Izabela Leśniak

Temat

Materiał nauczania

Podstawa programowa

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Liczba godzin na realizację

ROZDZIAŁ I. ŻYCIE SPOŁECZNE

1. Człowiek w społeczeństwie

Wyjaśnienie pojęć:

- społeczeństwo,

- potrzeby człowieka (naturalne i społeczne),

- socjalizacja,

- osobowość,

- rola społeczna,

- samorealizacja,

- samoocena,

- normy społeczne,

- zdrowie psychiczne.

Przedstawienie:

- argumentów na poparcie twierdzenia, że człowiek jest istotą społeczną,

- znaczenia potrzeb bezpieczeństwa, przynależności, uznania, samorealizacji i duchowych,

- przykładowych ról społecznych,

- rodzajów norm społecznych.

Dział I.

Społeczna natura człowieka. Uczeń:

1) uzasadnia, że człowiek jest istotą społeczną; wyjaśnia znaczenie potrzeb społecznych człowieka (kontaktu, przynależności, uznania);

1

2. Grupy społeczne

Wyjaśnienie pojęć:

- grupa społeczna,

- współpraca w grupie,

- konflikt w grupie,

- kompromis,

- negocjacje,

- mediacje,

- arbitraż,

- autorytet.

Przedstawienie:

- specyfiki i podziału grup społecznych,

- korzyści z bycia w grupie,

- sposobów podejmowania decyzji w grupie,

- strategii postępowania podczas konfliktu,

- sposobów rozwiązywania konfliktów,

- warunków prowadzenia skutecznych negocjacji.

Dział I.

Społeczna natura człowieka. Uczeń:

2) wymienia cechy grup społecznych; charakteryzuje grupę koleżeńską i grupę nastawioną na realizację określonego zadania; uzasadnia, że efektywna współpraca przynosi różne korzyści;

3) rozpoznaje sytuacje wymagające podjęcia decyzji indywidualnej i grupowej; wyjaśnia i stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji;

4) podaje przykłady trudnych społecznie sytuacji, w których należy zachować się asertywnie; uzasadnia, że można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań innych ludzi lub przeciwstawić się im;

5) uzasadnia, że konflikt w grupie może wynikać z różnych przyczyn (sprzeczne interesy, inne cele); przedstawia sposoby rozwiązywania konfliktów oraz analizuje ich zalety i wady.

2

3. Komunikacja i autoprezentacja

Wyjaśnienie pojęć:

- dyskusja, debata,

- asertywność.

Przedstawienie:

- zasad dyskusji i debaty,

- warunków asertywności.

Dział I.

Społeczna natura człowieka. Uczeń:

4) podaje przykłady trudnych społecznie sytuacji, w których należy zachować się asertywnie; uzasadnia, że można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań innych ludzi lub przeciwstawić się im;

1

4. Życie rodzinne

Wyjaśnienie pojęć:

- rodzina (dwupokoleniowa, wielopokoleniowa, poszerzona, zastępcza, patchworkowa),

- władza rodzicielska,

- urlop rodzicielski,

- alimenty.

Przedstawienie:

- argumentów na poparcie twierdzenia, że rodzina jest podstawową grupą społeczną,

- cech rodziny,

- funkcji rodziny,

- przykładowych wartości i czynników kształtujących szczęście rodzinne,

- roli rodziców w rodzinie,

- praw i obowiązków dzieci w rodzinie.

Dział II.

Rodzina. Uczeń:

1) charakteryzuje rodzinę jako grupę społeczną; przedstawia rolę rodziców i osób starszych w rodzinie; analizuje wartości ważne dla jego rodziny;

2) analizuje wpływ, jaki rodzina wywiera na dzieci; przedstawia prawa i obowiązki dzieci w rodzinie;

1

5. Edukacja i praca

Wyjaśnienie pojęć:

- społeczność szkolna,

- samorząd uczniowski,

- prawa ucznia.

Przedstawienie:

- funkcji szkoły,

- zasad funkcjonowania szkolnej społeczności i samorządu uczniowskiego,

- praw i obowiązków ucznia,

- form przeciwdziałania naruszaniu praw uczniów oraz pracowników szkoły.

Dział III.

Szkoła i edukacja. Uczeń:

1) przedstawia funkcje szkoły;

2) charakteryzuje klasę szkolną i życie szkolnej społeczności; przedstawia działania samorządu uczniowskiego;

3) wymienia prawa i obowiązki ucznia; rozpoznaje przypadki naruszania praw uczniów oraz pracowników szkoły; przedstawia sposoby dochodzenia praw, które zostały naruszone.

