alkoholi (C)
• rozróżnia nazwy zwyczajowe i systematyczne (B)
•   podaje nazwy zwyczajowe alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach prostych zawierających do pięciu atomów węgla w cząsteczce (A)

Uczeń:

IX. 1) pisze wzory sumaryczne, rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) i strukturalne alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach prostych zawierających do pięciu atomów węgla w cząsteczce; tworzy ich nazwy systematyczne; dzieli alkohole na mono- i polihydroksylowe

39.

40.

Metanol i etanol – alkohole monohydroksylowe

Uczeń:

poznaje właściwości oraz zastosowania metanolu i etanolu. Omawia proces fermentacji alkoholowej. Poznaje negatywne skutki działania tych alkoholi na organizm.

2

•   powstawanie etanolu (fermentacja alkoholowa)
•   właściwości metanolu i etanolu
•   zastosowania metanolu i etanolu
•   równania reakcji spalania metanolu i etanolu
•   trujące działanie metanolu
•   negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki
•   wykrywanie obecności etanolu

Uczeń:

• nazywa proces, w którym powstaje etanol (A)
• podaje nazwy zwyczajowe metanolu i etanolu (A)
• określa właściwości metanolu i etanolu (C)
• definiuje pojęcie kontrakcja (A)
• zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu (C)
• wymienia najważniejsze zastosowania metanolu i etanolu (A)
•   opisuje negatywne skutki działania metanolu i etanolu na organizm ludzki (B)
•   podaje obserwacje do doświadczeń przeprowadzanych na lekcji i niektóre wnioski (badanie właściwości) (C)

Uczeń:

• określa, jak można otrzymać etanol (C)
• wyjaśnia, co to są enzymy (C)
• projektuje i wykonuje doświadczenia, za pomocą których można zbadać właściwości etanolu (C)
• planuje i opisuje doświadczenie potwierdzające obecność etanolu (C)
•   opisuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji (C)

Uczeń:

IX. 2) bada wybrane właściwości fizyczne i chemiczne etanolu; opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu; zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu; opisuje negatywne skutki działania alkoholu metylowego i etylowego na organizm ludzki

41.

Glicerol – alkohol polihydroksylowy

Uczeń:

poznaje właściwości fizyczne i zastosowania glicerolu.

1

•   podział alkoholi – przypomnienie
•   wzory sumaryczny, półstrukturalny (grupowy) i strukturalny glicerolu
•   nazwy zwyczajowe i systematyczna glicerolu
•   właściwości glicerolu
•   równania reakcji spalania glicerolu
•   zastosowania glicerolu

Uczeń:

• wyjaśnia, czym różnią się alkohole polihydroksylowe od monohydroksylowych (B)

• podaje nazwy zwyczajowe glicerolu (A)
•   zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny glicerolu (C)
• określa najważniejsze właściwości glicerolu (C)
•   wymienia najważniejsze zastosowania glicerolu (A)

Uczeń:

• wyjaśnia sposób tworzenia nazwy systematycznej glicerolu (C)
• planuje, opisuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można zbadać właściwości glicerolu (C)
• zapisuje równanie reakcji spalania glicerolu (C)
•   określa właściwości i zastosowania glicerolu (C)

Uczeń:

IX. 3) zapisuje wzór sumaryczny i półstrukturalny (grupowy) propano-1,2,3-triolu (glicerolu); bada jego właściwości fizyczne; wymienia jego zastosowania

42.

Porównanie właściwości alkoholi

Uczeń:

omawia zmiany właściwości alkoholi w zależności od długości łańcucha węglowego. Zapisuje równania reakcji spalania alkoholi.

1

•   zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością alkoholi
•   równania reakcji spalania alkoholi

Uczeń:

•     podaje odczyn roztworu alkoholu (A)
•     podaje, że liczba atomów węgla w cząsteczce ma wpływ na właściwości alkoholi (B)
• określa jak zmienia się rozpuszczalność alkoholi w wodzie i zapach ze wzrostem długości łańcucha węglowego (C)

•   zapisuje równania reakcji spalania alkoholi (proste przykłady) (C)

Uczeń:

• pisze równania reakcji spalania alkoholi (C)
•   opisuje zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością alkoholi (C)

43.

Szereg homologiczny kwasów karboksylowych

Uczeń:

poznaje pojęcia: kwasy karboksylowe, grupa karboksylowa. Poznaje nazwy oraz wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne i grupowe kwasów karboksylowych.