1

6. Ekonomia na co dzień

Wyjaśnienie pojęć:

- gospodarstwo domowe,

- budżet,

- dochody, wydatki,

- ekonomia,

- konsument,

- reklamacja,

- gwarancja.

Przedstawienie:

- funkcjonowania gospodarstwa domowego,

- zasad dyscypliny budżetowej,

- struktury budżetu domowego,

- zasad bycia świadomym konsumentem,

- reguł bezpiecznych zakupów,

- zadań urzędu rzecznika konsumentów i UOKiK,

- sposobu złożenia reklamacji.

Dział II.

Rodzina. Uczeń:

3) wyjaśnia, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe; wymienia główne źródła jego dochodów i kategorie wydatków, planuje jego budżet.

2

Fakty i opinie

1

Podsumowanie i test

1

ROZDZIAŁ II. PRAWO I PRAWA CZŁOWIEKA

1. Prawa człowieka

Wyjaśnienie pojęć:

- prawa człowieka,

- godność człowieka,

- międzynarodowy system ochrony praw człowieka,

- światowa konstytucja praw dziecka.

Przedstawienie:

- historii praw człowieka,

- funkcji praw człowieka,

- okoliczności uchwalenia i postanowień Powszechnej deklaracji praw człowieka,

- cech praw człowieka,

- genezy i treści Konwencji o prawach dziecka.

Dział IV.

Prawa człowieka. Uczeń:

1) uzasadnia, że godność człowieka jest podstawą różnych systemów moralnych; wyjaśnia, że jest ona źródłem powszechnych, przyrodzonych, nienaruszalnych i niezbywalnych wolności i praw człowieka; analizuje sformułowania preambuły Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka;

3) wymienia prawa dzieci
i analizuje przepisy Konwencji o prawach dziecka;

1

2. Katalog praw człowieka

Wyjaśnienie pojęć:

- prawa i wolności,

- kategorie praw człowieka (prawa i wolności: osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne, kulturalne),

- generacje praw człowieka.

Przedstawienie:

- poszczególnych kategorii praw człowieka,

- wolności oraz praw człowieka zagwarantowanych w Konstytucji RP,

- zasad ograniczania praw i wolności człowieka w państwie demokratycznym,

- generacji praw człowieka,

- związku praw
i wolności politycznych zagwarantowanych

w Konstytucji RP
z funkcjonowaniem demokracji.

Dział IV.

Prawa człowieka. Uczeń:

2) wykazuje różnice między prawami a wolnościami człowieka (na przykładzie praw i wolności osobistych zawartych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej);

5) wymienia prawa i wolności polityczne zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; wykazuje, że dzięki nim człowiek może mieć wpływ na życie publiczne;

1

3. Ochrona praw człowieka

Wyjaśnienie pojęć:

- Rzecznik Praw Obywatelskich,

- Rzecznik Praw Dziecka.

Przedstawienie:

- przyczyn łamania praw człowieka,

- uprawnień i zadań Rzecznika Praw Obywatelskich,

- kompetencji i działań Rzecznika Praw Dziecka,

- wybranych organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony praw człowieka,

- przykładowych inicjatyw organizacji pozarządowych na rzecz ochrony praw człowieka w Polsce i na świecie.

Dział IV.

Prawa człowieka. Uczeń:

4) podaje przykłady działań Rzecznika Praw Dziecka; […];

6) wykazuje, że prawa człowieka muszą być chronione; wyjaśnia rolę Rzecznika Praw Obywatelskich i podaje przykłady jego działań;

7) przedstawia przykłady działań organizacji pozarządowych na rzecz ochrony praw człowieka; […].

2

4. Bezpieczeństwo nieletnich

Wyjaśnienie pojęć:

- przemoc fizyczna, psychiczna, dręczenie,

- społeczność internetowa,

- uzależnienie od internetu,

- cyberprzemoc,

- cyberprzestępczość (oszustwa, wyłudzenia).

Przedstawienie:

- problemu przemocy i jej konsekwencji,

- sposobów przeciwdziałania przemocy,

- wybranych instytucji, do których można zwrócić się po pomoc w sytuacji doświadczania przemocy,

- korzyści i zagrożeń związanych z korzystaniem z internetu,

- form cyberprzemocy,

- zasad bezpiecznego korzystania z sieci.

Dział V.

Nieletni wobec prawa. Uczeń:

1) rozpoznaje zachowania związane z przemocą fizyczną i psychiczną, w tym werbalną, wobec siebie i innych; wymienia osoby i instytucje, które należy powiadomić w takich sytuacjach;

2) przedstawia korzyści i zagrożenia wynikające z korzystania z zasobów internetu; rozpoznaje przemoc w cyberprzestrzeni i wyjaśnia, jak należy na nią reagować;

1

5. Nieletni wobec prawa

Wyjaśnienie pojęć:

- małoletni, niepełnoletni, nieletni,

- odpowiedzialność prawna nieletnich,

- służby mundurowe,

- służby porządkowe.

Przedstawienie:

- zagadnień związanych z odpowiedzialnością prawną nieletnich,

- uprawnień i zadań policji,

- praw przysługujących obywatelom (zwłaszcza niepełnoletnim) w kontaktach z policją,

- kompetencji i działań straży miejskiej,

- uprawnień przysługujących służbom porządkowym,

- zadań innych służb mundurowych.

Dział V.

Nieletni wobec prawa. Uczeń:

3) wyjaśnia, na jakich zasadach nieletni odpowiadają za popełnienie wykroczeń i przestępstw;

4) przedstawia uprawnienia policjantów i funkcjonariuszy innych służb porządkowych oraz swoje prawa w kontakcie z tymi służbami.

1

Fakty i opinie

1

Podsumowanie i test

1

ROZDZIAŁ III. SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA I REGIONALNA

1. Czym jest samorząd?

Wyjaśnienie pojęć:

- samorząd (terytorialny, specjalny),

- organy stanowiące i wykonawcze samorządu terytorialnego,

- decentralizacja władzy publicznej,

- zarząd komisaryczny,

- województwo, powiat, gmina.

Przedstawienie:

- idei samorządności,

- poszczególnych rodzajów samorządów,

- funkcjonowania samorządu terytorialnego,

- przykładowych zadań samorządów,

- organów samorządu terytorialnego,

- podziału terytorialnego w Polsce.

Dział VI.

Społeczność lokalna. Uczeń:

1) wymienia zadania samorządu gminnego;

3) wymienia organy stanowiące i wykonawcze w gminie (mieście/ dzielnicy); […];

Dział VII.

Społeczność regionalna. Uczeń:

1) […] lokalizuje własne województwo i powiaty wchodzące w jego skład oraz pozostałe województwa;

2) wymienia przykładowe zadania samorządu powiatowego i województwa;

3) wymienia organy stanowiące i wykonawcze samorządu powiatowego i województwa; […];

1

2. Samorząd gminny

Wyjaśnienie pojęć:

- samorząd gminny,

- rada gminy, wójt (gmina wiejska),

- rada miasta, burmistrz (gmina miejsko-wiejska),

- rada miasta, prezydent miasta (gmina miejska),

- urząd gminy,

- urząd miasta,

- radni,

- okręgi wyborcze,

- referendum lokalne,

- budżet obywatelski,

- rada dzielnicy,

- młodzieżowa rada gminy (miasta).

Przedstawienie:

- struktury organizacyjnej gminy (organy gminy),

- zasad wyboru organów gminy,

- zasad odwołania organów gminy,

- zadań samorządu gminnego,

- wpływu obywateli na życie gminy (budżet obywatelski, młodzieżowe rady gminy),

- informacji na temat gminy (osób pełniących najważniejsze funkcje w gminie, działań organów gminnych, problemów lokalnej społeczności, postaci
i wydarzeń z dziejów gminy, ciekawych miejsc).

Dział VI.

Społeczność lokalna. Uczeń:

1) wymienia zadania samorządu gminnego;

2) przedstawia, jak zorganizowany jest urząd gminy (miasta/ dzielnicy);

3) wymienia organy stanowiące i wykonawcze w gminie (mieście/ dzielnicy); przedstawia, jak są one wybierane i jak mogą zostać odwołane; podaje uprawnienia tych organów;

4) podaje, kto pełni funkcje wójta/ burmistrza/ prezydenta miasta i przewodniczącego rady gminy/ miasta; znajduje w mediach lokalnych informacje na temat publicznych działań osób pełniących funkcje w organach samorządu terytorialnego;

5) znajduje i przedstawia informacje na temat swojej gminy, wydarzeń i postaci
z jej dziejów;

6) rozpoznaje problemy społeczne swojej społeczności lokalnej (np. wynikające z sytuacji demograficznej, gospodarczej, infrastrukturalnej); formułuje sądy dotyczące tych problemów.

Dział IX.

Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:

4) przedstawia formy wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych, przykłady realizacji lokalnych inicjatyw mieszkańców finansowanych z budżetów obywatelskich oraz przedsięwzięć podejmowanych przez młodzieżowe rady gminy/ miasta;

Dział XI.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

2) […] przedstawia sprawy, które mogą być poddane pod referendum;

2

3. Powiat i województwo

Wyjaśnienie pojęć:

- samorząd powiatowy,

- rada powiatu i przewodniczący,

- zarząd powiatu i starosta,

- starostwo powiatowe,

- samorząd wojewódzki,

- wojewoda,

- sejmik województwa i przewodniczący,

- zarząd województwa i marszałek województwa,

- urząd marszałkowski.