1

•   kwasy karboksylowe jako pochodne węglowodorów
•   reszta kwasowa w kwasach karboksylowych
•   budowa kwasów karboksylowych
•   grupa funkcyjna kwasów karboksylowych i jej nazwa
•   szereg homologiczny kwasów karboksylowych
•   nazwy (systematyczne, zwyczajowe) kwasów karboksylowych
•   wzory strukturalne, półstrukturalne (grupowe) kwasów monokarboksylowych o łańcuchach prostych zawierających do pięciu atomów węgla w cząsteczce

Uczeń:

• definiuje pojęcie kwasy karboksylowe (A)
• zaznacza i nazywa grupę funkcyjną w kwasach karboksylowych (B)
• zaznacza resztę kwasową w kwasie karboksylowym (C)
• zapisuje wzór ogólny kwasów karboksylowych (A)
• zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych kwasów karboksylowych (C)
•   podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne dla kwasów monokarboksylowych o łańcuchach prostych zawierających do pięciu atomów węgla w cząsteczce (C)

Uczeń:

•   tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego kwasów karboksylowych (na podstawie wzorów kolejnych kwasów karboksylowych) (C)
•   zapisuje wzory sumaryczne, półstrukturalne (grupowe) kwasów karboksylowych (C)
•   podaje nazwy kwasów karboksylowych (C)

Uczeń:

IX. 4) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie (np. kwas mrówkowy […]) […]; rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) i strukturalne kwasów monokarboksylowych o łańcuchach prostych zawierających do pięciu atomów węgla w cząsteczce oraz podaje ich nazwy zwyczajowe i systematyczne

44.

Kwas metanowy

Uczeń:

poznaje występowanie, właściwości i zastosowania kwasu metanowego.

1

•   właściwości kwasu metanowego (mrówkowego)
•   równania reakcji spalania, dysocjacji jonowej, reakcji kwasu metanowego z zasadami, z metalami i z tlenkami metali
•   zastosowania kwasu metanowego

Uczeń:

• zaznacza we wzorze kwasu metanowego grupę alkilową oraz resztę kwasową i nazywa ją (B)
• określa najważniejsze właściwości kwasu metanowego (C)
• zapisuje równania dysocjacji jonowej, reakcji kwasów metanowego z metalami, z tlenkami metali, z  zasadami oraz równania reakcji spalania (C)
•   podaje nazwy (systematyczne, zwyczajowe) soli kwasu metanowego (C)
•   wymienia podstawowe zastosowania kwasu metanowego (A)

Uczeń:

•   pisze równanie reakcji dysocjacji jonowej kwasu metanowego i omawia je (C)
•   zapisuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli kwasu metanowego w postaci cząsteczkowej (C)
•   zapisuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli kwasu metanowego w  postaci jonowej (D)

Uczeń:

IX. 4) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie (np. kwas mrówkowy […]) i wymienia ich zastosowania […]

45.

46.

Kwas etanowy

Uczeń:

poznaje właściwości i zastosowania kwasu etanowego. Omawia proces fermentacji octowej. Zapisuje równania reakcji kwasu etanowego z wodorotlenkami, tlenkami metali i metalami oraz równań dysocjacji jonowej.

2

•   otrzymywanie kwasu etanowego (octowego)
•   właściwości kwasu etanowego
•   równania reakcji spalania, dysocjacji jonowej kwasu etanowego
•   równania reakcji kwasu etanowego z zasadami, z metalami i z tlenkami metali
•   zastosowania kwasu etanowego

Uczeń:

• podaje nazwę procesu, w którym powstaje kwas etanowy (A)
• określa najważniejsze właściwości kwasów etanowego (C)
• zaznacza we wzorze kwasu etanowego resztę kwasową, alkil i grupę funkcyjną (C)
• nazywa grupę funkcyjną kwasu etanowego (C)
• zapisuje równania reakcji kwasu etanowego z metalami, z tlenkami metali i z zasadami oraz równania reakcji spalania i dysocjacji jonowej (C)
•   podaje nazwy (systematyczne, zwyczajowe) soli kwasu etanowego (C)
• wymienia podstawowe zastosowania kwasu etanowego (A)

Uczeń:

• omawia proces fermentacji octowej (C)
• zapisuje równanie fermentacji octowej (C)
• opisuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można zbadać właściwości kwasu etanowego (reakcja dysocjacji jonowej, reakcja z zasadami, z metalami i z tlenkami metali) – wykonane na lekcji – schematy, obserwacje, wnioski, równania reakcji chemicznych (C)
• projektuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można zbadać właściwości kwasu etanowego – reakcje kwasu etanowego z substancjami innymi niż użyte na lekcji (D)
•   zapisuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli kwasu etanowego w postaci cząsteczkowej (C)
•   zapisuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli kwasu etanowego (reakcje kwasu etanowego z zasadami) w postaci jonowej (C)
•   zapisuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli kwasu etanowego (w reakcjach innych niż z zasadami) w postaci jonowej (D)

Uczeń:

IX. 5) bada i opisuje wybrane właściwości fizyczne i chemiczne kwasu etanowego (octowego); pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji tego kwasu z wodorotlenkami, tlenkami metali, metalami; bada odczyn wodnego roztworu kwasu etanowego (octowego); pisze równanie dysocjacji tego kwasu

47.

48.

Wyższe kwasy karboksylowe

Uczeń:

poznaje pojęcie wyższe kwasy karboksylowe. Poznaje nazwy oraz wzory wybranych kwasów nasyconych (palmitynowego, stearynowego) i kwasu nienasyconego (oleinowego) oraz ich właściwości i zastosowania.

2

•   pojęcie wyższe kwasy karboksylowe
•   budowa wyższych kwasów karboksylowych
•   przykłady wyższych kwasów karboksylowych: nasyconych (palmitynowy, stearynowy), nienasyconych (oleinowy)
•   wzory kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego
•   właściwości wyższych kwasów karboksylowych
•   doświadczalne odróżnianie kwasów nasyconych od nienasyconych
•   reakcji spalania wyższych kwasów karboksylowych
•   reakcje wyższych kwasów karboksylowych z zasadą sodową
•   definiuje pojęcie mydła
•   zastosowania wyższych kwasów karboksylowych

Uczeń:

•   definiuje wyższe kwasy karboksylowe (A)
• dzieli kwasy karboksylowe na nasycone i nienasycone (A)
•   wymienia nazwy poznanych wyższych kwasów karboksylowych (nasyconych i nienasyconych) (B)
• zapisuje ich wzory (C)
•   określa najważniejsze właściwości wyższych kwasów karboksylowych (kwasów tłuszczowych stearynowego i oleinowego) (C)
• definiuje pojęcie mydła (A)
• określa, jak doświadczalnie udowodnić, że dany kwas karboksylowy jest kwasem nienasyconym (C)
• podaje nazwy zwyczajowe soli kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego (A)
•   wymienia zastosowania wyższych kwasów karboksylowych (A)

Uczeń:

• wskazuje na obecność wiązania podwójnego w cząsteczce kwasu oleinowego (C)
• wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasy karboksylowe są nazywane kwasami tłuszczowymi (C)
• zapisuje równania reakcji spalania wyższych kwasów tłuszczowych oraz równania reakcji wyższych kwasów karboksylowych z zasadami (C)
•   opisuje, na czym polega reakcja wyższego kwasu karboksylowego z zasadą sodową (B)
•   projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie kwasu oleinowego od kwasów palmitynowego lub stearynowego (C)
•   opisuje doświadczenie (C)

Uczeń:
X. 1) podaje nazwy i rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) długołańcuchowych kwasów monokarboksylowych (kwasów tłuszczowych) nasyconych (palmitynowego, stearynowego) i nienasyconego (oleinowego)

X. 2) opisuje wybrane właściwości fizyczne i chemiczne długołańcuchowych kwasów monokarboksylowych; projektuje i przeprowadza doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego

49.

Porównanie właściwości kwasów karboksylowych

Uczeń:

omawia zmiany właściwości kwasów karboksylowych w zależności od długości łańcucha węglowego. Zapisuje równania reakcji chemicznych, jakim ulegają kwasy karboksylowe.