Przedstawienie:

- zadań powiatu,

- organów powiatu,

- zadań województwa,

- struktury samorządu wojewódzkiego,

- zasad powoływania i odwoływania organów samorządu powiatowego i wojewódzkiego,

- informacji na temat powiatu i województwa (struktura, inicjatywy),

- wiadomości
o postaciach
i wydarzeniach z dziejów regionu oraz
o tradycjach i zwyczajach społeczności regionalnej (projekt edukacyjny).

Dział VII.

Społeczność regionalna. Uczeń:

1) znajduje i przedstawia podstawowe informacje o swoim regionie, wydarzenia i postaci z jego dziejów; […];

2) wymienia przykładowe zadania samorządu powiatowego i województwa;

3) wymienia organy stanowiące i wykonawcze samorządu powiatowego i województwa; przedstawia, jak są one wybierane i jak mogą zostać odwołane; podaje zadania tych organów;

4) przedstawia tradycje i zwyczaje swojej społeczności regionalnej.

2

4. Obywatele a organy samorządu

Wyjaśnienie pojęć:

- Biuletyn Informacji Publicznej,

- kodeks etyczny urzędników administracji publicznej,

- korupcja,

- aktywność obywatelska.

Przedstawienie:

- zasad etycznego postępowania urzędników,

- przykładów łamania zasad etyki urzędniczej
i konsekwencji takich zdarzeń,

- praw obywatela w kontaktach z urzędami,

- przykładów aktywności obywatelskiej.

Dział IX.

Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:

4) przedstawia formy wpływania obywateli na decyzje władz samorządowych, przykłady realizacji lokalnych inicjatyw mieszkańców finansowanych z budżetów obywatelskich […];

5) uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym; rozpoznaje przejawy ich łamania i podaje skutki takich działań.

1

Fakty i opinie

1

Podsumowanie i test

1

ROZDZIAŁ IV. WSPÓLNOTA NARODOWA

1. Naród i ojczyzna

Wyjaśnienie pojęć:

- naród,

- dziedzictwo narodowe,

- tożsamość narodowa,

- wspólnota etniczna,

- ojczyzna,

- mała ojczyzna, ojczyzna lokalna,

- symbole Rzeczypospolitej Polskiej (symbole państwowe, symbole narodowe).

Przedstawienie:

- czynników kształtujących poczucie wspólnoty narodowej i etnicznej,

- znaczenia bycia Polakiem lub członkiem innej wspólnoty narodowej albo etnicznej,

- poszczególnych symboli Rzeczypospolitej Polskiej,

- przykładowych elementów i wartości składających się na polskie dziedzictwo narodowe.

Dział VIII.

Wspólnoty narodowe/ etniczne i ojczyzna.

Uczeń:

1) wyjaśnia, co oznacza być Polakiem lub członkiem innej wspólnoty narodowej/ etnicznej oraz co łączy człowieka z ojczyzną – Polską; przedstawia te więzi na własnym przykładzie;

3) analizuje symbole Rzeczypospolitej Polskiej; […];

1

2. Obywatelstwo i narodowość

Wyjaśnienie pojęć:

- obywatelstwo,

- paszport,

- tożsamość zbiorowa,

- tożsamość europejska,

- narodowość,

- obywatelstwo polskie,

- wartości obywatelskie.

Przedstawienie:

- istoty obywatelstwa,

- praw i obowiązków obywatela w świetle Konstytucji RP,

- różnych rodzajów tożsamości społeczno-
-kulturowych (regionalna, narodowa, etniczna, państwowa, obywatelska, europejska) i ich wzajemnych zależności,

- różnicy między narodowością a obywatelstwem,

- najważniejszych wartości obywatelskich,

- przykładów postaw i działań wybitnych Polaków na rzecz dobra publicznego.

Dział VIII.

Wspólnoty narodowe/ etniczne i ojczyzna.

Uczeń:

2) wyjaśnia, czym obywatelstwo różni się od narodowości; wymienia konstytucyjne obowiązki obywatela;

5) uzasadnia, że można pogodzić różne tożsamości społeczno-kulturowe (regionalną, narodową/ etniczną, państwową/ obywatelską, europejską); […];

Dział IX.

Udział obywateli w życiu publicznym.

Uczeń:

1) podaje cnoty obywatelskie (odpowiedzialność, troska o dobro wspólne, aktywność, przedsiębiorczość, solidarność, roztropność, tolerancja, odwaga cywilna); wykazuje, odwołując się do działań wybitnych Polaków, znaczenie ich urzeczywistnienia dla pożytku publicznego;

1

3. Postawa patriotyczna

Wyjaśnienie pojęć:

- patriotyzm,

- patriotyzm lokalny,

- postawa patriotyczna,

- patriotyzm gospodarczy.