1

•   zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością kwasów karboksylowych
•   równania reakcji spalania oraz dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) kwasów karboksylowych

•   równania reakcji kwasów karboksylowych z zasadami, z metalami i z tlenkami metali

•   przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i ich zastosowania

Uczeń:

• porównuje właściwości poznanych kwasów karboksylowych (C)
• wymienia właściwości, na które ma wpływ długość łańcucha węglowego (B)
• nazywa sole kwasów organicznych (C)

• pisze równania wymaganych reakcji (proste przykłady) (C)
• wymienia przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie (A)

•   wymienia przykłady zastosowań tych kwasów karboksylowych (A)

Uczeń:

• wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością kwasów karboksylowych (C)
• porównuje właściwości kwasów organicznych i kwasów nieorganicznych (C)
•   pisze równania reakcji chemicznych poznanych na lekcjach o kwasach karboksylowych (C)
•   opisuje zastosowania kwasów karboksylowych występujących w przyrodzie (C)

Uczeń:

IX. 4) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie (np. […] szczawiowy, cytrynowy) i wymienia ich zastosowania […]

50.

51.

Estry

Uczeń:

poznaje pojęcia: estry, grupa estrowa. Wyjaśnia mechanizm reakcji estryfikacji. Poznaje nazwy oraz wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne, estrów. Poznaje właściwości i zastosowania estrów.

2

•   pojęcia: reakcja estryfikacji, estry
•   budowa estrów, grupa funkcyjna (estrowa)
•   nazewnictwo estrów
•   otrzymanie estrów
•   właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań
•   występowanie estrów w przyrodzie

Uczeń:

• definiuje estry (A)
• zaznacza i nazywa grupę funkcyjną we wzorach estrów (B)
• zapisuje wzór ogólny estrów (A)
• definiuje pojęcie reakcja estryfikacji (A)
• podaje przykłady występowania estrów w przyrodzie (B)
• pisze wzory estrów i nazywa estry (proste przykłady) (C)
• odróżnia nazwy systematyczne od zwyczajowych (B)
• zapisuje równanie kwasu karboksylowego (kwas metanowy, etanowy) z alkoholem (metanol, etanol) (C)
•   wymienia właściwości etanianu etylu (A)

Uczeń:

• opisuje mechanizm reakcji estryfikacji (C)
• omawia różnicę między reakcją estryfikacji a reakcją zobojętniania (D)
• zapisuje równania reakcji chemicznych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi (C)
• zapisuje równania reakcji otrzymywania podanych estrów (C)
• tworzy wzory i nazwy estrów (C)
• projektuje i opisuje doświadczenie chemiczne umożliwiające otrzymanie estru o podanej nazwie (D)
• opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań (C)

Uczeń:

IX. 6) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; zapisuje równania reakcji między kwasami karboksylowymi (metanowym, etanowym) i alkoholami (metanolem, etanolem); tworzy nazwy systematyczne i zwyczajowe estrów na podstawie nazw odpowiednich kwasów karboksylowych (metanowego, etanowego) i alkoholi (metanolu, etanolu); planuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie; opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań

52.

Aminokwasy

Uczeń:

poznaje pojęcia: aminokwasy, grupa aminowa, wiązanie peptydowe, peptydy. Poznaje budowę i właściwości aminokwasów na przykładzie kwasu aminooctowego (glicyny). Zapisuje równania reakcji kondensacji dwóch cząsteczek aminokwasów.

1

•   pojęcie aminokwasy
•   budowa cząsteczek aminokwasów na przykładzie kwasu aminoetanowego (glicyny)
•   wiązanie peptydowe
•   właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny
•   równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek glicyny

Uczeń:

• definiuje aminokwasy (A)
• zaznacza i nazywa grupy funkcyjne w aminokwasach (B)
• wymienia miejsca występowania aminokwasów (A)
• opisuje budowę oraz właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny (C)
• definiuje pojęcie wiązanie peptydowe (A)
• zaznacza w cząsteczce aminokwasu wiązanie peptydowe (B)
•   wyjaśnia, na czym polega reakcja kondensacji aminokwasów (B)

Uczeń:

• zapisuje wzór glicyny (C)
• analizuje konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce aminokwasu (D)
• zapisuje równanie reakcji tworzenia dipeptydu (C)
•   wyjaśnia mechanizm powstawania wiązania peptydowego (C)
•   wyjaśnia pojęcie peptydy (B)

Uczeń:

X. 4) opisuje budowę i wybrane właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie kwasu aminooctowego (glicyny); pisze równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek glicyny

53.

Podsumowanie wiadomości o pochodnych węglowodorów

1

54.

Sprawdzian wiadomości z działu Pochodne węglowodorów

1

Substancje o znaczeniu biologicznym

55.

56.

Tłuszcze

Uczeń:

poznaje podstawowe składniki żywności oraz wyjaśnia ich rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Wyjaśnia pojęcie tłuszcze. Poznaje budowę, rodzaje, właściwości i zastosowania tłuszczów.