Przedstawienie:

- istoty patriotyzmu i sposobów jego rozumienia,

- więzi łączących człowieka z małą i dużą ojczyzną,

- postaw patriotycznych dawnych i współczesnych,

- znaczenia działań patriotycznych w gospodarce,

- roli patriotyzmu we współczesnym świecie.

Dział VIII.

Wspólnoty narodowe/ etniczne i ojczyzna. Uczeń:

1) wyjaśnia, co oznacza być Polakiem lub członkiem innej wspólnoty narodowej/ etnicznej oraz co łączy człowieka z ojczyzną – Polską; przedstawia te więzi na własnym przykładzie;

3) […] wyjaśnia, czym powinna przejawiać się postawa patriotyczna młodego i dorosłego człowieka;

1

4. Mniejszości i migranci

Wyjaśnienie pojęć:

- mniejszość narodowa,

- tożsamość narodowa,

- Polonia,

- mniejszość etniczna,

- język regionalny,

- cudzoziemiec,

- migracja,

- imigracja, imigrant,

- emigracja, emigrant,

- uchodźca,

- azyl.

Przedstawienie:

- struktury ludności zamieszkującej terytorium Polski (Polacy, cudzoziemcy, mniejszości, imigranci, uchodźcy),

- polskiego języka regionalnego (kaszubski),

- czynników przyciągających i wypychających, wpływających na migrację,

- praw uchodźców,

- tożsamości narodowo-
-etnicznych w Polsce,

- praw przysługujących mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce,

- rozmieszczenia mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce,

- specyfiki Polonii i jej rozmieszczenia na świecie.

Dział IV.

Prawa człowieka. Uczeń:

7) […] uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się zjawiskom braku tolerancji wobec różnych mniejszości.

Dział VIII.

Wspólnoty narodowe/ etniczne i ojczyzna. Uczeń:

4) wymienia mieszkające w Polsce mniejszości narodowe i etniczne, grupę posługującą się językiem regionalnym oraz grupy migrantów (w tym uchodźców) i lokalizuje miejsca ich zwartego zamieszkiwania; przedstawia – za Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej – prawa przysługujące etnicznym grupom mniejszościowym;

5) uzasadnia, że można pogodzić różne tożsamości społeczno-kulturowe (regionalną, narodową/ etniczną, państwową/ obywatelską, europejską); […];

2

5. Tolerancja i przejawy ksenofobii

Wyjaśnienie pojęć:

- tolerancja,

- stereotyp (pozytywny i negatywny),

- nietolerancja,

- ksenofobia,

- kosmopolityzm,

- nacjonalizm,

- szowinizm,

- rasizm,

- antysemityzm,

- Holokaust.

Przedstawienie:

- istoty tolerancji i jej ograniczeń,

- przykładów stereotypów i argumentów je obalających,

- konsekwencji braku tolerancji,

- skrajnych przykładów ksenofobii,

- różnic pomiędzy postawą kosmopolityczną a ksenofobiczną,

- przejawów i skutków ksenofobii, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu.

Dział IV.

Prawa człowieka. Uczeń:

7) […] uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się zjawiskom braku tolerancji wobec różnych mniejszości.

Dział VIII.

Wspólnoty narodowe/ etniczne i ojczyzna. Uczeń:

5) uzasadnia, że można pogodzić różne tożsamości społeczno-kulturowe (regionalną, narodową/ etniczną, państwową/ obywatelską, europejską); rozpoznaje przejawy ksenofobii, w tym rasizmu, szowinizmu i antysemityzmu, oraz uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się tym zjawiskom.

1

Fakty i opinie

1

Podsumowanie i test

1

ROZDZIAŁ V. POLSKA PAŃSTWEM DEMOKRATYCZNYM

1. Państwo i demokracja

Wyjaśnienie pojęć:

- państwo,

- władza,

- terytorium,

- suwerenność,

- przymusowość,

- ustrój polityczny,

- demokracja,

- autorytaryzm,

- totalitaryzm,

- monarchia,

- republika,

- demokracja bezpośrednia,

- demokracja pośrednia,

- demokracja konstytucyjna,

- referendum,

- inicjatywa obywatelska.

Przedstawienie:

- istoty i cech państwa,

- różnic między narodem a państwem,

- funkcji państwa,

- rodzajów ustrojów politycznych,

- różnic między demokracją a autorytaryzmem i totalitaryzmem,

- rodzajów demokracji,

- cech i przejawów demokracji bezpośredniej oraz pośredniej.

Dział XI.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

1) wymienia podstawowe cechy i funkcje państwa; wyjaśnia, czym zajmuje się władza państwowa;

3) wyjaśnia zasadę przedstawicielstwa (demokracji pośredniej); […];

2

2. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej

Wyjaśnienie pojęć:

- państwo prawa,

- akt prawny,

- konstytucja (ustawa zasadnicza),

- ustawa,

- umowa międzynarodowa,

- rozporządzenie,

- ratyfikacja,

- konstytucjonalizm,

- trójpodział władzy,

- równowaga władz,

- Trybunał Konstytucyjny,

- części Konstytucji RP (preambuła, rozdział, artykuł).

Przedstawienie:

- istoty państwa prawa,

- hierarchii aktów prawnych w Polsce,

- roli konstytucji w państwie,

- zasad konstytucjonalizmu, trójpodziału władzy, równowagi władz,

- procedury zmiany Konstytucji RP,

- zasad ustroju zawartych w Konstytucji RP.

Dział XI.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

2) wyjaśnia zasadę suwerenności narodu; przedstawia sprawy, które mogą być poddane pod referendum;

3) wyjaśnia zasadę przedstawicielstwa (demokracji pośredniej); […];

4) wyjaśnia zasadę pluralizmu politycznego; […];

5) wyjaśnia zasadę republikańskiej formy rządu; […];

6) wyjaśnia zasadę państwa prawa […];

7) wyjaśnia zasadę konstytucjonalizmu; podaje szczególne cechy konstytucji; znajduje w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przepisy dotyczące wskazanej kwestii; podaje kompetencje Trybunału Konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej;

8) wyjaśnia zasadę trójpodziału władzy; […].

2

3. Sejm i Senat RP

Wyjaśnienie pojęć:

- parlament,

- Sejm RP,

- Senat RP,

- Zgromadzenie Narodowe,

- poseł, senator,

- immunitet,

- zasada przedstawicielstwa,

- Marszałek Sejmu RP, Marszałek Senatu RP,

- kluby i koła poselskie,

- koalicja,

- opozycja,

- inicjatywa ustawodawcza,

- weto,

- komisje sejmowe,

- Prezydium Sejmu RP,

- Konwent Seniorów.

Przedstawienie:

- struktury polskiego parlamentu,

- kompetencji sejmu i senatu,

- funkcjonowania sejmu i senatu,

- zasad wyborów do sejmu i senatu,

- procesu uchwalania ustawy.

Dział XI.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

3) wyjaśnia zasadę przedstawicielstwa (demokracji pośredniej); przedstawia zasady wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasady działania i najważniejsze kompetencje izb parlamentu;

4) wyjaśnia zasadę pluralizmu politycznego; wymienia partie polityczne, których przedstawiciele zasiadają w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej […]; przedstawia cele działania partii politycznych oraz wykazuje, że konkurują one w życiu publicznym; znajduje informacje na temat działań wybranej partii (jej struktur […] centralnych);

2

4. Prezydent RP
i Rada Ministrów

Wyjaśnienie pojęć:

- prezydent (głowa państwa),

- prezes Rady Ministrów (premier, szef rządu),

- Rada Ministrów (rząd),

- minister,

- wotum zaufania,

- wotum nieufności,

- dymisja,

- zasada kontrasygnaty,

- Rada Gabinetowa.

Przedstawienie:

- zasad wyboru i kompetencji Prezydenta RP,

- powoływania, struktury, funkcjonowania i kompetencji rządu,

- współdziałania rządu i prezydenta,

- przykładów decyzji obecnego rządu, które wpłynęły na życie poszczególnych rodzin,

- powodów, dla których konieczne jest poparcie większości sejmowej dla Rady Ministrów,

- składu osobowego obecnie urzędującej Rady Ministrów,

- przykładów działań obecnego prezydenta związanych z polityką wewnętrzną
i zagraniczną.

Dział XI.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

1) […] wyjaśnia, czym zajmuje się władza państwowa;

5) wyjaśnia zasadę republikańskiej formy rządu; przedstawia sposób wyboru i podstawowe kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; znajduje informacje o działaniach urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;

8) wyjaśnia zasadę trójpodziału władzy; objaśnia konieczność poparcia większości sejmowej dla Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej (bądź jej działań); przedstawia podstawowe kompetencje Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej; podaje imię i nazwisko urzędującego prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej; wykazuje, że decyzje podejmowane w wybranym ministerstwie mają wpływ na życie jego rodziny.