2

•   składniki odżywcze
•   rola składników odżywczych w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu
•   definicja tłuszczów
•   skład pierwiastkowy tłuszczów
•   podział tłuszczów pod względem pochodzenia, stanu skupienia, charakteru chemicznego
•   otrzymywanie tłuszczów
•   właściwości fizyczne tłuszczów
•   odróżnianie tłuszczu nienasyconego od nasyconego

Uczeń:

• wymienia podstawowe składniki odżywcze i ich źródła (A)
• wyjaśnia funkcje wody, tłuszczów, białek, sacharydów, witamin i mikroelementów dla organizmu (B)
• wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład cząsteczek tłuszczów (A)
• dokonuje podziału tłuszczów pod względem stanu skupienia i pochodzenia (C)
• podaje przykłady tłuszczów (A)
• wyjaśnia, czym są tłuszcze (B)
• opisuje właściwości fizyczne tłuszczów (B)
•   określa, jak odróżnić tłuszcze nienasycone od nasyconych (C)

Uczeń:

•   wyjaśnia rolę składników żywności w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu (B)
• podaje wzór ogólny tłuszczów (C)
• wyjaśnia różnicę w budowie tłuszczów stałych i ciekłych (C)
• podaje wzór tristearynianu glicerolu  C)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania tłuszczu (zapis słowny) (B)
•   wyjaśnia zachowanie tłuszczu nienasyconego wobec wody bromowej (C)
•   projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie tłuszczów roślinnych od tłuszczów zwierzęcych (C)

Uczeń:

X. 3) opisuje budowę cząsteczki tłuszczu jako estru glicerolu i kwasów tłuszczowych; klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego; opisuje wybrane właściwości fizyczne tłuszczów; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego

57.

58.

Białka

Uczeń:

wyjaśnia pojęcie białka. Określa skład pierwiastkowy białek. Poznaje rodzaje białek, ich właściwości i zastosowania. Wyjaśnia różnicę między denaturacją a koagulacją białek.

2

•   definicja białek
•   skład pierwiastkowy białek
•   rodzaje białek
•   właściwości białek
•   pojęcia: denaturacja, koagulacja, wysalanie, peptyzacja, zol, żel
•   reakcje charakterystyczne białek

Uczeń:

•   definiuje białka (A)
•   wymienia skład pierwiastkowy białek (A)
•   wymienia miejsca występowania białek (A)
•   podaje rodzaje białek (A)
•   określa właściwości białek (C)
•   definiuje pojęcia: denaturacja, koagulacja, wysalanie, peptyzacja, zol, żel (A)
•   wymienia czynniki, które powodują denaturację białek (A)
•   wymienia czynniki, które powodują koagulację białek (A)
•   wyjaśnia, jak można wykryć obecność białka (B)
•   wykrywa obecność białka w produktach spożywczych (C)

Uczeń:

•   wyjaśnia powstawanie białek (C)
•   projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne badające zachowanie białka pod wpływem: ogrzewania, stężonego roztworu etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich i soli metali lekkich (C)
•   wyjaśnia pojęcia: zol, żel, koagulacja, peptyzacja (B)
•   wyjaśnia, na czym polega wysalanie białka (C)
•   projektuje i opisuje doświadczenie chemiczne umożliwiające wykrycie białka (C)

Uczeń:

X. 5) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek; definiuje białka jako związki powstające w wyniku kondensacji aminokwasów

X. 6) bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO₄) i chlorku sodu; opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek; wymienia czynniki, które wywołują te procesy; projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające wykryć obecność białka za pomocą stężonego roztworu kwasu azotowego(V) w różnych produktach spożywczych

59.

Sacharydy

Uczeń:

wyjaśnia pojęcie sacharydy. Określa skład pierwiastkowy i rodzaje sacharydów.

1

•   skład pierwiastkowy sacharydów (cukrów)
•   podział sacharydów

Uczeń:

•   podaje przykłady występowania sacharydów (B)
•   wymienia pierwiastki wchodzące w skład cząsteczek sacharydów (A)
•   podaje przykłady sacharydów (A)
•   dokonuje podziału sacharydów (B)
•   wyjaśnia, jak zbadać skład pierwiastkowy sacharydów (B)

Uczeń:

•   podaje wzór ogólny sacharydów (A)
•   wyjaśnia pojęcia: węglowodany, cukry proste, monosacharydy, cukry złożone, oligosacharydy, polisacharydy (B)
•   projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego sacharydów (C)

Uczeń:

X. 7) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów (węglowodanów); klasyfikuje cukry na proste (glukoza, fruktoza) i złożone (sacharoza, skrobia, celuloza)

60.