2

5. Sądy i trybunały

Wyjaśnienie pojęć:

- sąd,

- trybunał,

- wymiar sprawiedliwości,

- dwuinstancyjność postępowania,

- niezależność sądów,

- niezawisłość sędziów,

- nieusuwalność sędziego,

- prokurator,

- obrońca, obrońca z urzędu,

- skarga konstytucyjna,

- Trybunał Konstytucyjny,

- Trybunał Stanu.

Przedstawienie:

- zasad działania sądów,

- roli sędziów,

- zadań prokuratorów i obrońców,

- zadań trybunałów.

Dział XI.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

6) wyjaśnia zasadę państwa prawa, w tym zasady niezależności sądów i niezawisłości sędziów; wyjaśnia zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego;

7) […] podaje kompetencje Trybunału Konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej;

1

6. Partie polityczne

Wyjaśnienie pojęć:

- partia polityczna,

- program polityczny,

- statut,

- partia prawicowa,

- partia centrowa,

- partia lewicowa,

- system partyjny,

- kampania wyborcza,

- koalicja, opozycja,

- scena polityczna.

Przedstawienie:

- rodzajów i funkcji partii politycznych,

- funkcjonowania różnych partii w systemie demokratycznym,

- działania koalicji i opozycji,

- systemów partyjnych,

- polskiej sceny politycznej,

- procedury powołania partii politycznej.

Dział XI.

Demokracja w Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń:

4) wyjaśnia zasadę pluralizmu politycznego; wymienia partie polityczne, których przedstawiciele zasiadają w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej; przedstawia cele działania partii politycznych oraz wykazuje, że konkurują one w życiu publicznym; znajduje informacje na temat działań wybranej partii (jej struktur regionalnych lub centralnych);

1

7. Organizacje obywatelskie

Wyjaśnienie pojęć:

- społeczeństwo obywatelskie,

- stowarzyszenie,

- fundacja,

- organizacja pozarządowa,

- organizacja pożytku publicznego,

- wolontariat,

- organizacja młodzieżowa,

- związek zawodowy.

Przedstawienie:

- istoty społeczeństwa obywatelskiego,

- różnic między stowarzyszeniem a fundacją,

- celów i przykładów działań wybranych organizacji pozarządowych,

- działalności organizacji pożytku publicznego,

- rodzajów i znaczenia wolontariatu,

- korzyści, jakie odnoszą wolontariusze,

- działalności wybranych organizacji młodzieżowych,

- funkcjonowania związków zawodowych.

Dział IX.

Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:

2) przedstawia cele i formy działań organizacji pozarządowych aktywnych w społeczności lokalnej i regionie; wykazuje, że działalność tego typu prowadzi do realizacji różnorodnych potrzeb;

3) przedstawia cele i przykłady działania organizacji społecznych skupiających młodych ludzi w Polsce; wyjaśnia ideę wolontariatu i przedstawia formy działalności wolontariuszy;

1

8. Media i opinia publiczna

Wyjaśnienie pojęć:

- opinia publiczna,

- sondaż (badanie opinii publicznej),

- mass media (środki masowego przekazu),

- wolność słowa,

- media komercyjne,

- media publiczne,

- media jednokierunkowe,

- media interaktywne,

- funkcje mediów,

- fake news,

- bańka informacyjna,

- dziennikarz,

- etyka dziennikarska,

- linia programowa redakcji,

- fakt,

- opinia (komentarz),

- kampania społeczna,

- spot wyborczy.

Przedstawienie:

- znaczenia opinii publicznej,

- funkcji sondaży,

- roli wolności słowa,

- specyfiki mass mediów,

- rodzajów mediów i ich funkcji,

- wpływu mediów społecznościowych na demokrację,

- charakterystyki zawodu dziennikarza,

- etyki dziennikarskiej,

- różnic miedzy faktem a opinią,

- znaczenia kampanii społecznych,

- roli spotów wyborczych.

Dział X.

Środki masowego przekazu. Uczeń:

1) przedstawia funkcje i rodzaje środków masowego przekazu; wyjaśnia znaczenie środków masowego przekazu dla wolności słowa;

2) znajduje w mediach wiadomości na wskazany temat; odróżnia informacje o faktach od komentarzy i opinii; wyjaśnia, na czym powinna polegać rzetelność dziennikarzy;

3) wskazuje cele kampanii społecznych; analizuje materiały z wybranej kampanii tego rodzaju;

4) wykazuje znaczenie opinii publicznej; znajduje w internecie komunikaty z badań opinii publicznej oraz odczytuje i interpretuje proste wyniki takich badań.

1

Fakty i opinie

1

Podsumowanie i test

1

ROZDZIAŁ VI. SPRAWY MIĘDZYNARODOWE

1. Współpraca międzynarodowa

Wyjaśnienie pojęć:

- polityka zagraniczna,

- współpraca międzynarodowa,

- organizacje międzynarodowe,

- ambasador,

- konsul,

- misja pokojowa,

- konwencja.

Przedstawienie:

- celów polityki zagranicznej i współpracy międzynarodowej,

- znaczenia działalności organizacji międzynarodowych,

- zadań ambasadorów i konsulów,

- okoliczności powstania, celów i głównych organów ONZ,

- genezy i zadań NATO,

- państw założycielskich i członkowskich NATO w Europie,

- polskiej obecności w ONZ i NATO,

- ugrupowań międzynarodowych, do których należy Polska.

Dział XII.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

1) wymienia cele i przejawy działania Organizacji Narodów Zjednoczonych
i Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego;

3) przedstawia działalność Polski w Organizacji Narodów Zjednoczonych […] i Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego;

4) formułuje sądy w sprawach wybranych problemów współczesnego świata; […].

2

2. Unia Europejska

Wyjaśnienie pojęć:

- integracja europejska,

- wspólnoty europejskie,

- traktat z Maastricht,

- euro.

Przedstawienie:

- przyczyn integracji europejskiej,

- etapów integracji,

- powstania i etapów rozszerzania UE,

- państw członkowskich UE,

- funkcjonowania UE,

- głównych organów UE i ich uprawnień.

Dział XII.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

2) wymienia cele działania Unii Europejskiej; […];

4) formułuje sądy w sprawach wybranych problemów współczesnego świata; […].

1

3. Polska w Unii Europejskiej

Wyjaśnienie pojęć:

- referendum,

- europejski rynek wewnętrzny,

- swobodny przepływ towarów,

- swobodny przepływ osób,

- swobodny przepływ usług,

- swobodny przepływ kapitału,

- strefa Schengen,

- fundusze (dotacje) unijne.

Przedstawienie:

- głównych etapów procesu integracji Polski z Unią Europejską,

- korzyści wynikających z obecności Polski w UE dla młodych ludzi, przedsiębiorców, pracowników,

- praw obywatela UE,

- funkcjonowania europejskiego rynku wewnętrznego,

- zalet i wad swobodnego przepływu osób,

- celów dotacji unijnych,

- zadań zrealizowanych dzięki funduszom z UE.

Dział XII.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

2) wymienia cele działania Unii Europejskiej; przedstawia podstawowe korzyści związane z obecnością Polski w Unii Europejskiej dla pracowników i osób podróżujących; znajduje informacje o wykorzystaniu funduszy unijnych w swojej gminie lub swoim regionie;

3) przedstawia działalność Polski w […] Unii Europejskiej […];

4) formułuje sądy w sprawach wybranych problemów współczesnego świata; […].

1

4. Problemy współczesnego świata

Wyjaśnienie pojęć:

- globalizacja,

- amerykanizacja kultury,

- korporacje międzynarodowe,

- konsumpcjonizm,

- kraje rozwinięte (bogata Północ),

- kraje rozwijające się (biedne Południe),

- pomoc rozwojowa,

- pomoc humanitarna,

- ocieplanie klimatu (katastrofa klimatyczna),

- choroby cywilizacyjne,

- cyberzagrożenia,

- starzenie się społeczeństw,

- kryzys wodny,

- epidemie,

- klęski żywiołowe.

Przedstawienie:

- charakterystyki procesów globalizacji,

- pozytywnych i negatywnych skutków globalizacji,

- przejawów amerykanizacji kultury,

- zjawiska konsumpcjonizmu,

- przyczyn i przejawów dysproporcji rozwojowych państw we współczesnym świecie,

- form pomocy dla krajów Południa,

- zjawiska migracji,

- przejawów zmian klimatu,

- głównych wyzwań i zagrożeń XXI wieku.

Dział XII.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

4) formułuje sądy w sprawach wybranych problemów społecznych współczesnego świata; rozważa propozycje działań w kierunku poprawy warunków życia innych ludzi na świecie.

2

5. Konflikty zbrojne na świecie

Wyjaśnienie pojęć:

- konflikt zbrojny,

- konflikt międzynarodowy,

- konflikt wewnętrzny,

- ludobójstwo,

- terroryzm.

Przedstawienie:

- przyczyn i skutków konfliktów zbrojnych,

- charakterystyki współczesnych konfliktów,

- zjawiska i rodzajów terroryzmu oraz sposobów walki z nim,

- charakterystyki wybranych współczesnych konfliktów na świecie.

Dział XII.

Sprawy międzynarodowe. Uczeń:

4) formułuje sądy w sprawach wybranych problemów społecznych współczesnego świata; rozważa propozycje działań w kierunku poprawy warunków życia innych ludzi na świecie.

1

Fakty i opinie

1

Podsumowanie i test

1