Glukoza i fruktoza –monosacharydy

Uczeń:

poznaje występowanie, właściwości i zastosowania glukozy i fruktozy.

1

•   wzór sumaryczny monosacharydów: glukozy i fruktozy
•   właściwości fizyczne glukozy i fruktozy
•   występowanie i zastosowania glukozy i fruktozy

Uczeń:

•   podaje przykłady monosacharydów (A)
•   podaje przykłady występowania glukozy, fruktozy (B)
•   zapisuje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy (A)
•   opisuje właściwości fizyczne glukozy i fruktozy (B)
•   wymienia zastosowania glukozy i fruktozy (A)

Uczeń:

•   projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego sacharydów w inny sposób niż na lekcji (D)
•   projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości glukozy i fruktozy (C)

Uczeń:

X. 8) podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; bada i opisuje wybrane właściwości fizyczne glukozy i fruktozy; wymienia i opisuje ich zastosowania

61.

Sacharoza –disacharyd

Uczeń:

poznaje występowanie, właściwości i zastosowania sacharozy.

1

•   wzór sumaryczny sacharozy
•   właściwości fizyczne sacharozy
•   występowanie i zastosowania sacharozy
•   reakcja sacharozy z wodą

Uczeń:

•   podaje przykłady występowania sacharozy (A)
•   zapisuje wzór sumaryczny sacharozy (A)
•   opisuje właściwości fizyczne sacharozy (B)
•   wymienia zastosowania sacharozy (A)
•   zapisuje za pomocą wzorów sumarycznych równanie reakcji sacharozy z wodą (C)

Uczeń:

• wyjaśnia, że sacharoza jest disacharydem (C)
• projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości sacharozy (C)
•   opisuje przeprowadzane na lekcji doświadczenia chemiczne (schemat, obserwacje, wniosek, równanie reakcji chemicznych) (C)

Uczeń:

X. 9) podaje wzór sumaryczny sacharozy; bada i opisuje wybrane właściwości fizyczne sacharozy; wskazuje na jej zastosowania

62.

Skrobia i celuloza – polisacharyd

Uczeń:

poznaje występowanie, właściwości i zastosowania skrobi i celulozy.

1

•   występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie
•   wzory sumaryczne skrobi i celulozy
•   właściwości fizyczne skrobi i celulozy
•   reakcja charakterystyczna skrobi
•   wykrywa obecność skrobi produktach spożywczych
•   opisuje znaczenie i zastosowania skrobi i celulozy
•   reakcja skrobi z wodą

Uczeń:

•   opisuje występowanie celulozy i skrobi w przyrodzie (B)
• zapisuje wzory sumaryczne skrobi i celulozy oraz wyjaśnia znaczenie liczby n we wzorze (C)
•   opisuje właściwości skrobi i celulozy (B)
•   definiuje polisacharydy i podaje ich przykłady (B)
•   opisuje, jak wykryć obecność skrobi (C)
•   wykrywa obecność skrobi w produktach spożywczych (C)
•   opisuje zastosowania skrobi i celulozy (B)
•   wyjaśnia znaczenie skrobi i celulozy (B)

Uczeń:

•   wymienia różnice we właściwościach fizycznych skrobi i celulozy (C)
•   planuje doświadczenia chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości skrobi (C)
•   projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające wykrycie obecności skrobi w produktach spożywczych (C)
•   zapisuje równanie  reakcji skrobi z wodą(C )
•   podaje warunki tej reakcji (C )
•     omawia rozkład skrobi pod wpływem wody (C)
•     udowadnia, że skrobia jest polisacharydem (D)

Uczeń:

X. 10) podaje przykłady występowania skrobi i celulozy w przyrodzie; podaje wzory sumaryczne tych związków; wymienia różnice w ich właściwościach fizycznych; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów; projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające wykryć obecność skrobi za pomocą roztworu jodu w różnych produktach spożywczych

63.

Podsumowanie wiadomości o substancjach o znaczeniu biologicznym

1

64.

Sprawdzian wiadomości z działu Substancje o znaczeniu biologicznym

1